Madaegyo Aya ti Kanser?

“Ngarud, agparang, a kaaduan iti natauan a kanser ti mainanama a malappedan.”​—The Causes of Cancer.

“Ti estilo ti panagbiag ken kinatulok ti pasiente a makiraman iti pamay-an ti panagpaimbag ti makaapektar unay iti kurso ti salun-atna.”​—Holistic Medicine.

KASANO a madaeg ti kanser? Sukimatentayo dagiti adda a maar-aramidan a pangagas iti sakit wenno panangsarapa kadagiti panangparigatna. Nupay kasta, kuna ti maysa a riplan a ti pananglapped nasaysayaat ngem ti panangagas. Gapuna umuna nga usigentayo dagiti posibilidad a pananglapped babaen iti dieta.

Adda Aya Pagsayaatan iti Dieta?

Posible kadi a dadduma kadagiti taraon a kankanentayo ti makapataud ti kanser? Ti libro a Malignant Neglect kunana: “Ti kangato dagiti kanser ti bagis ken suso idiay Estados Unidos ti maipabiang iti kalalaingan a pasetna iti taraon.” Gapuna, ti kankanenyo kadagiti panaglabas ti tawtawen ti makaimpluensia kadagiti posibilidad ti pannakairugi ti kanser. Gapuna ti tao nga interesado iti nasayaat a salun-at rebbeng a napili no ania ti kankanen ken in-inumenna.

Ti dieta ramanenna met ti maipauneg a likido. Yantangay ti panangabuso ti alkohol ti makaiturong kadagiti nadumaduma a kanser, ti nalawag a balakad isu ti panaginum laeng ti natimbeng. Ania ti ibilbilang dagiti doktor a “natimbeng”? Ti sungbat ti mabalin a mangkellaat kadagiti adu a mamati a natimbengda a managinum: “Dua laeng wenno basbassit pay a sukmon iti kada aldaw, nangnangruna no mannigariliokayo.” (Diet, Nutrition & Cancer Prevention) Babaen iti daytoy a depinasion, no nasursurok ngem dua a sukmon ti in-inumenyo iti maysa nga aldaw, iti daytoy a kaipapananna a pananglapped iti kanser, saankayon a natimbeng a managinum.

Ti nasken a punto a ta addaantay amin ti maaramidan iti kanser no tunggal maysa mangala iti makalapped a panagtignay. Ngem aniat’ kasapulan a maipaay kadagiti pananglapped tapno maaddaan iti bileg iti publiko? Ti siruhano iti kanser a ni Blake Cady sibabatad ti panagkunana: “Maysa a programa ti panangedukar iti publiko a . . . mangpusot kadagiti tattao kadagiti karne a napalalo ti tabana nga agturong kadagiti basbassit ti tabana, agturong kadagiti nababbaba ti kolesterolna a taraon, dakdakkel ti maaramidanna ngem ti medisina babaen ti pannakibiangna nga agturong iti nababbaba a bilang ti kanser.” (Target: Cancer) Iti dayta a kaso, ania dagiti taraon a makatulong a mangiwaksi iti kanser?

Maysa nga ahensia ti salun-at iti gobierno irekomendarna a ti taraonyo ti rebbeng a mangipaay laeng ti di bumaba iti 25-35 gramo (agarup maysa nga onsa) a natural a fibra iti agmalem. Makatulong daytoy a mangdalus a natural kadagiti bagis. Ngem kasano ti panangikabil iti fibra iti taraonyo? Agkaan ti adu a prutas, natnateng, gisantes, ut-utong, ken puro nga arina a tinapay ken cereals. Agkaan kadagiti taraon a kas kadagiti patatas, mansanas, peras, ken peaches a siuukis. Ti natnateng manipud pamilia dagiti repolio ti mangipababa met ti risgo ti kanser iti bagis.

Ti sabali pay a rekomendasion isut’ panangliklik kadagiti taba ti an-animal. Mairekomendar nga ad-adda ti karne ti manok ken ik-ikan imbes a ti nalabaga a karne. No agpilikayo iti karne, siguruenyo a daydiay adda bassit a tabana iti rabaw wenno iti uneg dayta. Pilienyo dagiti nababa iti tabana a gatas wenno gatas nga skim. Iramanyo dagiti taraon a naglaon kadagiti bitamina A ken C, kas kadagiti berde a nabulong a natnateng​—ti broccoli, kale, spinach, chicory, watercress, beets, ken uray pay dagiti bulbulong ti dandelion! Ti sabali pay a nagsayaat a kolor ti taraon a mangipampanayag iti bitamina A ken C isu ti amarilio a kahel: natnateng​—carrots, kamote, karabasa, tabungaw; prutas​—apricots, melon, papaya, peaches, piña, ken dagiti sandia, ti sumagmamano.

Kuna met ti Diet, Nutrition & Cancer Prevention: “Umad-adu ti pammaneknek a ti pannangan iti adu unay a taba (agpadpada a puro ken saan a puro a taba) ti mangpangato ti tsansayo a maaddaan kadagiti kanser iti bagis, suso, prostate, ken endometrium [dagiti aporro ti matris].” Ngarud ania ti konklusion? A ti kankanenyo adda pakainaiganna kadagiti adu a kanser.

Ania dagiti dadduma pay a produkto a rebbeng a liklikan pay no kayattayo a mapabassit ti risgo ti kanser? Nupay saan a gagangay daytoy a rekomendasion kadagiti dadduma, kasapulan a sukimatentayo ti paset ti tabako.

Ti Ibagbagada Maipapan iti Tabako ti Pudno

Dagiti eksperto iti Oxford University a da Doll ken Peto ti nagsurat: “Awan ti maymaysa a pamay-an a pagaammo nga addaan iti dakdakkel nga epekto iti bilang dagiti ipapatay a naipabiang iti kanser kas iti panangpabassit wenno panangkissay iti panagusar iti tabako . . . Ti kangrunaan nga epekto isu ti kaaddanto ti kanser ti bara, nga inton madanonen ti naladaw nga edad media nasursurokton ngem sangapulo a daras ti peggad kadagiti kanayon a mannigarilio ngem kadagiti saan nga agsigsigarilio iti intero a panagbiagna.”

Ti panangisardeng iti panagsigarilio ti mangkissay met iti kasansan dagiti dadduma a kanser. “Ti material nga epekto ti mamataud met iti kaadda dagiti kanser iti ngiwat, paringe, laringe esófago, basisaw, nalabit ti ballaibi, ken nalabit uray pay ti bato.”​—The Causes of Cancer.

Dagiti Kemika a Makapapatay

Ang-angsenyo aya dagiti produkto ti kemika iti pagtartrabahuanyo, wenno maidekdekket ti kudilyo kadakuada? Dagiti nabiit pay a panagsirarak ti nangipasdek a dadduma a kemika ti mabalin a mangtignay iti reaksion ti kanser sigun ken David P. Rall, direktor iti U.S. National Toxicology Program, isingasing dagiti pammaneknek nga “18 a kemikal ti mabalin a mangpataud iti kanser iti tao ken sabali pay nga 18 ti masussuspetsa.” Ti publikasion ti salun-at idiay E.U. a Decade of Discovery kunana: “Ti maymaysa a kemikal ti agserbi kas agpadpada a mangirugi ken agisaknap, wenno dua wenno ad-adu pay a kemikal ti mabalin nga agtignay a mangpataud iti tumor.” Iti dayta a kaso, ania ti sumagmamano kadagiti narisgo a kemikal ken trabaho?

Ti publikasion a The Causes of Cancer ti nangilista kadagiti alkylating agents, aromatic amines, asbestos, benzene, vinyl chloride, ken dadduma pay a kompuesto wenno ti panagsengngaw dagiti sabidong, cadium, chromium, ken nickel. Ipamatmatna pay met dagiti narisgo a panggedan kas kadagiti panagaramid kadagiti muebles manipud natangken a kayo ken lalat, agraman ti panangpataud iti isopropyl alcohol. Ngem aniat’ maaramidanyo iti aniaman kadagitoy a bambanag a nairaman iti pagtrabahuanyo?

Masansan, dagiti responsable nga agpatpatrabaho agtignayda a mangikkat kadagiti peggad ti kontaminasion. Iti dadduma a kaso, ti nawadwad a bentilasion agserbida a mangikkat kadagiti sengngaw a nadardaras manipud iti lugar a pagtrabahuan. Iti dadduma a kasasaad, basbassit a tiempo ti busbusen dagiti trabahador kadagiti napeggad a lugar. Dagiti makasalaknib a pagkawes ken pagangsan maus-usarda met. Nupay kasta, maiyanatop ditoy ti bassit a pammakdaar.

“Kaaduan a kompania dida pay ammo nga adda dagitoy a kemikal, ket no ammoda nga addada, mabalin nga awan ideada nga adda ti banag a makunkuna a kas carcinogen.” (Decade of Discovery) Kadagita a kaso, aniat’ maaramidanyo? No ti amoyo ket madi a mangsalaknib kadakayo, ngarud mabalin a tingitingenyo ti pannakabalin a panangsukat ti trabahoyo. Total, ti salun-atyo ti maysa kadagiti kapapatgan unay a kinabaknangyo.

Gapuna adda aya maaramidanyo a mangdaeg iti kanser? Umuna sungbatanyo dagitoy a saludsod: Ay-ayatenyo aya ti biagyo, nasayaat a salun-atyo, ken pigsayo? Pagsidsiddaawanyo aya ti nakaskasdaaw a sagut a nasalun-at a bagi? Kayatyo aya a daegen wenno parmeken ti kanser? No wen ti sungbatyo, ngarud mabalinyo ti mangpaadda ti umdas a pakatignayan a mangbalbaliw iti estilo ti panagbiagyo, panagbalbaliw nga agserbi a mangpabassit ti tsansayo a maaddaan iti kanser iti mismo a bagiyo. (Kitaenyo ti graph iti panid 6.)

Nasapa a Panangresita​—Umuna nga Addang nga Agturong Pannakaagas

Ket ania ngay no ti pananglapped ti naladawen? Ti mannurat ti siensia a ni Edward J. Sylvester ti nagkuna a “kaskasdi nga adda pay naimbag a damag kadagidiay agam-amak a maaddaanda ti kanser . . . , ngem . . . kaaduan nga irarang-ay iti panangagas ti kanser ti mainaig iti nasapsapa a pannakaresita.” Gapuna, amin dagiti eksperto iti tay-ak ibalbalakadda ti panagalibtak kadagiti posible a pammakdaar a pagilasinan ti kanser. Ania dagiti mabalinyo a siputan kas nasapa a pammakdaar a pagilasinan? Dadduma kadagitoy isuda ti:

1. Ti panagbalbaliw kadagiti padron wenno ugali ti panagibleng wenno panagisbo.

2. Maysa a sugat a di maim-imbagan.

3. Ti naisalsalumina a panagpadpadara.

4. Panagpuskol wenno bukol iti suso wenno iti dadduma pay a lugar.

5. Regular a di pannakarunaw ti kinnan wenno rigat ti panagalimon.

6. Ti nakadkadlaw a panagbaliw ti tukaktukak wenno siding.

7. Ti di agsarsardeng a panaguyek wenno panagpaparaw.

8. Ti nabiit pay a di mailawlawag a panagpababa ti timbang.

Iti umuna nga ebidensia iti aniaman kadagitoy rebbeng a makonsulta ti doktor. Siempre ti sintoma ti mabalin a dina ipakita nga adda kanser. Ngem no nasapsapa a maammuanyo dayta, nasaysayaat.

Maar-aramid met dagiti baro nga irarang-ay iti nasapa a panangilasin iti tumor babaen iti mammography, thermograms, sonograms (dagiti retrato ti ultra sound), CAT scans, Pap smears, ken panangeksamin ti ibleng. Ita dagiti teknisian addaanda pay iti apagpag-isu a nasapa a sistema ti panangresita a maaw-awagan MRI (magnetic resonance imaging). Kas panangilawlawag ti mannurat a ni John Boal, ti MRI scan ket maysa a “di mangraut, libre iti radiasion, ken di nasakit a pamay-an.” Dayta ti epektibo unay ta “iti nabiit pay a panagsirarak idiay Huntington Medical, nasarakan dagiti tumor ti utek kadagiti 93 a pasiente a sadiay ti CAT scans awan nasarakanna nga abnormalidad ti utek.” (American Way) Nupay dayta ti nakangingngina a banag, manamnama nga inton agtapos ti 1986, addanton agarup 300 a naipasdeken kadagiti ospital ti E.U.

Ti Kababalinyo ken dagiti Singasing ti Doktor

Masansan ti umuna a reaksion inton maibaga iti maysa nga addaan iti kanser isu ti panangilibak, ti di panamati iti dayta. Iti librona a The Facts About Cancer, kuna ni Dr. McKhann a ti panangilibak “ket isu ti maysa a nagpateg unay a normal ken nasalun-at a mekanismo ti depensa a kontra kadagiti mamagpeggad iti biag a kasasaad wenno impormasion. Dayta ti nailadawanen kas ti ‘morpina ti kararua’ ket isu dayta ti pamay-an a panangilaksidtayo kadagiti kapanunotan a nasakit unay nga ibturan. Iti kinapudnona itantantay ti tiempo a mangurnong iti emosional a pigsatayo tapno sanguen ti kinapudno, a masansan a palpalubosantayo a sibabannayat a sumrek ti kinapudno tapno dayta ti di manglapunos unay kadatayo.”

Nupay kasta, isut’ namakdaar: “Ti nakaro ken nakabaybayag a panangilibak ti manglapped kadakayo manipud panangsapul iti nasapsapa a medikal nga atension wenno mamataud iti panangilaksidyo iti medikal a pammagbaga ken panangagas babaen iti dikay panangawat iti panangresita.”

Ti sabali pay a reaksion ti mabalin a buteng wenno pungtot. Makatulong unay kadagiti isuamin a maawatan “ti puntiria ti pungtot ti mabalin a . . . ti pamilia, ti Dios, ti gasat, dagiti doktor, dagiti narses, ti ospital wenno ti sakit a mismo.”

Ti rikna ti basol masansan rautenna ti isip ti pasiente ti kanser. Ti masakit nga asawa a lalaki mariknana ti basol gapu ta saannan a masuportaran a siuumiso ti pamiliana; ti asawa a babai, agsipud ta saannan a maaywanan ti pagtaengan kas ti dati nga ar-aramidenna. Kas imbalakad ni Dr. McKhann: “Nakitayo nga ad-adda a komportable ti panagladingityo no dikayo maar-aramidan ti maysa a banag imbes a sibabasol maipapan iti dayta.”

Ti kanayonan a gagangay a reaksion dagiti pasiente ti kanser isu ti panagladingit, a mabalin nga agturong iti panagrikna iti kinaawan namnama ken panagliday. Kasanot’ panangmatmat ni Dr. McKhann kadagitoy amin a reaksion? “Nupay dida makaay-ayo, amin dagitoy napigsa a reaksion ti naan-anay a normalda. . . . Irepresentarda dagiti rikrikna iti sakit ken saanda a paset iti sakit a mismo.”

Insingasingna: “Ti pannakaipasangoyo iti kanser ti makasapul iti inkay pannakirupak kadagiti adu a pannakidangadang. Mabalin a mangabakkayo iti dadduma, ngem masapul met a namnamaenyo ti pannakaabakyo iti sumagmamano. . . . Tapno maawatanyo no ania ti kasapulan, masapul nga adalenyo ti kabusoryo. Kaipapanan daytoy ti panangadalyo no kasano ti iraraut ti kanser iti bagiyo, ngem mas napatpateg pay, no kasano ti panangrautna iti kinataoyo, ti pudpudno a kinataoyo.”

Panangsango iti Panangagas iti Kanser

Iti sumagmamano a kaso, ti pannakidangadang kontra iti kanser ti agin-inot nga agbalballigi, ket kadagiti nabiit pay a dekada makaparegta unay dagiti resultana. Marikna dagiti doktor, sientista, ken dagiti managsirarak a makakitkitadan iti bassit a lawag idiay ungto ti usok. Daytoy ti nangiserrek iti nasken a banag iti gubat a maibusor iti kanser​—namnama. Kas panagkuna ni Dr. McKhann: “Nalabit ti maymaysa a kapatgan a kasapulan iti panagbiag a maipaay iti kanser isu ti namnama . . . , maysa kadagiti misterioso unay ken makasustento a maipatpateg iti panagbiag.” Ti iyuungar ti agpannuray iti namnama kabayatan a ti kanser rumang-ay gapu iti panagladingit. Ngem sadino ngay ti pangalaan ti pasiente ti kanser iti namnama?

Adda sumagmamano a gubuayan, ngem tallo dagiti naisalsalumina: (a) dagiti doktor ken narses a makipagrikna ken optimistiko, (b) dagiti ingungotenyo, nangnangruna ti asawayo a positibo ti panagpampanunotna, (c) ti natibker a narelihiusuan a pammati. Ti maudi nga artikulotayo iti daytoy a serie ti agkomento maipapan iti paset ti pammati ken ti napudno a pangibatayan ti namnama nga agpaay iti masanguanan.a

Kadagiti medikal a termino, ti natibker a pangibatayan iti namnama ket adda iti tallo a kangrunaan a nakaiyugalianen a panangagas iti kanser​—ti operasion, chemoterapia, ken radiasion. Ania dagitoy tallo a pamay-an?

Operasion ramanenna ti operasion a panangikkat iti timmubo a tumor ken nalabit dadduma kadagiti aglawlaw a tisyu.

Chemoterapia (panangagas babaen ti kemikal) isu ti panangagas iti kanser babaen kadagiti droga nga agsaknap iti intero a bagi ket rautenna dagiti selula ti tumor. “Nasurok a limapulo a kemikal ti maus-usar a pangagas iti kanser ken dadduma kadagiti tumor ti maagasan.”​—The Facts About Cancer.

Ti panangagas babaen iti radiasion isu ti panangusar iti nagngato nga enerhia a radiasion manipud rayos X, cobalt, radium, ken dadduma pay a gubuayan tapno dadaelen dagiti makapapatay a selula.

Panangsango kadagiti Ibungana nga Epekto

Nagbalin a di nainkalintegan ti panagsao maipapan iti balligi iti panangagas ti kanser no di dakamaten dagiti risgo wenno dagiti ibungana nga epekto. No maikabil kadagiti kasimplean a termino, “dagiti agas ti chemoterapia ti sabidong,” ken “dadduma kadagitoy a panagusar ti droga makasabidongda a dagiti pasiente matayda gapu kadagiti epektona.” (Target: Cancer) Gapuna, yantangay ta ti chemoterapia isut’ panangsabidong iti sistema wenno ti bagi, daytat’ duat’ tademna a kampilan. Nasayaat ta daytat’ makapapatay iti ad-adu kadagiti dakes a selula ngem kadagiti nasalun-at a selula. Ngem daytat’ mabalin nga agturong met iti sabali pay a nainget a segundario nga epekto, kas ti pannakaul-ulaw, panagsarwa, ken ti temporario a panagurot ti buok. Ngem, adu kadagiti pasiente ti mamati a dayta temporario a di makaay-ayo nga epektona ti nasaysayaat ngem iti nasapa a pannakapukaw iti biag.

Ti panangagas babaen ti radiasion kinapudnona ket isu ti pananguram a mangdadael kadagiti amin a selula a masagidna. Nupay kasta, mabalin a dayta ti mangisentro iti eksakto a lugar ti tumor. Nupay kasta, kuna ti maysa nga autoridad a ti “panangagas babaen ti radiasion ti sipipigsa a nairaman iti panangpataud kadagiti kanser iti kamaudiananna.” Daytoy ti mangipasango iti kasasaad a panangisukat a rebbeng nga ikeddeng ti pasiente.

Aminen dagiti dadduma a doktor a no maminsan us-usarenda dagitoy a panangagas uray no, manipud panangmatmatda, awan namnama para iti pasiente. Kas inamin ti siruhano a ni Dr. Villar idiay Chile: “No maminsan ti panangagas ti kanser ti nakangingngina unay​—nakangingngina unay​—a porma ti sikoterapia.” Intudo ti mannurat iti siensia a ni Sylvester a ti “pannakaawat ni Villar [ti] pakiramramanan dagiti adu a mangngagas ti kanser a maseknan nga uray pay dagiti makasabidong unay a panangagas ti maibilbilin uray awan ti pammaneknek a makatultulongda.” Ngarud apay a mairekomendarda pay laeng? “Agsipud ta patien dagiti doktor, kadagiti sasao ti maysa a managbabalaw a medikal nga oncologist: ‘Saanko a basta mapalubosan a matay daydiay kakaasi a baket.’”​—Target: Cancer.

Ngem, kaykayat ti adu a tattao nga ungpoten ti panagbiagda nga awan ti panangagas nga isu laeng ti mangpaatiddog ti panagsagabada. Nangnangruna nga isu daytoy ti kaso no ti panangagas ket saan met a makatulong kadakuada ket mabalin a mangnayon pay ketdi iti panagsagabada.

Mabalin Kadi a Parmeken ti Kanser ti Suso?

Nalabit maysa kadagiti mapagbutbutngan unay a kanser para kadagiti babbai, ken uray pay ti sumagmamano a lallaki, isu ti kanser ti suso​—saan laeng a gapu iti bilang dagiti matmatay no di ket gapu kadagiti sensitibo ken sikolohikal nga epektona. Ania ti maaramidanyo tapno maliklikan ti pannakaikkat ti suso, a pagaammo kas mastectomy? Ti nasken a banag isu ti nasapa a pannakaresita.

Nupay mabalbalakadan dagiti babbai a mangaramid iti kabukbukodanda a panangsukimat iti suso maipaay iti panagparang iti aniaman a bukol, maisingasing a dagiti babbai a daddadakkel ti susoda ti maaddaan iti tinawen a mammograpia, wenno pannakaeksamin ti suso babaen ti rayos-X. Apay dayta? Agsipud ta narigat a madlaw ti maysa a bukol a nakaun-uneg idiay tisyu babaen laeng ti simple a panangpispisel. Kas impatigmaan ni Dr. Cory SerVaas: “Ti tsansayo a maibilang kadagiti nagasat ti nasaysayaat no mapankayo a maipaay iti umuna a mammogram apaman a magtenganyo ti edad a 35 wenno 40.” Apay a kasta ti kaso? “Iti kaaduan a tipo ti kanser ti suso ti lima-tawen a panagbiag kadagiti makalasat ti nasursurok ngem 85 porsiento para kadagiti kanser a nadiskubre bayat nga adda iti Tukad I.”

Kadagitoy nga al-aldaw addan dagiti makina a rayos-X a makaaramid iti mamograpia iti nakababbaba a radiasion. Daytoy ti mangpabassit ti posibilidad a manggargari iti kanser babaen iti aglablabes a radiasion.

Maysa pay a katulongan ti nakasapsapa unay a pannakaresita isu ti thermogram, nga isu ti pannakasukimat a nasayaat ti suso babaen ti temperatura. “Dagiti tumor ti mangpatanor ti kabukbukodanda nga abasto ti dara, nga agkasapulan ti dakkel a kantidad ti enerhia ti oksihena ti dara nga agpaay ti idadakkelda. . . . [Mangbukelda] kadagiti napudot a lugar, nga agiparuar iti enerhia a dadakkel a kantidad ngem kadagiti normal a selula.” (Target: Cancer) Daytoy ti mangipalubos iti nasapa a pannakadlaw kadagiti “napudot a lugar” babaen iti thermogram.

Kadagiti napalabas, ti operasion maipaay iti kanser ti suso masansan ramanenna ti radical mastectomy​—ti makadadael ti pigura a pannakaikkat ti suso ken dagiti aglawlaw a tisyu ti piskel ken dagiti lymph nodes. Mamatmatmatan pay laeng aya dayta a nasken unay? Ni Dr. Bernard Fisher, nga eksperto iti tay-ak ti kanser ti suso, ti nangikeddeng a saan laeng a masansan a di nainkalintegan ti radical mastectomy no di ket ti “simple a mastectomy, ti pannakaikkat amin a tisyu ti suso, ti di agparang a mangparang-ay ti ilalasat no idilig iti lumpectomy [ti pannakaikkat laeng ti bukol] nga adda wenno awan ti panangagas iti radiasion.”

Adda Pay Aya Mapagpilian a Panangagas?

Agingga itoy a punto, inusigtayo pay laeng dagiti nakaiyugalianen a medikal nga iyaadani iti panangagas iti kanser. Nainkalintegan laeng ti panangikuna a dadduma kadagiti pasiente nagturongda kadagiti dadduma a pamay-an nga adda met nagduduma a rukod ti panagballigi ken pannakapaayda. Ti pangarigan kadagitoy isu ti panangagas iti Laetrile (Bitamina B₁₇), ti panangagas a Hoxsey nga agus-usar kadagiti yerba ken dadduma pay a kemikal, ken ti sabali pay a pamay-an nga impasdek ni Dr. William D. Kelley, maysa a dentista, a naibatay iti panamati a ti kanser “ipamatmatna ti kinababa ti aktibo a pancreatic enzyme.”​—One Answer to Cancer.

Mainayon pay, kas kuna ti Target: Cancer: “Nagadu dagiti tattao, dadduma kadakuada dagiti mangngagas, a mamatpati iti ‘holistic’ a panangmatmat wenno interamente a panangsukimat iti bagi iti makagapu, agas, ken pananglapped ti kanser ken dadduma pay a saksakit: Ti kanser ket maysa a sakit a ‘patpatauden’ ti pannakadadael ti kondision ti intero a tao, ket ti sipupuot a panagregget iti biang ti tao ti makaisubli iti salun-atna. Adu kadagiti nalatak a tattao ti mamati iti daytoy, ket isapata ti adu kadagiti dati a biktima ti kanser a naagasanda babaen ti panangsurot kadagiti resita a naibatay iti holistic wenno interamente a panangagas iti bagi imbes a ti panangikkat laeng iti addaan sakit a paset ti bagi.”

Maysa kadagiti dati a biktima isu ni Alice, maysa a naragsak a babai nga agtawen iti 50’s, manipud British Columbia, Canada. Kaskasdi, 36 a tawen ti napalabasen, isut’ naaddaan iti umuna nga operasion a maipaay iti bassit a dakes a tumor nga adda iti imana. Innem a tawen kamaudiananna, isu ti naoperar iti kanser ti obario. Kalpasanna, idi 1960, maysa a hysterectomy (operasion a panangikkat ti matris) ti naaramid.

Nagsubli manen ti kanser idi 1965, ket manen nairekomendar ti operasion. Kuna ni Alice: “Kayatda ti mangaramid ti colostomy ken mastectomy, ket diak kayat dayta. Idin naumaakom iti operasion. Gapuna napanak a maipaay iti panangagas nga Hoxsey idiay Mexico. Sinurotko ti pamay-anda iti 11 años. Para kaniak dayta ti nagkurri, nupay ammok a daytat’ saan a nagkurri kadagiti dadduma. Saan a pulos nga immuliten ti kanser kaniak nanipud idin.”

Maysa pay a tao a nagballigi iti pannakidangadangna a maibusor iti kanser isu ni Rose Marie. Isut’ sumaganad a mangisalaysay iti estoriana.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 13]

Nupay dinakamat ti Agriingkayo! dagiti nagduduma a pamay-an, dikam itaktakderan ti kinaepektiboda. Kas inamin ni Dr. Kelley: “Rebbeng koma a pampanunoten nga adda dakkel a risgo iti aniaman a programa [nakaiyugalian wenno di nakaiyugalian] a pilienyo wenno iti aniaman a kumbinasion dagiti programa.” Gapuna, padpadasenmi ti mangted pannakaammo kadagiti agdama a kasasaad, ngem palubosanmi ti tunggal indibidual a mangaramid iti kabukbukodanna a pangngeddeng kalpasan ti panangadal ken panagkonsultana kadagiti kualipikado a mangngagas.

[Graph iti panid 10]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

TI MUESTRA A PANGIDILIGAN TI IPAPATAY GAPU ITI KANSER KADAGITI LALLAKI A MANNABAKO KONTRA TI MANAMNAMA A BILANG KADAGITI DI MANNABAKOb

Tunggal tao irepresentarna ti 100 nga ipapatay

KANSER TI BARA

DI MANNABAKO 231 Manamnama a Matay

MANNABAKO 2,609 Ipapatay Napaliiw

KANSER TI NGIWAT KEN KARABUKOB

DI MANNABAKO 65 Manamnama a Matay

MANNABAKO 452 Manamnama a Matay

[Dagiti Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 9]

Dagitoy a taraon ti mangted kadagiti gagangay a fibra ken bitamina kas salaknib a maibusor ti kanser