Ti Balay nga Imbangon ti Agum
“TI AGUM nasayaat. Mabalin a naagumka ngem kaskasdi a nasayaat pay laeng ti riknam.” Dagita a sasao, a paset dagiti sasao ti klase a nagraduar iti maysa nga eskuelaan iti negosio, naikuna a nagragsakda ken nabuyogan ti panagpalakpak. (Ti The Roaring ’80s, ni Adam Smith) Ti nagpalawag ket maysa kadagiti nagballigi iti Wall Street, iti ginasut a milion a doliar. Di nagbayag, nupay kasta, ti magasin a Fortune ninaganna dayta met laeng a lalaki nga “estapador iti tawen.” Isut’ naibalud iti adu a bulbulan.
Ti kinaagum, nagbanag a saan a nasayaat. Ngem maadaw dagiti sasao ti lalaki a mangiladawan iti kababalin ti Wall Street. Aniat’ ipakita dagiti kinapudno?
Usigenyo dagiti pagannayasan ti Wall Street a napaliiwmin. Ti kasla-kimat a panaglako babaen iti kompiuter, ti kasta unay a panaggatang dagiti kompania gapu iti kasta unay a ganansia, dagiti nagdadakkelan nga inutang a kuarta, ket kasla adda amin pasetda: ti panangsipsiput iti dagdagus a ganansia.
Sipsiputan dagiti amin ti dagus a ganansia. Sibibileg a ginupgop ti maysa nga editorial ti magasin iti Canada a Maclean’s ti punto: “Dagiti nabiit pay a bimmaknang idi 1980s tarigagayanda ti maysa a banag a dida agbannog: ti ad-adu a kuarta a basbassit ti bannogda.” Pagduaduaan kadi a ti kasta a tignayen ti ganansia a kagimongan pinataudna dagiti bukodna a kita ti krimen? Daytat’ maawagan . . .
Nalimed a Panaglako
“Ngem ania dayta?” Inimtuod ti Agriingkayo! ti maysa a retirado a managbanko iti puonan. Ti sungbatna: “Iti nasaknap a kaipapananna, ti nalimed a panaglako mangus-usar iti maysa a banag nga ammo ti maysa a propesional ngem di ammo ti mangipuonan a publiko. Mangatiwka no gundawayam dayta.”
Saan a legal daytoy nga aramid. Ngem nasaknapen idiay Wall Street idi 1980’s ta iti uneg laeng ti makatawen, adda 70 a negosiante iti Wall Street a naaresto. Kas kadagiti adu a parparikut iti Wall Street, daytoy sinaknapanna met ti lubong. Idiay Japan maysa a lalaki a maim-imbestigar gapu iti nalimed a panaglako pinadasna a pasuksokan ti maysa a kongresista a nairaman iti kaso, a nagparintumeng pay iti sangona nga addaan iti maysa a portpolio a napno iti $40,000 a kuarta. Ngem dina ammo a ti intero a pasamak ket naipelikula ken naipabuya iti telebision ti nasion kalpasanna!
Dadduma a paglakuan iti aksiyón—ti Bay Street iti Canada, ti Bourse iti Francia, ken ti Borsa iti Italia mairaman kadakuada—ket ginunggon met ti eskandalo ti nalimed a panaglako. Maysa a grupo ti nalimed a panaglako a nagsaknap manipud Inglatera agingga iti Israel ti naibutaktak. Dagiti paglakuan iti aglawlaw ti lubong nangipaulogda kadagiti linlinteg a manglapped itoy a kita ti panagkusit, ngem kas imbaga ti nadakamaten nga immun-una a managbanko iti Agriingkayo!, ti nalimed a panaglako ket “narigat nga ilasin ken narigat a malapdan. Addaantay ti nakarikrikut a sistema iti kinatalged, ngem nalaklaka a takawen ti impormasion ngem ti kuarta.”
Ti “Yuppie Syndrome”
Bayat a ti agum iti Wall Street inturongna ti dadduma iti krimen, ad-adu pay ti inturongna iti materialismo. Ti magasin a Newsweek impadamagna a ti Wall Street isu ti sentro a mismo ti naagum a “panangpataud ti [America] iti kuarta.” Ti nangato a presio idi ’80 ti nangawis kadagiti nakaad-adu nga agtutubo a graduado a panggepda ti bumaknang. Dagitoy ti nabirngasan “yuppies,” maipaay iti young urban professionals (agtutubo a propesional iti siudad). Gaput’ pagaammo ida kadagiti nangato nga ambisionda ken ti nangato a birukda, dagiti yuppies ti puntiria dagiti adbertaiser kas naitutop a suki, pudpudno a managgasto.
Maysa a managlako idiay Wall Street a nangdeskribir iti bagina met laeng a kas ex-yuppie ti nangibaga iti Agriingkayo! maipapan iti biagna idiay Wall Street bayat dagiti tawtawen a narang-ay ti negosio. Imbagana a ti kapanunotan ti kompaniana ket: “Ti trabahom isu ti biagmo. Isuamin a banag ket maikadua laeng.” Gagangayen ti mariing iti alas 5:00 t.b., agtrabaho iti agmalmalem, ket kalpasanna mangasikaso kadagiti kliente agingga iti naladawen iti rabii.
Malaglagipna pay laeng ti maysa a pasamak a, kenkuana, nanggupgop iti panagpampanunot dagiti tattao. Maysa a kaduana ti nangipakita kadagiti agsasaruno a ladawan ti maysa nga ahente a naatake ti puso iti paglakuan iti aksiyón (stock exchange). Nagtultuloy ti kasta unay a panaglako iti aglawlaw ti naatake a lalaki; awan ti nangpabannayat iti dayta, awan ti simmardeng.
Impadamag ti The New York Times a ti pannakarbek ket maysanto a danog kadagiti yuppies saan laeng a gapu iti panagbulbulodda ken panaggasgastoda no di ket gapu met iti panagpampanunotda. Adu a yuppies ti pudno a di makaammo ti nagdumaan iti sanikuana ken ti pategna a mismo.
[Blurb iti panid 10]
Adu a yuppies ti pudno a di makaammo ti nagdumaan iti sanikuana ken ti pategna a mismo