Mamalmalo nga Assawa—Nalimed a Panangmatmat
TI PANANGMALMALO ti asawa ket gagangayen a nakakigkigtot a pasamak. Ti magasin a Psychology Today ipadamagna a “maysa iti 10 a babbai ti nakaro ti pannakamaltratona (madanog, makugtaran, makagat wenno nakarkaro pay) babaen iti asawana bayat ti panagasawada.” Makatawenen ti napalabas impamatmat ti magasin a Family Relations a ti kadakkel ti parikut ket dakdakkel pay, a kunana a “maysa iti dua a babbai idiay Estados Unidos ti makapadasto iti kinaranggas iti pagtaengan.” Idiay Canada, sigun iti maysa a report idi 1987, maysa iti tunggal sangapulo a babbai ti mamalonto. Kadagiti dadduma a pagilian dagiti pattapatta ket maipada met laeng iti dayta.
Maysa nga abogado iti distrito idiay Nueva York ti manginayon pay iti pammaneknek iti dumakdakkel a parikut dagiti mamalmalo nga assawa. “Ti kinaranggas kadagiti babbai ket maysan nga epedemia iti kagimongan nga Americano. Pinattapatta ti FBI a maysa nga asawa ti mamalmalo iti tunggal 18 a segundo, ket adda 6 a milion a babbai a mamalmalo iti tunggal tawen.” Naikeddeng a ti “panangmalo iti asawa mangpataud iti ad-adu a pannakadangran kadagiti babbai a makasapul iti pannakaiyospital ngem dagiti amin a panangrames, panangbugbog ken dagiti aksidente no pagtitiponen.” Adda 4,000 a babbai a matay iti tinawen.
No ti panangabuso iti asawa ket maysa a nasayaat ti pannakailimedna a palimed ti pamilia, dagidiay a nasinged iti mangmalmalo nga asawa, kas dagiti kasingedan a gagayyemna, dagiti katrabahuanna, dagiti miembro ti pamilia iti ruar ti pagtaengan, mabalin a saanda a pulos nga agsuspetsa nga isu ket maysa a manangmalo iti asawana. Mabalin nga isut’ agtrabaho a naimbag iti trabahona ken iti kagimongan, a masansan nga isut’ daydayawen dagiti kapatadanna kas pagulidananda. Adu a manangmalo iti asawa ti umadayo iti panagriringgor iti maysa a bar, iti kalsada, wenno iti pagtrabahuan. Adu ti mangipaay ti isuamin nga adda kadakuada iti maysa nga agkasapulan.
No kaduada ti asawada, nupay kasta, ti kabassitan a banag ti mangpapungtot kadakuada—ti di naisagana a taraon no maminsan, ti di umiso a kita ti taraon, ti estilo ti kawesna a dina gusto, ti babai kayatna a buyaen ti maysa a banag iti telebision ket isu kayatna ti sabali. Ti Briton a panagadal maipapan kadagiti mamalmalo nga assawa ipalgakna nga iti 77 porsiento kadagidiay a mamaltrato, dagiti panangmalo ket saan a simmaruno iti panagriri. Ipakita dagiti report nga iti adu a kaso dagiti panangmalmalo ket pinataud laeng dagiti “babassit a bambanag a kas ti panangbettak ti asawa a babai iti nalabaga ti itlog wenno ti panangpunggosna ti buokna.”
Maysa nga asawa a lalaki a nangmalo iti asawana inaminna nga isut’ “makarurod agsipud ta ti asawana ti nabalud iti pagturogna.” Ti ‘pannakarurodna’ nagbanag iti panangikugtarna iti asawana iti kama ken kalpasanna intugtogna ti ulona iti datar a napigsa unay a mangpataud iti pannakagunggon ti utekna iti kasta unay. Kuna ti maysa a naabuso nga asawa a babai a nagsagaba iti adu a tawtawen a pannakamalmalo: “Ti maysa a pasamak ti mabalin a tignayen iti pannakalipat[ko] a mangikabil iti maysa a partikular a banag iti lamisaan iti pangmalem.”
Maysa a nobia iti tallo ket kagudua a tawenen ti nangpattapatta nga isut’ namalmalon iti namin-60 a daras bayat ti panagasawana. “Ti asawak dina kayat dagiti gagayyemko,” kinunana. “Nagin-inot insardengkon ti makipagkita kadakuada.” Kamaudiananna insardengnan ti makipagkita iti pamiliana gaput’ dina kayat ida. “No padasek ti umawag, dayta ket umdasen a rason ti sabali manen a panangmalo,” inlawlawagna. Kuna pay ti sabali a naabuso nga asawa a babai: “Iti kamaudiananna saludsodek kenkuana ti tunggal panagtignay nga aramidek—no ania ti pangmalemanmi, no sadino ti pangikabilak ti muebles.”
Ipakita dagiti panagadal a ti panangmalo iti asawa ti mabalin a mapasamak iti rabii, bayat ti rabii, wenno iti ngudot’ lawas. Gapuna, dagiti kameng ti emerhensia iti ospital ti ad-adda a makasabet iti maysa a babai kalpasan ti nakaro a panangmalo ngem ti personal a mangngagasna. Dagiti pannakadangran a mabalin nga ipakita dagiti babbai a maagasan ket masansan nga iramanna dagiti agdardara a sugat, nangnangruna iti ulo ken iti rupa. Dagiti pannakadangran iti uneg ket nasaknap—pannakagunggon ti utek, nabuong nga eardrums, ken nangnangruna no masikog ti babai, pannakadangran iti tian. Masansan, makita ti marka iti panangbekkel iti tengnged. Kadagiti adu a kaso, masapul a maisubli dagiti tultulang—dagiti panga, takkiag, saksaka, paragpag, ken dagiti tulang ti abaga. Dadduma a biktima ti mabalin a maibaon kadagiti sentro a pakaagasan ti nasinit tapno maagasan iti pannakasinit gapu iti agburburek a likido wenno asido.
Kuna ti maysa a mannurat maipapan kadagiti manangmalo nga assawa a lallaki: “Dagitoy a lallaki ket pudno a nakaam-amak. Tulbekanda dagiti babbai iti kukuartoda, tukkolenda dagiti tultulangda, ken pilayenda ida. Sugatenda ida kadagiti kutsilio, subokenda dagiti droga kadakuada, tungpaenda ida, danogenda ti tianda, ti barokongda. Paturonganda dagiti ul-uloda kadagiti paltog—ken papatayenda ida.” Addada dagiti report a dagiti assawa a babbai ti maikawar kadagiti kama, maikkat dagiti barot ti kotse tapno di mabalin nga usaren, mangbutbuteng a papatayenna ti babai ken dagiti annakna no padasenna ti agtalaw. Dagiti trahedia ket awan patpatinggana.
Mainayon iti pisikal a pannakaabuso, a masansan a mapasamak a kanayon, addada ti pannakabutbuteng ken pannakapabasol, dagiti pannakabirngas, ti panagliday, ti pannakabatibat, ken ti insomnia.
Ania ti kita ti lalaki a mangipaay kadagitoy a nakaam-amak a panangabuso iti asawana—maysa a babai a masansan a kunaenna nga ay-ayatenna ken saan a makaibtur no isut’ awan? Usigenyo ti kasasaadna iti sumaganad nga artikulo.