Pannakaawat iti Buteng nga Agbeddal

MAIBAGAM kadi ti naggidiatan ti nasayud nga agsao ken daydiay agbuteng di la ket ta agbeddal? ‘Siempre a,’ mabalin a kunam. Ngem usigem no ania ti insurat ni Peter Louw iti librona a Hhhakkel (Pppanagbeddal) a naisurat iti pagsasao nga Afrikaans: “Iti kada ‘nabatad’ a beddal, posible nga adda sangapulo a mayat nga agtalinaed a di madlaw no mabalbalin ken mangilemmeng iti depekto ti panagsaoda iti nadumaduma a pamay-an.” Ilemmeng ti depekto ti panagsaoda? Kasano a posible dayta?

Dadduma a beddal kabaelanda nga ilemmeng ti depektoda babaen ti panangpadaan iti sasao a nagproblemaanda iti napalabas. Sa imbes nga isawangda dayta a sao, baliwanda ti anag ti sasao wenno agusarda iti naiduma a sao nga adda umasping a kaipapananna. Inlimed ti maysa nga asawa a lalaki ti kinabeddalna iti 19 a tawen ti panagasawada. Idi a nadlaw ni baketna ti kinapudno, dinamagna iti maysa nga speech therapist: “Iti panagkunam, dayta ti gapu a siak ti pagteleponuenna, ken kanayon nga uyotannak nga agorder iti kanenmi iti restawran, ken pulos a saan nga agkomento kadagiti . . . gimong?”

Usigem met da Gerard ken Maria, maysa a naragsak a pagassawaan a taga South Africa.a Iti adu a kasasaad, inkagumaan ni Maria nga ilawlawag ken ni lakayna a likliklikanna ti agkomento kadagiti gimong a panagadal iti Biblia agsipud ta agamak di la ket ta agbeddal. “Minamaag,” naturay no kua a mangikuna, “saanka a beddal.” Imbasar ni Gerard ti konklusionna iti kadawyan a kinamannanao ni baketna. Dagiti sumagmamano laeng a situasion iti panagsao ti makagapu iti amakna nga agbeddal. Damdamo, kalpasan ti lima a tawen a panagasawa, naamiris daytoy ni Gerard ken inaminna: “Ignoranteak ken awan konsiderasionko.” Ita, imbes a babalawenna, komendaranna kadagiti tiempo nga ikagkagumaanna ti agsao iti imatang ti dakkel a tallaong.

Nalawag nga adu a beddal ket “agbubuteng . . . no dadduma kanayon a sumken,” ilawlawag ti beddal a ni David Compton iti librona nga Stammering. “Iti nakaam-amak unay a kanitona, ti kangrunaan unay a kanito ti pannakisaritana iti padana a tattao, iti panangikagumaanna a makisao kadakuada, gagangay man wenno napasnek, kadagita a tiempo mabalin a namnamaen ti beddal ti masair, makatawaan . . . Uray dagidiay mapagballigianda unay kaskasdi nga aminenda a ti buteng ti mangkonkontrol iti biagda, ket pulos a dida maiwaksi dayta.”

Dagiti Situasion a Mangpabuteng

No maawagan ti maysa a beddal a sumungbat iti saludsod iti sanguanan ti tallaong, kas idiay eskuelaan, miting iti negosio, wenno narelihiosuan a panagtataripnong, nalabit mangpadanag dayta nga agresulta iti nakaro nga isesekken ti panagbeddal. “Addada kadi tiempo a pagarupenyo a nasaysayaat laengen ti agulimek?” napagsaludsodan ti maysa a 15-anyos a beddal nga agnagan Rosanne a taga South Africa iti maysa nga interbiu iti radio. Isut’ simmungbat, “Masansan, kas pagarigan, nga iti klase adda umiso a sungbatko a pagaammok a pakaingatuan ti gradok ngem ammok a marigatanak nga agsao.”

Maysa a negosiante a managan Simon ti napagsaludsodan met iti programa ti radio a nadakamat. Kas ken ni Rosanne, rimmang-ayen ni Simon babaen iti tulong ti speech therapy. Ngem no dadduma, agbeddal pay laeng. Mapakaro daytoy babaen iti kababalin dagiti agdengdengngeg kenkuana. “No addaka iti miting ti board a sadiay kasapulan nga adu ti sawem ket marigatanka nga agsao, saan a makaan-anus ti tattao iti aglawlawmo,” inlawlawagna.

Ti panagamak ti beddal saan koma a mapagsinnukat iti panagamak ti managbabain a tao a makisao kadagiti ganggannaet. Usigenyo ni Lisa a tumabtabuno iti gimong dagiti Saksi ni Jehova iti napalabasen a dua a tawen. Iti simple a pannakitungtong kadagiti gagayyem, masansan a nakalalaing ti panagsaona. Naregta met a makiramraman iti trabaho a panagebanghelio a makasapul iti iyaadani nga umuna kadagiti ganggannaet. Ngem adda panagamakna a gagangay kadagiti adu a beddal​—ti panagbitla iti sanguanan ti dakkel a tallaong. “Kadagiti gimongmi,” inlawlawag ni Lisa, “manmano nga agitayagak ken sumungbat iti saludsod. No sumungbatak, kaaduanna maysa a sao wenno sumagmamano a sao. Nupay sumagmamano laeng a sao, dayta ti kasayaatanen a maisungbatko. Masansan nga ammok ken maisaok met koma dagiti sungbat agsipud ta kanayon nga agsaganaak nga umuna. Ngem saan man la ngamin a makitunos ti dilak.”

Ti karirigatan a kapadasan dagiti beddal ket ti panagbasa a napigsa. Daytoy ti mangpilit kadakuada a mangusar kadagiti sasao a kadawyan a likliklikanda. “Iti maysa kadagiti gimongmi,” ituloy a kuna ni Lisa, “no dadduma makiddaw nga agsusublatkami a mangbasa kadagiti teksto iti Kasuratan a mapagsasaritaan. Kadagita nga okasion agtugawak a maam-amak, maalusiis nga agur-uray iti batangko, a diak ammo no kabaelak a basaen wenno saan ti teksto. No dadduma basaek ngem diak mabalikas ti maysa a sao. Iti kasta basta labsakon ket ituloyko ti agbasa.”

Nalawag, masapul a naannad a panunoten sakbay a paregtaen ti beddal nga agbasa iti napigsa. Dagita a “pammaregta” mabalin nga upayenna nga ad-adda ti beddal. Imbes ketdi, rumbeng a makomendaran a naimbag ti kasta a tao gapu iti panangaramidna iti kasayaatan a kabaelanna.

No Padpadasen ti Tumulong

Ti panagbeddal ket nakarikrikut a depekto. Ti agkurri iti maysa mabalin a saan nga agkurri iti sabali. Kinapudnona, adu a beddal a napadasanda ti “naimbagan” ti nagsubli a beddal kalpasanna. Naaramid ti ad-adu pay a panagsirarak maipapan iti panagbeddal ngem kadagiti dadduma a depekto iti panagsao. Kaskasdi, saan a nasarakan dagiti eksperto ti espesipiko a pakaigapuan. Kinapudnona, kaaduan ti umanamong nga adu a bambanag ti pakaigapuan ti panagbeddal. Ti maysa a teoria, sigun iti nabiit pay a panagadal, ket adda pakainaiganna iti di regular a pannakaurnos dagiti selula ti utek iti nasapa pay a panagbiag ti beddal. Sigun kada Dr. Theodore J. Peters ken Barry Guitar, iti libroda nga Stuttering​—An Integrated Approach to Its Nature and Treatment, dagiti agdama a kapanunotan maipapan kadagiti pakaigapuanna “agpasonton bayat nga umadu dagiti panagadal a mangpunno iti dakkel a pagkurangan ti pannakaammotayo maipapan iti panagbeddal.”

Tangay bassit ti ammo ti tao maipapan iti panagbeddal, masapul ti agannad no mangisingasing iti maysa kadagiti nakaad-adu a panangagas maipaay kadagidiay agsagsagaba iti daytoy a depekto. “Kaaduan kadagiti nakaro a beddal,” kuna pay ti nadakamat a libro, “ti bassitto laeng ti pagrang-ayanda. Masursurodanto ti agsao a siaalumamay wenno nalaklaka nga agbeddalda, ken saanda unay a madanagan iti dayta. . . . Gapu kadagiti ditay maawatan a rason, adu a beddal ti basta bassit ti pagbalbaliwanda babaen iti panangagas.”b

No saan nga epektibo ti panangagas, dadduma a therapist pabasolenda ti beddal iti dina panangikagumaan. Kinuna ti maysa: “Ti laeng saan a panagballigi agpannuray iti saan a napasnek a kababalin ti beddal.” Maipapan iti kasta a komento, kinuna ti autor a ni David Compton: “Awan ti maibagak a sao a mangdeskribir iti panagpungtot a patauden daytoy a kita ti komento kadagiti beddal. Umuna, agsipud ta daytat’ sipapanayag a saan a pudno. Awan ti maymaysa a therapy nga umiso para kadagiti amin a beddal, ket uray ti umiso a kita para iti maysa a beddal addanto la biddutna. Maikadua, agsipud ta dagiti beddal ibturanda ti pannakapaayda . . . Aniaman a mangpakaro iti di nainkalintegan a [pannakapaayda], ket maysa a krimen.”

Panangpalag-an iti Aw-awitenda

Gagangay a saan a kayat dagiti beddal ti maay-ay. Nupay kasta, adu ti maaramidan a mangpalag-an iti aw-awitenda. No agbeddalda, dika matmatan ida a mabainan. Imbes a matmatan ti ngiwatda, perrengem ida. Gagangay a sensitiboda iti tignay ti bagi dagiti agim-imdeng kadakuada. No nakalmaka, makatulong dayta a mangkissay iti panagamakda. “Ipakitam iti tao a sisasaganaka a dumngeg kenkuana a kas iti sidadaan a panagdengngegmo iti siasinoman,” kinuna ti maysa nga speech therapist.

Dagiti mannursuro nga adda estudianteda a beddal adut’ maaramidanda a mangpalag-an iti panagamak dayta. Iti warnakan ti edukasion a Die Unie iti South Africa, naited ti sumaganad a balakad kadagiti mannursuro: “Kaaduan a beddal saanda unay nga agbeddal no ammoda a ti agim-imdeng dina namnamaen ti kinalaing nga agsao.”

Sigun iti nadakamat a warnakan, napateg met para iti mannursuro nga ammuenna ti rikna ti estudiantena. Imbes a liklikanna ti pannakapabain dagita nga estudiante, mabalakadan dagiti mannursuro a makisaoda kadakuada ken paregtaen ida a mangyebkas iti rikriknada maipapan iti parikut. Iti kastoy a pamay-an maammuan ti mannursuro no ania a kasasaad ti panagsao ti pagamkan unay ti estudiante. “Ti kinasayudna nga agsao 80 porsiento nga agpannuray kadakayo,” kuna ti warnakan. Rumang-ay ti kinasayudna nga agsao no ammona nga isut’ maawat uray adda parikutna. Ilawlawag pay ti warnakan: “Ti nakalma, naipamaysa iti panagsursuro a kasasaad iti klase gunggonaanna saan laeng a ti beddal no di ket ti intero a klase.”

Sigurado, dagitoy a singasing sibaballigi a maibagay iti kasasaad ti panangisuro kadagiti adulto.

Makaawat ti Namarsua Kadatayo

Ti Namarsua kadatayo, ni Jehova a Dios, naan-anay a maawatanna ti kinaimperpekto ti tao. Tinudinganna ni Moises a pannakangiwatna a mangiruar kadagiti Israelita idiay Egipto. Inaramidna daytoy uray pagaammona a ni Moises adda depektona iti panagsao a mangparigat kenkuana a makisao. Ammo met ti Dios a ti kabsat ni Moises, ni Aaron, ket maisupadi unay a nasayud nga agsao. “Ammok nga isu ti nalaing nga agsao,” kinuna ti Dios. (Exodo 4:14) Nupay kasta, ni Moises addaan kadagiti dadduma pay a napapateg a kalidad, kas iti kinasungdo, kinamanangngaasi, pammati, ken kinaemma. (Numeros 12:3; Hebreo 11:24, 25) Nupay nagkedked ni Moises, nagtalinaed ti Dios iti panangpilina ken Moises a mangidaulo iti ilina. Maigiddato iti dayta, pinawaywayan ti Dios ti panagamak ni Moises babaen ti panangtudingna ken Aaron kas pannakangiwat ni Moises.​—Exodo 4:10-17.

Mabalintay a tuladen ti Dios babaen ti panangipakita iti pannakaawat. Tratuenyo dagiti beddal a buyogen ti dayaw, ket dikay ipalubos a ti depekto iti panagsao bulsekennakay maipapan iti pudno a kinapateg ti tao. Ti mangyilustrar iti daytoy isu ti kapadasan ti balasitang ken ti beddal nga amana. Nasursuro ti ama ti nasaysayaat a pamay-an ti panagbasa. Maysa a rabii pinadasna dayta iti innem-tawenna a balasitangna babaen ti panangibasana iti estoria kenkuana, ket pinagpannakkelna ti kinalaingna.

“Agsaoka a siuumiso, Daddy,” kinunana idi nalpasen ti amana.

“Umiso unay ti panagsaok,” kinunana a makaunget.

“Saan,” impilitna, “agsaoka a kas iti dati.”

Wen, ay-ayaten daytoy a balasitang ni amana gapu iti kinataona, uray no isut’ addaan depekto iti panagsao. Gapuna, inton makilangenkayo manen iti siasinoman a beddal, laglagipenyo a ti tao mabalin nga addaan kadagiti napapateg a kapanunotan ken makaay-ayo a kalidad. Pudno nga isut’ addaan rikrikna. Anusanyo ken mangipakitakayo iti pannakaawat kenkuana.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 25]

Ti beddal mabalin nga agamak nga agsao iti publiko

[Ladawan iti panid 26]

Aganuskayo no ti beddal marigatan a makisao kadakayo

[Ladawan iti panid 27]

Dagiti beddal kaaduanna agamakda iti telepono