Panangawat kadagiti ‘Dawdawat Toy Pusok’
Kas salaysayen ni P. J. Wentzel
IDI simmangladen ti barkomi idiay pantalan ti Nueva York manipud Sud Africa, maysa a nangisit a lalaki ti nangsabat kadakami idiay pantalan. Isut’ adda sadiay tapno imanehonak, ti asawak a ni Lina, ken ti maysa a baket a nakipagbiahe a kaduami nga agturong kadagiti pagdagosanmi. Nagsardengkami iti maysa a lugar dagiti nangisit, ket rimmuar ti tsuper tapno kitaenna ti direksion a maipaay iti kaduami a nagbiahe. “Ngem Piet,” kunana kaniak, “nangisit amin dagitoy!”
“America daytoy,” impalagipko kenkuana. “Awan ti pagdumaan ti nangisit ken puraw ditoy; agpapadatay amin.” (Ngem iti unegko laeng manginanamaak koma a siak ken ni baketko ti maipan koma iti pagtaengan dagiti puraw!) Kalpasanna ti tsupermi nagsubli a maipaay iti kaduami, nga isut’ sibabara nga inabrasa ti nangisit a pamilia.
Kalpasanna immay metten ti biangmi—ngem kaskasdi idiay lugar dagiti nangisit. Idi nga umasideg ti manangsangailimi ken ti asawana idiay kotse, sipapasnek nga inkararagko iti Dios a tulongannak koma a mangparmek iti aniaman a panangil-ilem ti rasa a mabalin nabatbati pay kaniak—a dayta ti impatawid dagiti dadakkelko.
Dagiti nangisit a manangsangailimi idiay Nueva York ti nangted kadakami iti nabara a panangabrasa. Inturongdakami iti kuartomi, a sadiay isuamin ti nakadaldalus. Idi a pinanawandakami nga agbukbukod, nakaul-ulimekkami idi damo. Kalpasanna nagturong ni Lina idiay katre, ingngatona ti pingir ti abbong ket kinunana: “Piet, no pampanunotek nga iti daytoy a rabii, ti damdamona unay iti panagbiagko a maturogak iti katre ti maysa a babai a nangisit!” Ngem naammuanmi a naimbag ken inay-ayatmi un-unay dagiti nangsangaili kadakami.
Apay a ti panangparmekko iti panagil-ilem iti rasa ket saan a bassit a gapuanan para kaniak ken dagiti kakaduami a nagdaliasat?
Dagiti Immuna nga Impluensia
Ti Bonnievale, a nakaiyanakak idi 1922, ket maysa a bassit nga ili nga agarup 160 kilometros (100 mi) iti daya ti Cape Town, Sud Africa. Ni tatangko ket maysa a kameng ti Dutch Reformed Church. Dayta ti maysa a simbaan nga agpaay laeng kadagiti puraw. Dagiti nangisit addaanda kadagiti kabukbukodanda a simbaan kadagiti naisina nga il-ili a pagnanaedanda. Gapuna napadakkelkami a mangawat iti panagsisina dagiti rasa.
Ket anian a nagkaro ti pannakairamut ti panagil-ilem ti rasa! Nasursuruankami a ti rasami ti natantan-ok. Matmatmatanmi dagiti nangisit kas tattao a matrato kas tattao ngem saan a kas kapada iti kagimongan. Kadagiti immun-una nga al-aldaw ti panagbiagko ti kustombre ket isut’ panangawat kadakuada idiay makin-likud a ruangan, ket no tukonanmi ida ti tsa, daytat’ maidasar iti maysa a naidumduma a tasa a masalsalimetmetan nga agpaay laeng kadagiti nangisit. Naipapati kadakami a mabalin a dagiti bambanag ti nagpaiduma idiay langit, ngem ditoy daga adda ti istrikto a panaglalasinlasin.
Di nagbayag kalpasan a nagtengkon ti 17 años, dinawatko ken ni tatang no mabalin a makompirmaanakon, ngem kinunana nga ubingak pay la unay. Iti sumaganad a tawen, nupay kasta, kinunana kaniak a panawenen a maipaay iti pannakakompirmak. Innalak a sisiserioso daytoy. Para kaniak kaipapanan dayta ti panangipaayko ti bagik iti Dios ken panagaramid ti pagayatanna. Ket yantangay agbibiagak iti lubong ken kadagiti ragragsakna, agraman ti nakaro a panagsigsigarilio, malasinko a kasapulan ti panagaramidko iti dakkel a panagbalbaliw iti panagbiagko.
Gapuna iti tunggal kalpasan ti pangngaldaw, busbusbosek ti kaaduan a tiempok iti panagbasbasa iti Biblia. Para kaniak dayta ti maysa a paltiing—makitkitak ti wagas ti panagbiagko ken iti pamiliami ket agkurkurangda kadagiti kalkalikaguman iti Kasuratan. Nupay basbasaek ti Biblia iti kabukbukodan a pagsasaomi, nga Afrikaans, adu pay latta dagiti bambanag a diak maaw-awatan. Gapuna, saanak laeng nga agbasbasa no di ket agkarkararagak pay iti Dios a tulongannak koma a mangtarus iti Biblia.
Idi umadanin ti panawen a maipaay iti klase ti kompirma, nabasakon ti kaaduan iti Biblia. Sinaludsodko ken tatangko no sadino ti nakailawlawagan ti pannakakompirma idiay Biblia tapno daytat’ maadalko.
“Daytat’ awan idiay Biblia,” insungbatna. “Daytat’ maysa a pagalagadan ti simbaan.” Nakellaatak pay!
“Ngem no ti pannakakompirma ket awan iti Sao ti Dios, kasanok a maawat dayta?” insaludsodko. “Ket no datayo ti maal-allilaw iti daytoy nagpateg a banag, kasano a maitalekko ti biagko iti simbaan?”
Bueno, nanipud idin rinugiakon ti panagsuksukimat iti kinapudno.
Panagsuksukimat iti Kinapudno
Maysa nga aldaw maysa a gayyem ti nangawis kaniak iti maysa a serbisio ti Dutch Reformed Church—nabayagen a diak tumabtabuno. Ti ministro ti nagsao maipapan iti namnama: “Ngem no namnamaentayo dagiti ditay makita ur-urayentayo a siaanus.” (Roma 8:24, 25) Aa, daytoy ti kayatko a maammuan! Ania ti namnamatayo? Ania ti pagbibiagan? Maaddaanak aya itan kadagiti sungbat? Ngem napaay ti predikador a nangilawlawag no ania ti masanguanan a namnama. Bayat nga agtugtugawak sadiay, ipakpakaasik iti Dios a tulonganna koma ti agpalpalawag a mangtulong kaniak!
Adda pay maysa a nangriribuk kaniak. Nadlawko a nagadu kadagiti tattao ti agdudungsa. Il-iliwek a mangngegan ti kinapudno, ket adtoy dagiti tattao matmaturogda! Rimmuarak iti simbaan a napaay ti panagrikriknak, ket pulos a saanakon a nagsubsubli sadiay.
Iti kamaudiananna nakisarsaritaak iti Biblia iti maysa a gayyem nga addaan kadagiti sumagmamano a kapanunotan dagiti Pentecostal. Kunana a ti maysa a tao nga agtarigagay nga agserbi iti Dios ti masapul a mabautisaran babaen iti naan-anay a pannakaitanebna iti danum. Gapuna timmabunoak iti sumaganad a serbisio daytoy bassit a grupo ket nabautisaranak idiay karayan. Daytoy ti namagpungtot unay ken ni amak. Binutbutengnak pay a papatayennak gapu iti turedko a timmipon iti maysa a sekta! Saankon a mabalin a basaen ti Biblia idiay balaymi no di ket ar-aramidek dayta a kadua ti bassit a grupo a nakitimpuyogak. Diak pay mabalinen ti makipangan a kadua ni amak, ket kaanoman a maidennaak kenkuana, ibagana kaniak nga italiawko ti rupak. Dina kayat a makita dayta!
Ti bassit a grupo dagiti Pentecostal ti basta agbasbasada laeng iti Biblia, agkankanta ken agkarkararagda a sangsangkamaysa, ken agsasaoda iti dildila. Ngem iti daydi a ta nadalusakon ti panagbiagko, naisardengkon ti panagsigsigariliok. Pinilpilitko nga awaten ti espiritu koma a kas kadagiti dadduma, ket agayunarak pay iti sumagmamano nga aldaw, ngem awan met ti napasamak. Kalpasanna pinampanunotko un-unay dagiti bambanag. Ammok nga adda dadduma idiay ili nga agkunkuna nga agsasaoda iti dildila, ngem narugit met ti adda a panagbibiagda. Gapuna kasano nga ipaay ti Dios ti nasantuan nga espirituna kadagiti tattao a ti panagbiagda ket di maitunos iti pagayatanna? Ket maysa pay a banag ti mangriro kaniak. Innak saludsodan ti pangulo ti grupomi.
“Ti nasantuan nga espiritu nga inawatmo ken kadagiti dadduma isu met laeng aya ti nasantuan nga espiritu a nangipaltiing iti Biblia?” insaludsodko.
“Wen,” insungbatna.
“Bueno, ti kadi daga isu ti agnanayon a pagtaengan ti tao, wenno daytat’ madadael?”
“Ti daga ti madadael, ken dagiti Kristiano agtaengdanto idiay langit.”
“Ngem adda maysa a di umiso ditoy,” insungbatko, “ta ti Biblia kunana a ti daga agtaeng iti agnanayon—maysa a palawag nga impaltiing ti espiritu ti Dios—ti isu met laeng nga espiritu a kunam nga adda kadakayo.”—Eclesiastes 1:4.
Ammok idin a ti bassit a grupomi ket awanan iti kinapudno. Ti panagsapsapulko a maipaay iti dayta nagtultuloy.
Maysa nga aldaw ti pangulo ti grupo dagiti Pentecostal inyegannak ti maysa a libro a napauluan Riches, nga impablaak ti Watchtower Society. Apaman a rinugiak a basaen dayta, makitak a daytat’ nailinea kadagiti adda a nabasbasak idiay Biblia. Iti kamaudiananna nasarakak met laengen ti kinapudno! Nagsuratak a maipaay iti ad-adu a publikasion. Dagitoy ti siiliw nga inawat ti bassit a grupomi, ket inus-usarmin a nagad-adal iti Biblia ken nangaskasaba kadagiti dadduma. Di nagbayag kalpasan daytoy, sumagmamano kadagiti Saksi ni Jehova ti immay idiay Bonnievale a maipaay iti ababa a panagsarungkar, ket naaddaankami iti nasayaat a pannakisarsarita kadakuada. Nupay kasta, uppat kadagiti adda iti grupomi ti timmipon kadakuada iti panangaskasaba iti balaybalay iti sumaganad a Domingo.
Nangbuangaykami iti Bassit a Kongregasion
Tapno makapagtultuloy nga isaknap ti mensahe ti damdamag, nagpedidokami ti ad-adu a libro manipud sanga nga opisina ti Watchtower Society idiay Cape Town. Simmungbatda a masapul nga umuna nga agaplikarkami iti pannakabukel ti maysa a kongregasion. Idi damo mabutbutengkami maipapan iti daytoy, ngem gapu ta ti pannakasapul kadagiti libro ti ad-adda nga inkapilitan, idi agangay nagaplikarkami ket nabuangaykami a maysa a baro a kongregasion—dakam laeng nga uppat, nupay awan uray maysa a nabautisaran a Saksi!
Tunggal bulan, agirepreportkami iti bilang ti trabaho a panangasaba nga ar-aramidenmi. Ngem gapu ta saankami a nasanay, saankami a makapagaramid kadagiti panagsarungkar kadagiti tattao a nangipakita iti interes. Intudo ti sanga nga opisina daytoy kadakami iti agsasaruno a bulan. Kamaudiananna dua kadakami ti naaddaan iti tured ket napan iti pagtaengan a sadiay immawat dagiti tattao. Inurnongmi ti sangapamiliaan ket nagkantakami a sangsangkamaysa iti maysa nga himno. Kalpasanna linuktak dayta iti kararag ket pinatokarmi ti maysa a plaka ti Biblia kadagiti palpalawag ni J. F. Rutherford. Amin ti siuulimek a nagimdeng. Kalpasanna sinerraanmi dayta iti sabali pay nga himno ken kararag. Idi agaw-awidkamin kinunak: “Bueno, dayta ti damdamo a ‘back call’ tayo!”
Kabayatanna ti ibubusor ni amak ti nagtultuloy nga awan sardengna. Ti pannakaammok iti Biblia nagbassitan pay! Kaskasdi aniaman nga ammok, dayta ti pinatik un-unay iti pusok. Maysa nga aldaw ni Rachel, maysa kadagiti kabsatko a babbai, immay a bimmisita kadakami. Bayat ti panagin-inanak kalpasan ti pangngaldaw, rinugianna ti makidiskutir maipapan iti Trinidad.
“Apay a dakayo a tattao ket laksidenyo ti doktrina ti Trinidad?” insaludsodna. “Nalawag ti panangisursuro ti simbaantayo a ti Ama, ti Anak, ken ti Espiritu Santo agpapadada iti kaadda ken ti pannakabalin.”
“No ti espiritu santo ket kapada met laeng ti Ama ken ti Anak,” insungbatko, “ngarud maaramidan dayta kaniak ti eksakto a maaramidan ti Ama ken ti Anak. No kasta nasaysayaat laengen ngarud nga agkararagak iti espiritu santo.”
Saan a nagkomento ni Rachel. Ngem ni amak, nga adda idiay maysa a siled, ti nangipukkaw: “Rachel, isut’ baybay-amon. Awanto ti maar-aramidam iti dayta a tao.” Ti intero a pamilia naguurnongda a mangsuportar ken Rachel. Kalpasanna immayen ni amak, a nalawag nga isut’ makapungtot unay. Impakitana ti danogna, inyegna dayta iti mugingko—ngem insardengna ket binabawina. Siak ti nagulimek unay ken di naggaraw.
“Agtugtugawka dita a kas maysa a managinsisingpet nga anghel,” inriaw ni amak. Impalagipna kaniak daydi panawen a nagboluntarioak a lumaban a maibusor ken Hitler ngem dinak pinalubosan, agsipud ta awanak pay iti edad. “Imbaonka koma la idin tapno napapatayka!” impukkawna. Siuulimek a nagyamanak kenkuana ta linapdannak manipud panagpasalista iti armada.
Idi nalpasen, rimmuarak ket nagpampanunotak. Sakbay a naginteresak iti Biblia, adda ti kinatalna. Itan addan ti panagsususik ti pamilia. Ania itan ti aramidek? Agsubliak iti simbaan tapno maisubli ti kinatalna ti pamilia? No aramidek dayta, taltallikudakon dagiti nasudi a kinapudno a naad-adalkon. Dagiti dadakkelko ti nangiyeg kaniak iti lubong, ngem ti laeng Dios ti makaited kaniak ti biag nga agnanayon. Babaen iti imak a sisasanggir idi iti maysa a nagpintas a puon iti palma, a sitatakder ken nagpigsa, naikeddengko idiay a mismo: “Mabalindak a papatayen, ngem diak pulos nga agsanud.”
Iseserrek iti Amin-Tiempo a Serbisio
Gapu ta agmaymaysaak, agtutubo pay, ken napigsa, mariknak a kasla mamedmedmedanak unay iti trabahok iti maysa a lokal a pagaramidan iti keso. Agtartrabahoak sadiay iti innem nga aldaw ti maysa a lawas a maipaay iti bassit a sueldo ngem maymaysa laeng nga aldaw iti kada lawas ti busbusbosek iti sagrado a serbisio ken ni Jehova, nga isut’ panginanamaak iti biag nga agnanayon. Apay a rebbeng nga agtuloyak nga agaramid kadagiti keso idinto a dagiti nasusudi a kinapudno isut’ mangispal kadagiti biagko? Kayatko ti agbalin nga amin-tiempo a ministro.
Nagsuratak iti Sosiedad ket imbagak kadakuada a tarigagayak ti agbalin a “pioneer,” wenno amin-tiempo a trabahador. “Ngem kasano?” insaludsodko. Agtawenak laeng idi iti 18 ket ni amak dinto umanamong. Immawatak ti sungbat a nangadaw kadagitoy nagpipintas a sasao: “Pagay-ayatam met ni Jehova, ket isu itdennanto kenka dagiti tarigagay ta pusom.” (Salmo 37:4) Kasano a matungpal dagiti tarigagay ti pusok idinto a ni amak bumusbusor unay? Nupay kasta, pinampanunotko dagidiay a sasao ket intultuloyko ti nagkarkararag.
Kamaudiananna nagaramidak iti planok. Imbagak ken ni amak nga awan ti masakbayak idiay Bonnievale ket kayatko ti umakar idiay Cape Town. Kunana: “Ammok no apay. Kayatmo ti mapan ken agilako kadagidiay a liblibro ni Judge Rutherford!” Ngem isut’ immanamong.
Idiay Cape Town sigagaget a nagtrabahoak tapno makaurnongak ti umdas a panggatang kadagiti sumagmamano a bambanag a kasapulak tapno makarugi iti amin tiempo a ministerio. Idi naam-ammok ti manangaywan iti sanga, ni George Phillips, addaanak iti parikut. Gapu ta naggapuak iti distrito dagiti Afrikaans, ti panagsaok iti Ingles ti nakakapkapuy ta masapul a makisaoak kenkuana babaen iti maysa a manangipatarus. Ket kadagiti panaggigimong nagbassitan ti maaw-awatak ta naminsan idi addaan iti maysa nga asamblea a naorganisar idiay Cape Town diak naatenderan dayta agsipud ta diak naawatan dagiti anunsio!
Idi Nobiembre pinakaammuannak ni Kabsat Phillips nga adda iti gundawayko a makapagpayunir idiay Kimberley, ket mabalinkon ti mangrugi iti sumaganad a bulan. Nagawidak idiay balay tapno agpakaadaak iti pamiliami. Masapul a tenglek dagiti emosionko agsipud ta impagarupko a diakto idan makita manen sakbay ti Armagedon! Ngem diak imbagbaga kadakuada a mapanak agpayunir.
Disiembre 1, 1941 idi, idi agtawenak iti 19, a rinugiak ti karera a panagpayunirko idiay Kimberley. Manipud sadiay nagsuratak kadagiti dadakkelko. Awan sakit ti nakem nga im-impek ken amak iti wagas a panangtratona kaniak. Simmungbat ni nanang nga isut’ maragsakan a matungpalko dagiti tarigagay ti pusok. Pudno unay, nasarakak ti “panagragragsak ken ni Jehova” ta impaayna kaniak ti ‘dawdawat toy pusok’—ti amin-tiempo a ministerio.
Ti Panangawatko iti sabali pay a ‘Dawdawat toy Pusok’
Idi 1942, iti damdamo unay a nasional nga asamblea nga inatenderak idiay Johannesburg, insimbolok ti dedikasionko iti Dios babaen iti bautismo. Dua a tawen iti kamaudiananna naam-ammok ti maysa nga agtutubo a payunir a kabsat a babai, ni Lina Muller. Naatrakarkami iti maysa ken maysa, ngem naganamonganmi ti aguray agingga a kalpasan ti dakkel a rigat sakbay a panunotenmi a sisiserioso ti maipapan iti panagasawa.
Ti kampania ti miting publiko nangrugi idi 1945. Agserserbiak idi idiay Vereeniging a kadua ti dua a payunir, maysa kadakuada isu ni Frans Muller, ti kabsat a lalaki ni Lina. Idi damo a mangngeganmi daytoy baro a kampania, immanamongkami a daytat’ saan a para kadakami—awan pulos kapadasanmi kas managbitla iti publiko. Babaen iti pammaregta ti Sosiedad, nupay kasta, nangpilikami kadagiti palpalawag. Tapno mainsayo ti panagbitlami nangpilikami iti naulimek a lugar nga asideg idiay Karayan Vaal, a sadiay nagpalawagkami iti “managdengngegmi”—ti karayan! Mariknami a nagsayaat ti pannakagunggonami idi, makabulan kalpasanna, imbes a ti dati nga 4 wenno 5 iti panaggigimong ti grupomi, 37 ti immay iti immuna a palawag!
Idi 1947 naitudingak iti trabaho iti sirkito. Iti sumaganad a tawen nagkasarkami ken ni Lina. Nanipud idin, ti ay-ayatek nga asawa ti makipagtartrabaho iti sibayko—maysa a nasungdo unay a katulongan. Gapuna sabali manen a ‘dawdawat toy pusok’ ti naited kaniak.
Pannakaadal kadagiti Napapateg a Leksion
Idi 1953 siak ken ni Lina ti naaddaan iti dakkel a pribilehio a timmabuno iti “New World Society” Assembly idiay Nueva York, E.U.A.—ti damdamo a panagdaliasatmi iti ballasiw-taaw. Dayta idi ti panangsabat ti maysa kadagiti Kristiano a kabsattayo idiay pantalan tapno ipannakami iti pagtaengan ti maysa a pamilia dagiti nangisit a Saksi nga isut’ pagdagosanmi. Anian ti panagayatmi kadagidiay ingingungoten a kakabsat a lallaki ken babbai!
Daytoy a kapadasan ti dakkel ti naitulongna kadakami iti kamaudiananna nagserbiak kas maysa a manangaywan ti distrito para kadagiti nangisit a Saksi idiay Sud Africa, a sadiay masansan a dakami ti maab-abrasa kadagiti nanumo a pagtaengan, a no maminsan agtugaw idiay datar ken no maminsan maturog pay uray iti datar.
Nanipud 1966 siak ken ni baketko ti agserserbin ditoy Bethel ti Sud Africa. Kalpasan ti panangbusbosmi iti ngangnganin 20 años kas agdaldaliasat a manangaywan, iti damo marigatanak a mangiruam iti panagbiag idiay Bethel. Pagay-ayatko unay ti mapan mangaskasaba, mangisursuro, ken mangsanay kadagiti sabsabali. Ngem bayat ti panaglabas ti panawen, naadalko met laeng ti panangapresiar unay iti serbisio iti Bethel. Idi agangay naikkanak iti pribilehio nga agtrabaho idiay Service Department ket iti sumagmamano a tawen kas maysa a kameng ti Komite ti Sanga.
No tumaliawak, malagipko pay nga idi 1942, idi addak pay laeng idiay Kimberley, nangngeganmi ti ipapatay ti presidente ti Sosiedad, ni J. F. Rutherford. Maysa a padamag ti nagkomento: ‘Itan ta ti pangulo dagiti Saksi ni Jehova natayen, ti organisasion malaylayton ken matayen, kas maysa a mula a karabasa iti napudot nga init.’ Imbes ketdi, anian a nagpintas ti panagrangpaya ti organisasion iti panaglabas dagiti tawtawen—uray pay kabayatan dagiti makasinit a pudot iti pannakaidadanes! Ken anian a nakaskasdaaw a panagdakkel ti maar-aramid idiay Sud Africa nanipud kadagidiay immuna a tawtawen idiay Bonnievale! Idi adda laeng agarup 1,000 a Saksi idiay Sud Africa; itan adda nasurok a 36,000.
No pampanunotek no ania ti naaramidanen ni Jehova ken ti organisasionna ken ti kaipapananna kaniak kadagiti naglabas a tawtawen, siraragsak nga irekomendarko kadagiti amin nga agtutubo a padak a Saksi nga iwayaanda koma ti amin tiempo a serbisio no posible dayta. Daytat’ mangyeg kadagiti nabaknang a gunggona. Ammok a no itultuloyko a biruken ti naan-anay a ragsak iti panagaramid iti pagayatan ni Jehova, itdennanto kaniak dagiti tarigagay toy pusok—maysa a kinaagnanayon ti naragsak a serbisio.
[Blurb iti panid 9]
Naam-ammomi ken inay-ayatmi unay dagiti nangisit a manangsangailimi
[Blurb iti panid 12]
“Agtugtugawka dita a kas maysa a managinsisingpet nga anghel,” impukkaw ni amak. “Napanka la koman ket napapatayka!”
[Blurb iti panid 13]
Anian a nagpintas ti panagtultuloy a panagrangpaya ti organisasion kadagiti naglabas a tawtawen—uray pay bayat ti makasinit a pannakaidadanes!
[Ladawan iti panid 10]
Ni P. J. Wentzel ken ni Lina nga asawana