Ti Agriingkayo! Agsaludsod iti Patologo ti Panagsao

Nagsaludsod ti Agriingkayo! ken Dr. Oliver Bloodstein, mabigbigbig nga autoridad iti parikut a panagat-at. Naiparang iti baba ti dadduma kadagiti salsaludsod a naisalaysay bayat ti panagsaludsod.

Kasano kabayagyon iti daytoy a tay-ak, Dr. Bloodstein?

Tallopulo ket pito a tawenen.

Agbalin kadi nga agat-at ti maysa a tao babaen iti panagnaedna iti aglawlaw dagiti tattao nga agat-at?

Daytat’ napateg a saludsod agsipud ta adu a tattao ti mangipagarup a pudno dayta. Kas ti pagaammotayon, awan peggad dayta. Ti panagat-at saan a masursuro babaen iti panangtulad.

Dagiti kadi agat-at di umiso ti panagrikriknada?

Adda ti kasla immunan a pagarup maipapan kadagiti agat-at​—nga isinsinada ti bagbagida, kayatda ti agsolsolo, managbabain, managamak, mabutbuteng​—isu a di mapaneknekan dagiti managsirarak kadagiti personalidad dagiti agat-at.

Idi nasaknap ti panamati nga amin dagiti agat-at neurotiko, ngem ti patolohia iti panagsao linipatnan dayta a teoria. Ti rason a ta idi 1930’s, ’40’s, ken ’50’s, adu ti panagsirarak iti personalidad dagiti agat-at. Iti kangrunaanna, kasla ipakitana a kaaduan kadagiti agat-at addada iti gagangay a kasasaad kadagiti panangsubok a naaramid maipapan iti emosional a panagbalbaliw; ket awan met ti nasarakan a partikular a personalidad a mainaig iti panagat-at.

Dagiti kadi agat-at nalalaingda a kas met laeng kadagiti saan nga agat-at?

Ay, wen! Kinapudnona, adu a panagadal ti nakasarak a dagiti agat-at nga adda iti kolehio nangatngato pay ti puntosda iti IQ ngem dagiti saan nga agat-at.

Addada kadi dagiti naagasanen manipud panagat-at?

Adda posibilidad a mapukaw ti panagat-at iti nagbaetan ti nasapa a paset ti kinaubing ken kinanataengan. Ti kasayaatan a pammaneknek nga adda kadakami a ta agingga iti 80 porsiento dagiti ubbing a nagat-at ti nagsardeng sakbay ti panagmataenganda.

Daytoy kadi kayatna a sawen a no ti ubing addaan iti parikut a panagat-at, saan a kasapulan a maseknan dagiti nagannak maipapan iti dayta?

Gagangay a kunaenmi nga iti nasapa pay a kinaubing ti pannakaimbag ti ubing kalpasan ti sumagmamano a tiempo ket nagsayaatan. Ngem ita dikam maibaga no asino nga ubing ti maimbagan ket asino ti saan. Ti pamay-anmi ket: No maseknan ti nagannak, ipanyo ti ubing iti therapist; pasukimatyo ti ubing ket kitaenyo no isut’ mabalin a tulongan. Ti pagaammomi a ta, no nagangganus ti ubing, ad-adu ti gundawayna a maimbagan. No agtultuloy ti panagat-at, bumassit a bumassit ti gundaway a ti ubing maimbagan nga awan ti tumulong kenkuana.

Ania a panangagas ti maus-usar itatta?

Addada dua a pamay-an ti panangagas. Maysa isu ti panangisuro iti agat-at a saan nga agam-amak, agbalin nga ad-adda a positibo iti parikutna, ken ti sabali pay isu ti panangipamaysa a mangrisot iti panagat-at.

Itan addada dua a nagduma a naimbag a panangipamaysa a mangrisot iti panagat-at. Maysa a pamayan, nga ad-adda a gagangay nanipud pay idi maika-19 a siglo, isu ti panangisuro iti agat-at nga agsao iti naiduma a pamay-an. Ammotayo a no nasursuronton ti agat-at ti aniaman a pamay-an ti panagsao a dina nakairuaman​—agsaoda man a padapada ti tonona, maymaysa ti tonona, nabannayat, wenno balbaliwanda ti panagangesda​—gagangay a dayta ti agbanag iti dagus a natandas a panagsao. Gapuna makagargari dayta nga usaren iti panangagas, ket daytoy, kinapudnona, ti gagangay a pamay-an a mausar ita. Addada nupay kasta pagdaksanna. Ti kadadaksan a ta adda ti dakkel unay a posibilidad ti panagsubli iti sumagmamano laeng a bulbulan. Dadduma nga agat-at ti matulonganen a din agsubsubli ngem iti kaaduan, adda panagsubli. Kasta met, dayta ti mangpuersa iti agat-at a mangtimbeng a kanayon iti panagsaona ket masansan nga agbanag iti di natural a panagsao.

Kunayo nga addada dua a pamay-an a panangipamaysa a mangrisot iti panagat-at. Ania ti sabali?

Ti sabali a pamuspusan isu ti saan a panangisuro iti agat-at nga agsao iti naiduma a pamay-an. Daytoy kasla nakaskasdaaw, ngem adda movimiento a nangrugi idi 1930’s ket dayta makagunggona pay laeng. Kunana iti agat-at: Dikay agusar iti pamay-an a mangliklik iti panagat-at babaen ti panagsao iti nakaskasdaaw a pamay-an, kas iti padapada a tono iti panagsao. Imbes ketdi, baliwanyo ti panagat-at babaen ti panangaramidyo iti gagangay a pamay-an, iti ad-adda a natural a pamay-an, iti pamay-an a kasla gagangay a di natandas a panagsao. Ta, datay amin addaantayo ti panagsarimadeng nga agsao.

Daytoy ti ad-adda a main-inot a pamay-an. Ngem daytoy, met, addaan kadagiti pagdaksan. Ti kangrunaan a ta ti agat-at mammano a makagun-od iti natandas a panagsao. Babaen ti panangusar iti daytoy a pamay-an, ad-adda a tultulongantayo ti agat-at a pabassitenna ti panagat-at imbes nga ikkaten nga interamente dayta.

Ti kunak kadakayo a ta pudno nga awan ti pamay-an a panangagas iti panagat-at ita. Ngem adu nga agat-at ti mabalin a matulongan a naimbag.

Makatulong kadi ti panangibaga iti agat-at a nabannayat laeng nga agsao ken aganges iti nauneg?

Narigat a sungbatan ti kastoy a saludsod ta agduduma dagiti tattao. Mamatiak a nakarikrikut ti panangibalakad kadagiti nagannak nga ibagada dagitoy a bambanag kadagiti annakda. Ket manipud iti personal a kapadasak patiek a dagiti nagannak nalaklaka a pagbalinenda a narikrikut dagiti bambanag babaen ti panangibagada kadagitoy. Nakakitakami kadagiti kaso a ti ubing ti nabalakadan nga aganges iti nauneg, ket iti sumaganad nga aldaw ti ubing saan laeng a nagat-at no di ket agan-anangsaben. Kaskasdi, saan a nalaka, ta adu nga ubbing ti natulongan a makapagballigi iti panagat-at babaen ti panangaramidda kadagiti bambanag nga imbaga dagiti dadakkelda iti panangikagumaanda a tumulong kadakuada. Gapuna dayta ket agpannuray iti indibidual. Ngem kas nagannak, naannadak a diak pilpiliten nga agsao a nabannayat ti ubing, aganges iti nauneg, agpanunot sakbay nga agsao wenno dadduma pay.

Adda kadi aniaman a maaramid ti agat-at a mangtulong iti bagina met laeng?

Pagarupek a ti kapapatgan a banag a sursuruen ti agat-at isu ti panangtamingna kadagiti kasasaad ti panagsao, no mabalin, kas maysa nga agat-at. Iti dayta kayatko a sawen a ti agat-at dina koma iliblibak ti panagat-atna, sursuruenna ti mangipaay iti komento kadagiti dadduma maipapan iti panagat-atna, ket dina padpadasen nga ipakita a kasla isu ket maysa a gagangay a managsao, nga ibturanna dagiti amin a pagbanagan daytoy. Siguraduenna nga amin a makaam-ammo kenkuana maammuanda nga isu ket agat-at, a mabalin a mapagsasaritaan dayta, ket masapul a dida mabainan no mapasamak dayta.

Mabalin pay a masursurona, no mabalin, ti makiangaw maipapan iti panagat-atna. Dagiti agat-at masarakanda a narigatda a makita ti ragsak iti panagat-at, ngem adda ammok nga agat-at a, tunggal isut’ agat-at, kunaenna: “Adda bassit nga intermision iti baet dagiti sasao,” ket daytoy ti mangbang-ar iti pakarigatanna. Wenno kadagiti dadduma nga okasion kunaenna: “Adda ti apagbiit a pannakataktak ti pannakaiyallatiw ti mensahe gapu iti teknikal a parikut ti panangpaandar ti makina.”

Ania ti maaramidan ti maysa tapno tulongan ti agat-at?

Kaaduan nga agat-at sentirenda no ti agdengdengngeg ti mangiyadayo ti panagkitada no mangrugidan nga agat-at. Kasta met, dagiti managdengngeg matulonganda ti agat-at a nasaysayaat no sumungbatda iti ibagbaga ti agat-at imbes nga iti pamay-an ti panangibagana. Ket dayta kaipapananna a liklikan dagiti managdengngeg ti panangibaga kadagiti sasao iti agat-at wenno ti panagkuna, “In-inayadem laeng ti agsao.”