No Kasano a Daeran ti Panagbeddal

“No agbeddalak, agnerbiosak isu a nakarkaron ti panagbeddalko. Kasla addaak iti nauneg nga abut ken diak makaaon. Naminsan, nagpatulongak iti maysa a sikologo. Imbagana nga agsapulak iti agbalin a nobiak—a kadennak kano tapno dumakkel ti panagtalekko iti bagik! Ngem diakon nagsubsubli kenkuana. Kayatko laeng koma nga akseptaren dagiti tattao ti kasasaadko.”—Rafael, 32 anyos.

IPAPANTAYON a nakaluganka iti bus. Agbayadka koman ngem agkalimduosanka metten ta dimon maibalikas ti pagdissaagam. Ulit-ulitem met lattan ti umuna a balikas a rummuar iti bibigmo. Kasta ti kasasaad ti agarup 60 a milion a beddal (1 iti kada 100) iti intero a lubong.a Masansan a mauy-uyaw ken matagtagibassit dagiti beddal. Mabalin a maipagarup pay ketdi a nakapkapuy ti panagpampanunotda ta sukatanda ti sasao a dida mabalikas kadagiti nalakada laeng a baliksen.

Ania dagiti makagapu iti panagbeddal? Adda kadi remediona? Adda kadi maaramidan ti beddal tapno sumayud ti panagsaona? Ken ania ti maitulong ti dadduma?

Ammotay Kadi Dagiti Makagapu?

Idi un-unana, patien ti dadduma a dagiti sairo kano ti makagapu iti panagbeddal isu a rumbeng a mapapanaw dagita. Kabayatan ti Edad Media (350-1450 K.P.), ti dila ti maipagarup a makagapu. Ania ti inaramidda? Nagusarda kadagiti nagasang a rekado ken makasinit a landok! Kadagiti simmaruno a siglo, dagiti siruhano pinutedda dagiti urat ken masel ti dila ken inikkatda pay dagiti tonsil tapno mapasardengda ti panagbeddal. Ngem saan a nakatulong dagita a nakaro a pamay-an.

Sigun iti kabaruan a panagsirarak, ti panagbeddal ket mabalin a kombinasion ti sumagmamano a makagapu imbes a maymaysa laeng. Nalabit ti maysa a makagapu ket ti reaksion ti tao no maburiboran. Mabalin met a matawid dayta, ta agarup 60% kadagiti beddal ket adda kakabagianda a kasta. Kanayonanna, ipakita dagiti panagsirarak a nakausaran ti neuroimaging a ti utek ti beddal ket sabali ti panangiprosesona iti lenguahe. Dadduma ti “mabalin a mangrugin nga agsao sakbay nga idiktar ti utek ti pannakaibalikas ti sasao,” kuna ni Dr. Nathan Lavid iti librona nga Understanding Stuttering.b

Gapuna, ti kangrunaan a makagapu iti panagbeddal ket saan a kanayon a nainaig iti panunot ken kababalin, kas maipagarup idi. “Iti sabali a pannao, imposible a dagus a sumayud ti panagsao ti beddal babaen ti panangkombinsir kenkuana a kabaelanna a pasayuden ti panagsaona,” kuna ti libro a No Miracle Cures. Ngem mabalin a gapu iti panagbeddal, rumsua dagiti sikolohikal a problema. Kas pagarigan, mabalin nga adda dagiti kaamakda a situasion, kas iti pannakisarita iti tallaong wenno telepono.

Tulong Kadagiti Beddal

Makapainteres ta dagiti beddal ket masansan a manmano wenno dida man la pulos agbeddal no agkanta, agarasaas, kasarsaritada ti bagida wenno dagiti tarakenda, makigiddanda nga agsao, wenno no tuladenda ti panagsao ti dadduma. Maysa pay, 80% kadagiti ubbing a beddal ti sumayudto met laeng ti panagsaoda uray no dida agpaagas. Ngem ti ngay 20%?

Addan dagiti pamay-an a mangpasayud iti panagsao. Karaman iti dadduma a teknik ti panangirelaks iti pangal, bibig, ken dila ken ti panaganges manipud iti diaprama. Mabalin met a suruan dagiti pasiente nga “agbuelo” babaen iti saggabassit nga iyaanges manipud iti diaprama sa in-inut a mangiruar iti bassit nga angin sakbay nga agsao. Kanayonanna, mabalin a paregtaen ida a baybayagenda nga ibalikas dagiti bokales ken dadduma a konsonante. In-inut a pumardas ti panagsao bayat a sumaysayud ti panagbalikas.

Nalabit sumagmamano la nga oras a sursuruen dagita a teknik. Ngem mabalin a rinibu nga oras a panagsanay ti kasapulan tapno sibaballigi a maipakat dagita uray kadagiti narigat a kasasaad.

Kaano ti rumbeng a panangrugi nga agsanay? Nainsiriban kadi nga urayen lattan a madakkelan ti ubing ti panagbeddalna? Ipakita dagiti estadistika nga awan pay 20% kadagiti ubbing nga agbeddal iti las-ud ti lima a tawen ti simmayud idi agangay. “No agtawenen iti 6,” kuna ti libro a No Miracle Cures, “dakkel ti posibilidadna a saanen nga umimbag no awan dagiti pamay-an a pangpasayud iti panagsaona.” Gapuna, kuna pay ti libro a “dagiti beddal nga ubbing masapul a maipakonsultada iti speech-language pathologist iti kabiitan a tiempo.” Kadagiti 20% nga ubbing a beddal agingga iti panagdakkelda, agarup 60-80% ti simmayud babaen iti speech therapy.c

Agbalinka a Realistiko

Sigun iti speech pathologist ken maysa met a beddal a ni Robert Quesal, ti panagsao a sisasayud iti amin a kasasaad ket saan a realistiko a kalat para iti kaaduan a beddal. Ti nadakamaten a ni Rafael dina naan-anay a naikkat ti panagbeddalna nupay simmayud ti panagsaona. Kunana: “Nakadkadlaw ti panagbeddalko no agbasa wenno agsaoak iti publiko ken no adda kaduak a napintas a babai. Managbabainak idi ta kankantiawandak dagiti tattao. Ngem nasursurokon nga akseptaren ti kasasaadko ken diak unayen ikaskaso ti aniaman a panangkantiawda kaniak. Isu a no agbeddalak, agkatawaak lattan sa ikagumaak ti agrelaks ken agsao manen.”

Dagiti imbaga ni Rafael ket maitunos iti kinuna ti The Stuttering Foundation of America, a “ti panangdaer iti panagbeddal ket masansan nga agdepende iti panangikkat iti danag nga agbeddal, saan nga iti panangipilit a dika agbeddal.”

Saan nga impalubos ti adu a beddal a dayta ti mangikapis kadakuada iti naragsak a biag. Limmatak pay ketdi ti dadduma kadakuada, kas iti pisiko a ni Sir Isaac Newton, ti Briton a politiko a ni Winston Churchill, ken ti Americano nga aktor a ni James Stewart. Napatanor met ti dadduma dagiti paglaingan a di agkasapulan iti panagsao, kas iti panagtokar iti instrumento, panagpinta, wenno sign language. Dagiti saan a beddal rumbeng nga apresiarenda ti kasta unay a panagregget dagiti beddal. Ikagumaantayo ngarud a paregtaen ken tulongan ida.

[Footnotes]

[Kahon/Ladawan iti panid 13]

KASANOM A MATULONGAN TI BEDDAL?

● Makisaritaka a sitatanang ken liklikam ti aniaman a pakatarantaanna. Masansan a kumaro ti panagbeddal gapu iti agap-apura ken tensionado nga estilo ti panagbiag ita.

● Imbes nga ibagam nga ibambannayatna ti agsao, iyun-unam ketdi ti nabambannayat a panagsao. Imdengam a siaanus. Dika sumampitaw. Bay-am nga ileppasna ti ibagbagana. Agurayka biit sakbay a sungbatam.

● Liklikam a dillawen ken korehiren. Babaen iti ekspresion ti rupam, gargarawmo, komkomentom, ken panangmingmingmo kenkuana, ipakitam nga interesadoka iti ibagbagana, saan ket nga iti panagsaona.

● Mabalinyo latta a pagsaritaan ti maipapan iti panagbeddal. Nataltalged ti riknana no isemam iti nainggayyeman a wagas ken ipariknam a maawatam ti kasasaadna. Nalabit sagpaminsan nga ibagam ti kastoy: “No dadduma, marigatantayo a mangibaga iti kayattayo.”

● Kangrunaan iti amin, ipakitam nga akseptarem isuna iti laksid ti kasasaadna.

[Kahon/Ladawan iti panid 14]

“IN-INUT A NAPARMEKKO TI PANAGBEDDAL”

Beddal ni Víctor iti sumagmamano a tawen bayat nga adda nakaro a problema ti pamiliana ngem naparmekna ti kinabeddalna uray no saan a nagpa-therapy. Kas Saksi ni Jehova, nagpasalista iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro a linawas a maang-angay iti tunggal kongregasion. Nupay saan a nadisenio ti eskuelaan a mangipaay iti speech therapy, tulonganna dagiti estudiante a mangparang-ay iti abilidadda nga agsao ken iti panagtalekda iti bagida.

Ti maus-usar a libro ket napauluan iti Magunggonaan iti Edukasion nga Ipaay ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. Iti paulo a “Panangparmek iti Panagbeddal,” kuna dayta a libro: “Napateg no padasem latta. . . . No agpalawagka, agsaganaka a nalaing. Ipasnekmo ti panagpalawagmo. . . . No mangrugika nga agbeddal bayat nga agpalpalawagka, aginggat’ mabalin, pakalmaem ti boses ken riknam. Irelaksmo dagiti piskel ti pangam. Ababa a sentensia ti usarem. Dika unay agus-usar kadagiti ebkas, a kas iti ‘um’ ken ‘ah.’”

Nakatulong kadi ken Víctor dayta nga eskuelaan? Malagipna: “Ti kangrunaan idi a pakaseknak ket ti ibagak, saan ket nga iti wagas ti panangibagak, isu a malipatak payen a beddalak. Kanayon met nga agpraktisak isu nga in-inut a naparmekko ti panagbeddal.”