Manipud “Black Militants” Nagbalin a Saksi ni Jehova
Maysa a Salaysay Manipud Negro a Pannakabalin a Nagbanag iti Pannakaupay ken Nagturong iti Pannakalawlawag
DAGITI puraw nga estudiante iti orientation week idiay Tufts University idiay katengngaan ti Boston am-ammuenda ti maipapan kadagiti klase ken paspasiarenda ti campus. Dagiti negro nga estudiante makiam-ammoda kadagiti tattao a kas kada Angela Davis, Dick Gregory, dagiti Negro a Muslim. Ket di pagaammo dagiti autoridad iti eskuelaan, dagitoy kriminalda manipud iti movimiento a militante wenno agresibo. Immayda a kadua dagiti bodyguardsda a mangibaga kadakami iti mapaspasamak ken no ania ti aramiden tapno marubroban ti rebolusion. Linukatanda dagiti matmatami kadagiti dakes nga ar-aramid ket tinignaydakami iti naganat a pannakasapul iti negro a pannakabalin. Iti edad a 17 dagus a matignayka babaen iti kinaawan ti kinahustisia, ket nakitak ti pannakasapul ti agbalin a nangisngisit pay.
Dayta ket idi 1969 ken ti damo a tawenko idiay Tufts. Ti gapu iti panangsubok iti kinanegrok mabiiten. Maysa a dormitorio ti maibangbangon a bassit laeng dagiti agtartrabaho a negro. Iti panagleggak ti init addakami iti lugar a pagbangbangonan. Addada dagiti tattao manipud iti ruar iti komunidad nga immay nga addaan kadagiti paltog ken dadduma pay nga armas. Nangitudingkami kadagiti kapitan. Siak iti kapitan iti maysa kadagiti estasion. Tallo a babbai ti kaduak. Addaankami iti walkie-talkies ket sinerraanmi dagiti bagbagimi iti uneg.
Ngem idi nagtrabahon dagidiay agibangbangon, ay, nakapungtotda! Kadakuada daytoy ket kaipapananna ti pannangan. Awan ti pakainaiganna iti kolor. Daytoy apektaranna ti pamiliada. Kayatdakami a rangrangkayen! Immay dagiti polis iti umiso a tiempo, a nakabalan iti kabal iti derraaw ken addaan kadagiti batuta a maipaay iti derraaw nga at-atiddog ti sangapie ngem iti gagangay. Nagbalinda a pader iti nagbaetanmi ken kadagiti trabahador, ket nagpatingga ti panagrupak.
Ages-eskuelaak iti dua nga eskuelaan iti dayta a tawen. Nagpalistaak idiay Tufts ngem makiramramanak iti maysa nga exchange program ti Tufts ken ti Massachusetts Institute of Technology. Idiay MIT inasitgannak ti maysa a pisiko iti graduate school. Iti libraria idiay MIT, adda nakaad-adu nga impormasion maipapan iti bomba ken dagiti namilitaran a pamusposan. Bueno, kuna ti negro a pisiko kaniak: “Kitaem, kabsat, no kayatmo nga ibaba [iti dormitorio a maibangbangon], ket—maysaka nga enheniero, saan aya?” Kinunak, “Wen.” Kinunana, “Mangaramidak iti nitro, ket itultuloytan agingga iti baba.” Ngem saanak a nakasagana a maipaay iti dayta.
Ti naganko ket Larry Whitehead. Naipasngayak idiay Washington, D.C., ket dimmakkelak idiay Arlington, Virginia. Napadasak dagiti adu a pananginsulto, babassit ken dadakkel, a naibunton kadagiti negro. Napadasak dagiti immuna a tawtawen ti panagkaykaysa ti negro ken puraw iti high school—ti pamay-an saan a natulongan ti kaadda iti Ku Klux Klan ken ti partido a Nazi idiay Virginia. Kanayon a kagurgurak dagiti puraw, ngem ti Tufts ti nangisuro kaniak nga agbalin a militante wenno agresibo.
Nakikadua ni Madeline Kaniak Idiay Tufts
Iti sumaganad a tawen simmangpet ni Madeline idiay Tufts—dakkel a ti hairdona ket Afro, addaan kadagiti poster a mangipakpakita iti danog ti negro, amin dagiti kasasaad ti Pannakabalin a Negro. Inlawlawagna no kasano a napasamak dayta kenkuana:
“Naiduma kaniak. Idi dimtengak ditoy Tufts, militanteakon. Dimmakkelak iti sangakaarrubaan dagiti puraw; ti high school a nagadalak ad-adu dagiti puraw; adu ti puraw a gagayyemko. Ngem iti maika-11 a tawenko, nangrugi ti derraaw idiay cafeteria—napapatay ni Martin Luther King, ket agburburek ti pungtot kadagiti adu a luglugar. Gapuna idiay cafeteria naglalaban dagiti puraw ken dagiti negro. Masapul a serraanda ti eskuelaan. Nasdaawak idi a dagiti gagayyemko a puraw a kakaduak a dimmakkel nangipakitada iti kasta a gura ken pannakarurod. Daytat’ nangparurod kaniak. Nagbalbaliwak iti kasta unay. Pinukisak ti amin a buokko, pinadakkelko nga Afro, ket nagbalinak a napinget iti Negro a Pannakabalin. Idi simmangpetak idiay Tufts, ti gurak kadagiti puraw nakaro unayen.”
Agpadakami ken ni Madeline a nagbalin nga aktibo iti negro a movimiento idiay Tufts. Daytat’ panawen ti dakkel a panagbalbaliw. Ti gubat idiay Vietnam ket maysa a nabara nga isyu. Ti Students for Democratic Society ket aktibo. Ti panangpataud ti droga mangrugrugi pay laeng a bumileg. Saankami nga agtomtomar ken ni Madeline iti droga, ngem dagidiay kalangenlangenmi saanda laeng nga agusar ti droga no di ket aglakoda pay.
Ti Tufts ket eskuelaan a kaaduanna ti puraw, ngem palubosanda a sumina dagiti negro ket addaankami met ti Afro Society Black Orientation. Nagbalinak a presidente iti Afro-American Society ken ti fraternity a nasaknap iti siudad. Ti pannakapapatay ni Martin Luther King ti nangparissik a naimbag iti panagtignay dagiti negro, ti ipapatay ni Malcolm X ti nangrubrob pay, ket idi natay da Jack ken Bob Kennedy (dagitoy dagiti naisangsangayan a “naimbag a puraw a tattao”), dayta ti nangibati iti panagrikna dagiti negro nga awanen ti namnamada.
Tarigagayanmi ti bukodmi a pakabigbigan. Rinugianmi ti nagbasa iti Marcus Garvey, Back to Africa, James Baldwin. Dagiti sinemi ti mangipakita kadagiti pamay-an dagiti terorista, dagiti kinapanglaw dagiti negro ken ti pannakailupitlupitda. Mangipakitada kadagiti babbai nga Arabe ken ubbing a makapan kadagiti luglugar a di kabaelan a papanan dagiti dadduma, gapuna simrekda nga addaan kadagiti bomba a naigalot kadagiti bagida ket binombada ti lugar—impaayda dagiti biagda a maipaay iti maysa a gapu. Gapuna nasursuruankami a mangaramid iti kasta met laeng.
Isuromi ti “Relihion a Negro”
Kankanayon a namatiak iti Dios, a mangsapsapul kenkuana. (Aramid 17:27) Ngem ngangngani naan-anayen a napukawko idi 1970. Nangisurokami ti maysa a kurso idiay Tufts a maawagan Relihion a Negro. Kinapudnona dayta ket panangatake iti Biblia. Dagiti Muslim a Negro dakkel ti impluensiada iti dayta, ket kunaenda a dagiti puraw a tattao nga umay kadakayo nga addaan iti Biblia ket diabloda. Nangnangruna dagidiay asul ti matada ken olandes ti buokna. Ni Jesus, iti kasumbangirna, ket lalaki a nangisit ti buokna a kas iti dutdot ti karnero.
Addakami iti daytoy a punto idi nasabetko ni Tim Sieradski. Isut’ dakkel, olandes, asul ti matana, ket immay nga addaan iti iggem a Biblia—puraw a diablo, nga asul ti matana no adda makitak a maysa! Ket kasta ti pagarupko. Isut’ maysa kadagiti Saksi ni Jehova. Idi nagparang iti ruanganko, kinunak iti bagik: ‘Kitaem daytoy dakkel, asul ti matana a diablo a mangpadpadas a mangisuro kaniak iti Biblia.’ Ngem di nagbayag naammuak a pudno nga ammona ti Biblia, ket kayatko nga ipakitana kaniak iti Biblia no sadino ti ayan ti kunana a ti buok ni Jesus ket kas iti dutdot ti karnero.
Imbes ketdi sinaritana ti panagpatingga daytoy a lubong, nga addaan iti kasuratan a mangpaneknek iti dayta. Kas maysa nga enheniero, napaneknekak a mismo nga adda Dios. Diak sigurado iti Biblia—pulos a diak inadal dayta. Adda binasa ni Tim a kasuratan a pudno a namagpanunot kaniak: “Ket iti maymaysa a tao inaramidna a pagtaudan dagiti amin a nasion dagiti tao tapno agnaedda iti amin a rabaw ti daga.” (Aramid 17:26) Gapuna immimdengak ken ni Tim.
Ngem saan a nagimdeng ni Madeline! Bay-am nga isu ti mangisalaysay no apay: “Naan-anay a pinundinak ti relihion,” inlawlawagna. “Idi agtawenak iti 16, nakitak ti kinamanaginsisingpet dayta. Ammok a di umiso ti panagbibiagko—iti dayta a tiempo agkabkabbalaykami ken ni Larry—ngem diak sursuroten ti dana ti iglesia ket agbalin nga aginsisingpet iti dayta. Gapuna tunggal umay ni Tim, nga olandes ti buokna ken asul ti matana nga iggemna ti Biblia, diak makisao kenkuana. No dumteng pumanawak.”
Napukawmi ni Tim. Dikam sisasagana a mangbaybay-a iti movimiento ti Pannakabalin dagiti Negro. Ti Afro-American Society ti nangiyurnos a mapanmi kitaen ti maysa a grupo a maawagan The Last Poets. Dagitoy ket negro a mangar-aramid iti daniw a kanta. Ti laeng sarsaritaenda ket maipapan iti rebolusion: ‘Naguurnong dagiti negro, bumilbilegda, ituang ti sosiedad a puraw, ket pasayaaten ti biag.’ ‘Agtrabaho a sangsangkamaysa, agtitinnulong’ kasta ti koro. Gapuna siak ken ni Madeline inkeddengmi ti makilangen laeng kadagiti negro.
Timmaud dagiti Di Pagkikinnaawatan ket Kimmaro
Nangikabilkami iti deposito iti maysa nga apartment a kukua dagiti negro. Kalpasan ti panaguraymi iti tallo a bulan ken nagimdeng kadagiti pambarda, imbagada kadakami nga impaabangdan dayta iti sabali. Sakbay dayta, addaanak iti apartment iti sangakaarrubaan a negro, ket sumrek dagiti negro ket takawenda ti isuamin nga adda kaniak. Maysa a rabii addaak iti maysa a paglakuan iti sorbetes a makisarsarita iti long distance iti telepono ken nanangko. Tallo a negro a lallaki ti simrek ket tinakawanda ti lugar. Diak nadnadlaw agingga a nangngegko daytoy negro a lalaki iti likudak a kunana kaniak, “Agtalnaka laeng, kabsat.” Timmaliawak, ket isut’ addaan ti .45 nga automatic a naitutok iti likudko. Pudno unay a kabsatko a negro!
Nakitami a biktimaen dagiti negro dagiti negro a kas met laeng dagiti puraw. Saan a ti kolor, saan a ti rasa; dagiti laeng tattao. Nakalkaldaang ken makaupay. Minatmatanmi manen dagiti negro a kalanglangenmi idiay Tufts. Iti fraternities ken sororities, awan ti pudpudno a panagkakabsat; ket saanmi met a nasarakan dayta iti Afro-American Society. Dadduma kadagiti kakaduak awan parikutda a mangmolestia kadagiti negra. Dagiti negra umayda ageskuela. Nagsakripisio dagiti dadakkelda iti adu a tawtawen tapno makagun-odda iti kuarta ket maibaonda ida sadiay. Kalpasanna iyam-ammo dagiti negro a lallaki kadakuada iti droga. Dadduma ti nagtungpal iti panangpadasda a mangpapatay iti bagida met laeng.
Kalpasanna minatmatanmi dagitoy amin agtutubo a tattao iti aglawlawmi, negro ken puraw. Dadduma ti junkies, dadduma ti alkoholiko, ket adu kadakuada ti agimbubukodan laeng. Ket daytoy ti kaputotan a nakaisaadan ti masanguanan ti lubong? Sadinoman ti pangmatmatanmi, awan dagiti makitami a sungbat, manipud kadagiti negro wenno kadagiti puraw.
Immapayen ti Pannakaupay
Dagiti di pagkikinnaawatan agbalbalindan a pannakaupay. Dinipinar ni Madeline ti kumarkaro a parikutna: “Addaankami kadagitoy amin a gimgimong, ket kanayon a kunkunaenda kadakuada a dikam kasapulan dagiti aniaman a pagalagadan. Aniaman ti kayatmo nga aramiden ket mabalin. Dayta ket anarkia. Dika makaibanag iti aniaman iti kasta a pamay-an.”
Immanamongak. Ti sapsapulek ket kankanayon a dagiti pagalagadan a mabalin a pangitunosan ti sangatauan iti biagna. Idi damo mariknak a no negrokami amin, a naggapu iti maymaysa a lugar, a nagkaykaysa maigapu iti maymaysa a panggep, iti kasta a mabalin nga agballigi dayta. Kalpasanna nakitami a saan a naiduma dagiti negro kadagiti puraw—saanda a nasaysayaat, saanda a dakdakes, agpadpadada a nagtipon ti dakes ken naimbag. Ti panagkaykaysa masapul nga addaan iti pakaibatayan malaksid ti rasa.
Nalawag, masapul nga agbalbaliwkami. Agbalbalinen a dakes dagiti bambanag para kadakami. Maysa a rabii nalagipko: “Adda sine idiay Tufts a nangipakita iti kadakkel iti uniberso, ti urnosna. Daytat’ nangpasiddaaw kaniak, ket malagipko a pinampanunotko idi a di mabalin a mapasamak dayta a naiparparna laeng. No adda ti kasta a kita ti urnos iti intero nga uniberso, masapul nga adda pagalagadan nga inkeddeng ti Dios a maipaay iti sangatauan.”
Pimmanawkami idiay Tufts, nagkasarkamin, ket rinugianmi a sinapul ti Dios a nangaramid itoy naurnos nga uniberso, ti planeta a Daga, ken ti sangatauan nga adda iti dayta.
Bayat ti panagsapsapulmi, timmabunokami iti maysa a panagadal iti Biblia idiay simbaan ti African Methodist Episcopal. Intugotmi ti libro nga Aid ti Bible Understanding nga imbati ni Tim kaniak adu a bulbulanen sakbayna. Ti panagsasarita ket maipapan kadagiti siudad a pagkamangan. Awan ti makaammo no ania dagitoy agingga a binasak ti maipapan kadakuada manipud iti libro nga Aid. Tunggal maysa naragsakan agingga a naammuanda a ti libro ket impablaak dagiti Saksi ni Jehova. Nagbalin a naulimek ti kuarto. Ket daytoy koma ti maysa a klase iti panagadal ti Biblia?
Ti Pannakalawlawag Balbaliwanna ti Biagmi
Pimmanawkami ket dikam nagsubsublin. Nakitami a nalawag a dagiti laeng makaammo iti sarsaritaenda isu ni Tim ken dagiti Saksi ni Jehova. Nalagipko ti apeliedo ni Tim, sinapulko ti numero ti teleponona, ket immawagak kenkuana. Rinugianna ti regular a panagadal ti Biblia kadakami. Ket itan uray pay ni Madeline maragsakan a makisarsaritan ken ni Tim—isut’ saanen a dayta “diablo nga olandes, asul ti matana.”
Dagiti makaparagsak a bambanag nangrugidan a napasamak. Agtartrabahoak iti maysa a dakkel a kompania ti inhenieria idiay Boston. Inayabandak idiay opisina ket imbagada kaniak a no idianko ti panagbalin a Saksi ket agsubliak iti kolehio ket magun-odak iti master’s degree, aramidendak a corporate vice president. Nagmadiak. Siak ken ni Madeline ti nabautisaran kas Saksi ni Jehova idi 1975, ket ni Madeline nangrugi kas amin-tiempo a regular payunir.
Addaanak iti makapnek unay a kapadasan idiay kompania ti inhenieria. Agtartrabahoak a kaduak ni Mike, maysa a negro nga enheniero, sadiay. Isut’ maysa a nalaing a debatista, ket maysa kadagiti kaykayatna a tema isu ti ebolusion. Iti daytoy a partikular nga aldaw, nga adda dagiti lima a sabsabali pay nga enheniero, isut’ napinget maipapan iti panangpaneknekmo iti ebolusion. Kalpasanna bimmaw-ing kaniak ket kinunana: “Umiso kadi dayta, Larry?”
Gapuna napilitanak a mangilawlawag iti takderko. Ket pudno a diak pay nangaskasaba iti maysa a grupo idi. Nangasabaak koma idin, ngem gapu ta maysaak nga enheniero, inlibakko dayta. Ngem ginuyodnak ni Mike iti panangilimlimedko. Gapuna imbagak ken ni Mike: “Mike, diak umanamong iti dayta.” Isut’ ngangngani nagrikos! Kalpasanna intedko kenkuana ti publikasion iti Watch Tower a Did Man Get Here by Evolution or by Creation? Tinurpos ni Mike a binasa ti libro! Ita isut’ maysan a panglakayen iti maysa a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova idiay Richmond, Virginia.
Saan nga Umdas ti Materialismo
Idi nagikkatak idiay kompania ti inhenieria idiay Boston idi 1977, inawagandak ket imbagada kaniak a maysaak a maag. Ammoda a nagikkatak ta kayatko ti agserbi iti ad-adu pay kas maysa a Saksi. Diakto maliplipatan daytoy lalaki a nakatakder iti tawa a mangtantannawag iti siudad, a kunkunana: “Whitehead, mabalin a bumaknangka, makasapulka iti adu a kuarta, makagatangka kadagiti adu a kotse.” Sao a sao ti kasta. Ngem 21 ti edadko ket nakagatangakon iti dua a baro a kotse ken iti pagtaengan. Nagun-odakon ti banag a pagarupen dagiti tattao a magun-odam no makagtengkan iti 40. Awanen ti mabalinmo a gun-oden pay ditoy. Ti sistema awanen ti maitukonna pay a material.
Daytat’ saan nga umdas. Daytat’ di makapnek, kas impakdaar ti Biblia adu a siglon ti napalabas: “Ti agayat iti pirak dinto mapnek iti pirak, wenno ti agayat iti kinawadwad agraman iyaaduna. Daytoy kinaubbaw met.”—Eclesiastes 5:10.
Kalpasanna ti Watchtower Society imbaonnakami iti lugar nga addaan ti dakkel a pakasapulan kadagiti Saksi, Las Vegas. Nagnaedkami sadiay iti lima ket kagudua a tawen. Agpadakami a nagserbi kas amin-tiempo a ministro iti panapanawen. Addada tiempo a nakurang ti taraon, ngem pulos a dikam liniwayan dagiti kangrunaan a banag: panagadal, panagserbi, panagkararag. Kas ken ni apostol Pablo, ammomi agsagaba ti pannakapnek ken ti agsagaba ti panagkurang.—Filipos 4:12.
Idiay Las Vegas rinugiak ti nagtrabaho kas maysa a karpentero, kalpasanna kas maysa a draftsman iti maysa a kompania ti telepono, ken kamaudiananna natudinganak a state coordinator iti computerized project iti Central Telephone Company. Kalpasanna nagsubliak idiay Alexandria, Virginia. Nagtrabahoak a maipaay iti Xerox kas ti computer systems analyst, ket naibaonak kadagiti daddadakkel a korporasion. Itan addaanakon iti bukodko a negosio a pagkonsultaan kas computer systems analyst.
Siak ken ni Madeline ti agserserbin iti maysa a kongregasion dagiti Saksi idiay Alexandria. Maysaak a panglakayen sadiay ken kasta met ti sekretario ti kongregasion. Agpadakami ken ni Madeline nga agyaman ken Jehova iti pananglawlawagna kadakami a mangawat nga awan ti natauan a pannakabalin, negro wenno puraw, a sungbat dagiti parparikut ti sangatauan. (Salmo 146:2, 3) Maragsakankamin a ‘mangisilnag iti lawag ti pagarianna’ a maipaay a pakalawlawagan dagiti dadduma nga addaan kadagiti matmata a situtulok a kumita. (Mateo 5:14-16)—Kas insalaysay ni Larry Whitehead.
[Ladawan iti panid 13]
Dagiti Whiteheads a kaduada ni Tim, ti idi naminsan pagarupda a “diablo nga olandes, nga asul ti matana”
[Ladawan iti panid 14]
Dagiti Whiteheads a nakasarak a makapnek iti panagbalin nga aktibo iti Nakristianuan a ministerio