Panangmatmat iti Lubong
KASAYAATAN A GATAS
Maysa a nabiit pay a panagadal kadagiti Scottish nga inna ken kadagiti kappasngay a maladagada ipakitana a ti pateg ti sustansia ti gatas ti ina ken ti salaknib nga ipaayna di matulad dagiti komersial a pormula. Ti panagadal a naipablaak idiay Le Figaro, maysa a Pranses a diario, ipakitana a dagiti maladaga a mapasuso iti 13 a lawas wenno napapaut pay basbassit ti impeksionda bayat ti umuna a tawen a panagbiagda ngem dagidiay napusot a naan-anay sakbay ti 13 a lawas wenno napasuso ti bote kalpasan ti pannakaipasngay. Ti gatas ti ina palubosanna ti itataud ti maysa a kita iti bakteria a manglapped iti itataud ti makadangran a bakteria iti bagis ti ubing. Ti narikut a komposision ti gatas ti ina agdudumaduma met iti inaldaw sigun iti edad ken kasapulan ti maladaga, a mangipalubos pay iti agpasuso nga ina a makibagay kadagiti panagbalbaliw ti panniempo. Kuna ti Le Figaro: “Awan ti kapadana.”
NAKAKAPUY NGA OBISPO
Ti National Conference of Catholic Bishops idiay Estados Unidos nabiit pay nga inyanunsioda dagiti planoda a mangusar kadagiti serbisio iti maysa nga internasional a kompania ti public relations. Ti kalat, sigun iti National Catholic Reporter, isut’ “panangisaknap iti nadayaw a mensahe a saan a mailawlawag a mismo dagiti obispo.” Ti isyu a mapagsusuppiatan isut’ sasaaden ti simbaan maipapan iti aborsion, a saan a patien dagiti adu a Katoliko. Ti National Catholic Reporter napaliiwna a “kadagiti 342 nga obispo, 53,000 a papadi, 20,000 a paruko, 100,000 a relihiuso a babbai, nasurok a 230 a Katoliko a kolehio ken unibersidad, 7,000 nga eskuelaan ti parokia ken nasurok a 50 milion a paspasurot—di pay laeng makumbinsir dagiti obispo iti E.U. dagiti tattao a ti aborsion masapul a maiparit.”
“BIDDUT A PANANGIPATEG”
Iti edad a 22 años, ni Boris Becker maysan a kangrunaan a managay-ayam iti tennis iti lubong; isu met ti maysa a kabaknangan—a ti sanikuana napattapatta a $75 milion (E.U.). Ti kinabaknangna nagun-odanna iti panangab-abak iti pannakilaban iti tennis. Nupay kasta, patien ti agtutubo nga atleta nga Aleman a nalablabes ti maibaybayad kenkuana: “Kasla ang-angaw no pampanunotem—ti magun-odak iti panangtirok laeng iti bola a bumallasiw iti iket.” Sigun iti Parade Magazine, kinunana nga iti kagimongan itatta “nakaad-adu ti kuarta iti aglawlaw ta awan koman ti mabisbisinan wenno awan pagtaenganna. Kasta unay ti panangpampanunot dagiti tattao iti biddut a panangipateg.”
NOBIA A PLATINUM
Napatpateg ti platinum ngem ti balitok ken maysa a puonan, a sapsapulen. Sigun iti The Times iti London, iti panangiparang a promosion iti Platinum 1990, ti tinawen a panangrepaso iti industria, maysa a trahe de boda a naaramid iti platinum ti naipalgak iti publiko. Ti bado ket dinisenio ken inaramid ti Japan iti gatad a £300,000 ($500,000, E.U.). Dagiti nakaing-ingpis a platinum foil, a naap-apan iti papel de Hapon, ket natabtabas iti 0.33 milimetro a maipaay a lagaen. Ti nainget nga instruksion manipud Japan iramanna dagitoy a nainget a sasao: “Nainget a maiparit ti panangplantsa iti kawes.”
AGGUNGON A PATPATAKDER
Sigun iti diario ti Tokyo nga Asahi Shimbun, adu nga agnanaed iti siudad ti Kawasaki, Japan, ti mangiyeb-ebkas iti pakaseknan iti pagarupenda nga agsasaruno a ginggined. “No dadduma mariknami ti panaggungon a makagteng iti 5 iti seismic scale,” kinuna ti makinkukua iti paglakuan iti sushi. Ti danum iti tangke a pagipupokanna ti ikan maipaay iti sushi maisabuag kadagiti sukina. Inusisa ti Environmental Protection Bureau iti siudad ti Kawasaki ti banag ket nasarakanda ti sentrona—ti kabbaro a nalukatan a pasilio maipaay kadagiti konsierto ti rock. “Ti makagapu kadagiti panaggungon,” kunat’ Asahi Shimbun, isut’ “panaglaglagto dagiti managayat ti rock nga aggigiddan kas maymaysa a tao.” Ti inaramid-tao a “ginggined” marikna iti aglawlaw a 250 m iti pasilio ti konsierto.
AIDS IDIAY CHINA
“Nakalkaldaang a kinapudno a ti mikrobio ti AIDS nagparangen idiay China,” kuna ti magasin a China Today. Wen, ti naglawaan a daga nabiit pay a nainayon iti atiddogen a listaan dagiti nasaplit-AIDS a pagpagilian. Kuna pay ti magasin nga “idiay China, dagiti sientipiko ken medikal a panangikagumaan a mangkontrol iti AIDS makigidgiddan iti panangikagumaan a mangpukaw iti naalas a kasasaad ti kagimongan a mabalin a mangiturong iti sakit iti damo pay laeng—pornograpia, panagbalangkantis, panangabuso ti droga ken dadduma pay.” Dadduma a biktima naimpektaranda babaen iti panangindieksion kadagiti produkto ti dara. Maitunos iti dayta, iti panangikagumaan a mangpabannayat iti panagsaknap ti AIDS, ti gobierno nga Insik limlimitarannan ti pananggatang iti plasma ti dara nanipud pay idi 1984.
KABABALIN TI NEGOSIO ITI MASANGUANAN
Maysa a panagadal kadagiti 1,100 nga estudiante iti intero nga Europa ipakitana a ti lubong ti negosio iti masanguanan mabalin a tenglen iti “baro a kaputotan dagiti agtutubo a lallaki ken babbai, a rumang-ay, naipamaysa iti ganansia ken saan a kanayon nga iturturong ti naimbag a kababalin,” sigun iti Aleman a diario a Wiesbadener Tagblatt. Ti diario kunana pay nga adda nalawag a pagannayasan a mangidian iti naimbag a kababalin gapu iti pananggun-odda iti balligi. Nasurok a 70 porsiento kadagidiay napagsaludsodan ti nagkuna a ti naimbag a kababalin bassit laeng wenno awan pay lugarna iti biag ti negosio.
MAMMAPATAY A MIKROBIO
“Maisupadi iti nasaknap a pagarup, ti pneumonia pulos a di napukaw kas kangrunaan a mammapatay kalpasan ti panagparang dagiti antibiotiko. Nagtalinaed dayta a gagangay a makagapu iti ipapatay manipud impeksion ken ti maikanem a kangrunaan a mammapatay kadagiti Americano,” kuna ti The New York Times. Nupay adu nga addang iti moderno a salun-at, kas kadagiti antibiotiko ken bakuna, pinabassitda ti kaadda dagiti impeksion iti bakteria iti kasta unay, dagita nga addang “di kanayon mapagtalkan a maudi a pakaispalan, nangnangruna no dagiti mikrobio nagsaknapdan iti bagi.” Kuna pay ti Times a “kadagiti napattapatta a 500 a makaalis a saksakit, awan ti epektibo nga agas maipaay kadagiti agarup 200.”
DAGITI KATOLIKO KEN TI BIBLIA
Maysa a kura paruko idiay Sydney, Australia, ti nangamin iti publiko a gagangay a dagiti Katoliko bassit laeng ti pannakaammoda iti Biblia, sigun iti Daily Mirror iti Sydney. Tapno korehiren daytoy a kinakurang iti pannakaammo iti Biblia, ti Iglesia Katolika inkeddengna ti mangitukon kadagiti kurso maipapan iti Biblia kadagiti sangapulo a sentro iti ruar ti siudad iti intero a siudad ti Sydney. Ti naiplano a kurso saklawenna ti uppat a lima-lawas a sesion, ket mainanama nga agarup 2,000 ti agpalista. Nagkomento ti Daily Mirror a ti Iglesia Katolika ken ti Biblia di mapagkadua dagiti adu a managdaydayaw” ket maitutop a pinauluanna ti artikulona: “Agsubli dagiti Matalek iti Pamunganayan.”
ALKOHOLISMO KEN GENETICS
Iti nabiit pay a sientipiko a panagadal a naipadamag iti The Journal of the American Medical Association, dagiti sientista kunaenda a nailasindan ti gene a mamagpeggad kadagiti tattao iti panagbalin nga alkoholiko. Nupay kasta, dagiti sientista namakdaarda nga awan ti maymaysa a gene a mangiturong iti alkoholismo. Kuna ti pangulo iti grupo iti panagsirarak: “Ti naimbag nga Apo di nangaramid iti alkoholiko a gene, no di ket maysa a kasla mairaman iti kababalin a panangsapul-ragragsak.” Imbes ketdi, “dadduma a tattao nga addaan iti gene nga inadalda saanda a nagbalin nga alkoholiko, ket dagiti awanan iti gene nagbalinda nga alkoholiko, kinuna [dagiti managsirarak]. Dagiti bambanag iti kultura ken iti kagimongan mabalin a rugianda ti sakit para kadagiti adu nga alkoholiko a saan idi nga apektaran ti genitiko iti [dayta].”
RIGAT TI UBING
Saan a mailaksid dagiti ubbing manipud iti nakaro a rigat. Ti magasin ti Brazil a Superinteressante ipadamagna a sigun iti World Health Organization, “maysa iti tunggal lima nga ubbing iti Makinlaud a lubong ti agrigrigat.” Ti gagangay unay a nailista a makagapu iti rigat kadagiti ubbing isut’ “panagsina dagiti nagannak ken ti adu unay a trabaho iti eskuelaan.” Inadaw ti magasin ni Francisco De Fiore, maysa a propesor idiay University of São Paulo a nangilawlawag a “dagiti saksakit a cardiovascular saan a tumaud kadagiti ubbing ta ti dumakdakkel pay laeng a pusoda kabaelanna a tamingen ti nalabes a rigat. Nupay kasta, saan a kastoy ti bituka ken dagiti sistema a manglapped ti sakit. Gapuna, ti rigat kadagiti ubbing ket pumada iti nakapuy a panagtunaw, masansan a panateng, ken amin a kita dagiti allergy.”
MORALIDAD TI KLERO
Sigun iti The Toronto Star, ti archdiocese ti Iglesia Katolika Romana iti Ottawa idiay Canada nabiit pay a binilin dagiti korte nga agbayad iti $150,000 gapu iti dina panangtaming iti reklamo a maibusor iti maysa kadagiti papadina. Ti padi napabasol a seksual a nangrames kadagiti ubbing a lallaki. Dagiti pamilia dagiti biktima “mariknada a mangsapulda iti sibil a remedio, agsipud ta idi napanda iti simbaan maipaay iti tulong kalpasan ti panangrames, pinaruar ida dagiti opisiales, agraman ti arsobispo,” kuna ti maysa nga abogado. Sigun iti Star, kinuna ti maysa nga abogado a dagiti opisiales ti Iglesia Katolika, idi naammuanda dagiti reklamo maipapan iti panangabuso iti ubing, tinaginayonda pay laeng dagiti papadi iti klero. Kinunana: “Imbes nga idarum ida iti polis wenno ikkaten ida sadiay kas ti kaaduan a dadduma nga institusion, gaput’ panangsalaknibda iti pagimbaganda met laeng, basta inyakarda laeng ida a sililimed.”