Agimtuod dagiti Agtutubo. . .

Ti Kadi Panagsina dagiti Dadakkelko Dadaelenna ti Biagko?

MAIKAPIS iti ekonomia, malidliday, mabalin nga agpilio ken ti di panagballigi iti panagasawa​—kasta ti nakalkaldaang a ladawan nga ipinta dagiti dadduma nga eksperto kadagiti annak dagiti nagsina a nagannak. Gapuna no nagdiborsio dagiti dadakkelyo wenno nagsinada, kaawatan a mabalin a maamakkayo a maipaay iti masanguananyo.

Kinapudnona, ti panagdiborsio dagiti dadakkelyo ti mabalinen a kasla mangrebbek iti biagyo. Nalagip ti maysa nga agtutubo a managan Denny: “Saanak a naragsak ken malidlidayak kalpasan ti panagdiborsio dagiti dadakkelko. Nangrugin a naaddaanak kadagiti parparikut iti eskuelaan ken saanak a nakaruar iti maysa a tawen. Kalpasan dayta kinunak, ‘Ania pay ti pategna?’ Gapuna nagbalinak a bukbukon iti klase ket nairamanak kadagiti adu a pannakidangadang.” Dadduma nga agtutubo ti agtignay pay babaen iti panagturongda iti alkohol, droga, wenno sekso​—wenno babaen ti panangaramid kadagiti nakapegpeggad a pangngeddeng a buyogen laeng iti rikna.

Apay, nupay kasta, a ti diborsio dadaelenna ti panagbiag ti adu nga agtutubo? Ken kasano a maliklikan ti panangipalubos iti dayta a mangdadael iti biagyo?

No Ania ti Aramiden ti Emosional a Rigat

Bayat iti diborsio, dadduma nga agtutubo ti mangipakita iti pannakaupayda ken pungtotda babaen iti kinapilio a nadumaduma a pamay-an a saanda pay nga inar-arapaap idi. Para kadagiti dadduma nga agtutubo, ti panagtignayda ket maysa a natiritir a pamay-an iti “panangdusa” kadagiti dadakkelda iti panangalada iti diborsio. Iti dadduma a kaso dayta ti nairanta a mangtignay iti atension dagiti nagannak a kasla kellaat a nakapukawen iti panaginteres kadagiti annakda. “Awan ni Nanang,” kuna ti maysa a 15-años a ni Tina. “Awan ti disiplina ket awan dagiti paglintegan, ti laeng awan nagyanna a balay. Dayta ti gapu iti panagtomarko iti droga ken ti pannakidennak.”

Apay, nupay kasta, a no dadduma baybay-an dagiti nagannak ti disiplina kalpasan ti diborsio? Masansan, basta gapu ta isuda, met, agsagsagabada iti kasta unay nga emosional a rigat. Maysa a naidiborsio a babai ngarud ti nangipudno: “Pudno a binaybay-ak dagiti annakko. Kalpasan ti diborsio, mariribukak unay, ta basta diakon matulongan ida.”

Pannakasapul iti Panangakem iti Rebbengen

Ti makapakigtot a kababalin ti mabalin a mapataud gapu kadagiti dadakkel ti maysa. Ngem ania ti pudno a maaramid, malaksid ti panangnayon iti rigat iti narigaten a kasasaad? Ti laeng “madusa” babaen iti panangaramid iti dakes isu daydiay nagaramid iti dakes. Inamin ti maysa a 19 ti tawenna nga ubing a lalaki a, kalpasan iti panagdiborsio dagiti dadakkelna, isut’ nairaman iti droga, imoralidad, ken panagtakaw: “Agsagsagabaak kadagitoy a biddut.”​—Idiligyo iti Galacia 6:7.

Ti balakad iti Biblia idiay Hebreo 12:13 ket napateg: “Ket palintegenyo dagiti dandana a maipaay kadagiti saksakayo, tapno saan a maligos ti pilay.” Uray pay no awan ti disiplina ti nagannak, awan rason iti panagaramid iti dakes, nangnangruna no naisuro kadakayo dagiti nalinteg a prinsipio. “Ti makaammo ngarud nga agaramid iti nasayaat ket dina aramiden, basol kenkuana.” (Santiago 4:17) Awatenyo ti rebbengen gapu kadagiti tigtignayyo ket disiplinaenyo ti bagiyo met laeng. (1 Corinto 9:27) Liklikanyo dagiti tigtignay a mabalin a pagbabawianyonto iti natda pay a panagbiagyo.

Apurado a Pangngeddeng

Ti sabali pay a pamay-an a panangdadael dagiti agtutubo iti masanguananda kalpasan ti diborsio dagiti dadakkelda isu ti panangaramidda kadagiti apurado a pangngeddeng. Gaput’ kinakurang iti panangiwanwan dagiti nagannak, adu ti agsardeng nga ageskuela​—a saandan a pampanunoten no kasano ti panangsuportardanto iti bagbagida. Dadduma ti mangala iti damo a gundaway a manglisi iti saan a naragsak a kasasaad iti panagbiag iti pagtaengan. Maysa nga agtutubo a babai a managan Lynn malagipna: “Gaput’ nagtaudak iti nasinasina a pagtaengan, mariknak a kasla dakes ti napalabasko, a kasla adda naaramidak a dakes. Nagpanunotak, ‘Sino ti mangayat a mangasawa kaniak?’ Gapuna idi a maysa a lalaki manipud iti nagsayaatan a pamilia tinarigagayanna ti mangasawa kaniak, nakiasawaak kenkuana, nupay no awan kadakami ti sisasagana nga agasawa.” Nakalkaldaang, di nagbayag simmaruno ti panagsina.

Pudno, ngarud, a masapul ti sentido komon tapno maliklikan ti panangaramid kadagiti nadadagsen a pangngeddeng no mariribukankayo unay nga agpanunot iti naimbag. “Ti masirib usigenna dagiti addangna.” (Proverbio 14:15) No mariribukan unay dagiti dadakkelyo a mangipangag iti kalikagumyo, apay a dikay saritaen ti pangngeddengyo iti maysa a natataengan a gayyem?

Pannakaseknan Maipapan iti Panagbiag

Ti kaawanen ti amayo iti pagtaengan (kas ti masansan a mapasamak) mabalin met a mangpataud iti sabali pay a kasla peggad iti masanguananyo. Iti damdamo a tiempo mabalin nga agdanagkayo maipapan kadagiti bambanag a dati a dikay inkankano​—ti taraon, kawes, pagtaengan, kuarta.

Mabisbisinankayo kadi? Mabalin met a saan. Dagiti dadakkelyo gagangay nga agtrabahoda a maipaay iti dadduma a pamay-an iti panangsuportar kadagiti annakda kalpasan iti maysa a diborsio, uray pay no dayta kaipapananna a ni Nanang kasapulan a manggun-od iti sekular a trabaho. Daksanggasat, nupay kasta, dagiti nagannak masansan a saanda a mailawlawag daytoy. Gapuna masapul nga agbalinkayo a pudpudno nga anak a lalaki wenno babai kadagiti dadakkelyo ket makisaritakayo maipapan kadagiti pakaseknanyo kadakuada. (Proverbio 4:3) Sikakalma nga imtuodenyo no ania nga urnos dagiti naaramiden a maipaay iti pannakaaywanyo. No dagiti dadakkelyo ket mariribukanda unay a mangsalaysay iti banag, makipagriknakayo kadakuada. (1 Pedro 3:8) Urayenyo ti umiso a tiempo ket imtuodenyonto manen.​—Proverbio 15:23.

Nupay kasta, ti libro a Surviving the Breakup sipupudno a mamakdaar: “Ti nangsuportar idi naminsan iti maysa a pamilia ti masapulen a mangsuportar iti dua a pamilia, isu nga inkapilitan a mangipababa iti kasasaad iti panagbiag iti tunggal miembro ti pamilia, aniaman ti kasasaad ti kinarang-ayda.” Ngarud mabalin a nasayaat, no mairuamkayon nga agbiag nga awan dagiti bambanag a nakairuamanyo idi​—kas iti baro a kawkawes. Ngem ti Biblia palagipannatayo: “Ta awan ti inyegtayo ditoy lubong, ket ditayto met mabalin ti mangitugot ti aniaman a banag. No adda ngarud pagtaraontayo ken pagkawestayo, mapnektayon koma iti daytoy.” (1 Timoteo 6:7, 8) Nalabit mabalin a makatulongkayo a mangaramid iti kabbaro a badyet. Laglagipenyo, met, a ni Jehova ket “ama dagiti ul-ulila.” (Salmo 68:5) Masiguradoyo nga isut’ maseknan a naimbag maipapan kadagiti kasapulanyo.

Epektona ti Panagasawa ti Maysa

Agsipud ta saan a nagballigi dagiti dadakkelyo iti panagasawa, kaawatan a mabalin nga agdanagkayo maipapan iti pananginanama iti panangtagiragsak iti maysa a naballigi a panagasawa. Nagasat ta, ti saan a kinaragsak iti panagasawa ket maysa a banag a saan a matawid kadagiti dadakkelyo​—kas kadagiti pekas. Dakayo ket naisangsangayan nga indibidual, ken no anianto ti pagtungpalan ti masanguanan a panagasawayo ket agpannurayto, saan nga iti di panagballigi dagiti dadakkelyo, no di ket no kasano kasaknap ti panangiyaplikaryo nga agassawa iti Sao ti Dios. Ti panaggapuyo iti di naragsak a pagtaengan saan koma nga isu ti mangpasardeng kadakayo a mangtagiragsakto iti maysa a natalged a panagasawa no ibangonyo dayta iti awan agumna nga ayat. Ti kasta nga “ayat saan a maibus.”​—1 Corinto 13:8.

Ni Annette, kas pangarigan, ket pinadakkel ti maysa nga alkoholiko nga ama, isu a maulit-ulit a nangpanaw iti pamiliana. “Kas resultana awan ti kinatalgedko,” inamin ni Annette. “Uray pay ita, marurodak no pumanaw ti asawak a dina ipasigurado no kaanonto ti panagsublina.” Nupay kasta, kuna pay ni Annette: “Inkeddengko a no makiasawaak, ti panagasawak ket natalna a panagasawa ket makiasawaakto iti maysa nga ammok a maragsakanakto iti pannakikadua kenkuana. Naragsakak itan ket mariknak a ti panagsina dagiti dadakkelko ket nalipatakon.”

Panamagbalinyo iti Dayta a Pagimbaganyo

Napaliiw ni Jeremias: “Naimbag ti tao nga awitenna ti sangol ti kinaagtutubona.” (Un-unnoy 3:27) Saan, bassit laeng ti “pagimbagan” ti pannakakita iti panagsina dagiti dadakkel. Ngem mabalin a pagbalinen uray daytoy negatibo a kapadasan a pagimbaganyo.

Kas pangarigan, mabalin a mapilitankayo a mangibaklay kadagiti kanayonan a rebbengen iti sangakabbalayan. Daytoy makatulong kadakayo a mangparang-ay iti paglainganyo a mapaneknekanto a napateg iti kamaudianan iti panagbiag. Ti managsirarak a ni Judith Wallerstein napaliiwna pay: “Ti emosional ken intelektual nga irarang-ay [kadagiti annak dagiti naidiborsio a nagannak] a tinignay ti krisis iti pamilia ket nakaskasdaaw ken no dadduma makatignay. Dagiti agtutubo . . . sipapasnek nga inusigda dagiti kapadasan dagiti dadakkelda ket nakagun-odda iti mamagpanunot a konklusion a maipaay iti masanguananda. Maseknanda iti panangsapul kadagiti pamay-an iti panangliklik kadagiti biddut nga inaramid dagiti dadakkelda.”

Nasarakan ni agtutubo a Paul a pudno daytoy. Nagsina dagiti dadakkelna idi isut’ bassit pay, ket isut’ agsubli-subli iti nagbaetan dagiti agap-apa a dadakkelna. Kaskasdi, isut’ nakagun-od kadagiti gunggona manipud iti pannakalasatna iti daytoy. “Determinadoak a di mangulit iti biddut dagiti dadakkelko,” kunana. Ket gaput’ nasursurokon ti agbiag a maitunos iti di natalged a kasasaad, kunaenna: “Nalakaak laeng a makibagay kadagiti kasasaad.” Ni Keith, maysa nga agtutubo a nakalasat iti dua a panagsina dagiti dadakkelna, ti nakapagtalinaed met. “Adda kinaawan ti kinatalgedko,” inaminna. “Ngem pagarupek a tunggal maysa addaan iti dayta. Ket diak pagarupen nga agtungpalak iti kas iti nagtungpalan dagiti dadakkelko ta determinadoak a mangusar bassit iti panunotko.”

Awan duadua dayta, ti panagsina dagiti dadakkelyo sigurado nga addaan ti marka iti panagbiagyo. Ngem no dayta a marka ket mapukawto a mulit wenno dumakdakkelto a sugat ket agpannuray a nangnangruna kadakayo.

[Ladawan iti panid 15]

Kasano a maapektaram ti pananginanama ti ubing iti masanguanan a kinaragsak no nagsina dagiti dadakkelna?