Ti Resistensia-tayo—Milagro iti Panamarsua

Ditay makita ida, ngem addada sadiay. Ti minilion a bilangda adda iti sadinoman iti aglawlawtayo, a kumpet kadatayo, kayatda ti sumrek iti unegtayo. Pagay-ayatda ti nabasa, nasustansia a kinabara iti unegtayo, ket no nakastrekdan kasta unayen ti yaadu ti bilangda. No mabaybay-anda nga umadu, di agbayag ringbawandatayon a naan-anay. Ti laeng tignay a mangkontra iti daytoy a makadadael a puersa isut’ pannakigubat, ti pannakigubat iti unegtayo. Masapul a daytat’ dagdagus ken naan-anay a gubat dagiti mangawit-sakit a gangannaet a rimmaut ken ti resistensia ti bagitayo nga addaan dua trilion a mangidepensa.a Awan makalikaguman a pagtaengan, awan naipaay. Agbitbitin ti biagtayo iti timbangan. Isuda wenno datayo. Gagangay mangabaktayo. Ngem saan a kanayon. Ti pagbanaganna agpannuray iti no kasano kapartak ken naan-anay nga agtignay ti resistensiatayo maipaay iti pannakidangadang.

TI RESISTENSIA isut’ maysa kadagiti nakaskasdaaw unay ken nakarikrikut a paset iti nakaam-amak ken nakaskasdaaw pannakaaramidna a bagitayo. Daytat’ naipadis a naimbag iti karirikutan nga organo kadakuada amin, ti utek ti tao. Kunaen ti immunologo a ni William Paul iti National Institutes of Health: “Ti resistensia addaan iti nakaskasdaaw nga abilidad a mangtaming iti impormasion, maipaay iti panagsuro ken panagmemoria, maipaay iti panagpataud ken panangurnong ken panangusar iti impormasion.” Natan-ok a dayaw, ngem saan a nakatantan-ok. Ni Dr. Stephen Sherwin, direktor iti panagsirarak iti klinika idiay Genentech, Inc., ipaayna ti pammadayawna: “Daytat’ nakaskasdaaw a sistema. Mailasinna dagiti molekula nga awan iti bagi idi. Daytat’ makailasin kadagiti maitutop sadiay ken dagiti di maitutop.” Ket no di maitutop, gubatenna!

Kasano nga ammo ti resistensia no aniat’ maitutop sadiay ken no aniat’ di maitutop? Maysa a naisangsangayan a protina a molekula, a maawagan MHC (major histocompatibility complex), ti adda iti rabaw ti dandani tunggal sellula iti bagitayo. Dayta ti pakailasinan a mangibaga iti resistensia a daytoy a selula ket maysa a gayyem, paset ti bagitayo, agpaay laeng kadatayo. Ti resistensia ngarud mailasinna ti selulatayo ket awatenna ida ngem labananna ti aniaman a selula a mangipakita iti naiduma a molekula kadagiti rabawda—ket amin a selula a saan a paset ti bagitayo pudno a mangiparangda iti rabaw ti molekula a naiduma iti rabaw ti molekulatayo.

Gapuna babaen kadagitoy a molekula iti rabaw ilasin ti resistensiatayo ti tunggal selula nga adda “kadatayo” wenno “kadakuada,” kas paset ti bagida wenno saan a paset ti bagida. No saan a paset ti bagida, dayta tignayenna ti ilalaban ti resistensiatayo. “Ti kapanunotan a ti resistensia kankanayon nga ilasinna ti paset ti bagina ken ti saan a paset ti bagina,” kuna ti libro nga Immunology, “isut’ pamuon dagiti amin a teoria iti resistensia.” Mairaman kadagiti saan a paset ti bagi isu dagiti mangpataud ti sakit nga organismo a kas dagiti mikrobio, dagiti parasito, fungi, ken bakteria.

Ti Kudil—Saan Laeng a Basta Abbung

Ti kudil isut’ umuna a depensa kadagiti ganggannaet a mangraut. Gaput’ saan laeng a basta abbung, daytat’ addaan kadagiti selula a mangpakdaar iti resistensia kadagiti mangraut a mikrobio. Binilion a gagayyem a bakteria ti agnaed iti kudiltayo—iti dadduma a luglugar dandani 3 a milion iti tunggal centimetro kuadrado. Daddumat’ mangpataud kadagiti naalsem a taba a manglapped iti yaadu dagiti makadangran a kita iti bakteria ken fungi. Awagan ti Scientific American, Hunio 1985, ti kudil nga “aktibo a paset iti resistensia,” nga addaan iti naisangsangayan a selula a “manglaban kadagiti ganggannaet a mangraut.”

Kadua ti kudil kas paset iti mangsalaknib nga abbung dagiti kulapot a nangap-ap iti uneg ti bagitayo. Dagitoy a kulapot pataudenda dagiti buteg a manglapped kadagiti mikrobio. Ti katay, buteg, ken dagiti lua naglaonda kadagiti sustansia a mangpapatay kadagiti mikrobio. Dagiti kakasla buok a silia iti agong nga agturong iti bara iduronda ti buteg ken dagiti rugit iti karabukob, a sadiay mapukawda babaen iti panagbaen ken panaguyek. No adda mangraut a makagteng iti tian, dagitoy ti papatayen dagiti alsem sadiay, sinasinaen dagiti enzyme a pagtunaw, wenno malapdanda iti buteg a mangap-ap iti tian ken dagiti bagis. Kamaudiananna, dagitoy mapukawdan a kadua ti dadduma nga ibleng.

Phagocytes ken Lumphocytes—Dagiti Kanyon!

Ngem dagitoy ket panaglalaban laeng a maipadis kadagiti gubgubat a maulit-ulit a paglalabanan apaman a bumallasiw dagiti gangannaet nga organismo kadagitoy makinruar a depensa ket sumrekda iti dara ken dagiti tisyu ti bagi wenno pluido. Rinautdan ti teritoria dagiti kanyon iti resistensia—ti puraw a selula ti dara, a dua trilion ti bilangda. Naipasngay iti pata—agarup sangamilion iti maysa a segundo—dagitoy agmataenganda ket buklenda ti tallo a naisangsangayan a seksion: ti phagocytes ken dua a kita ti lymphocytes, nga isu, dagiti selula a T (tallo a kangrunaan a kita)—dagiti tumulong, mangparmek, ken mangpapatay a selula ken dagiti selula a B.

Itan, ti resistensia mabalin nga addaanen ti sangatrilion a bilang ti armada, ngem tunggal soldado labananna laeng ti maysa a klase ti mangraut. Bayat ti panagsakit mabalin a mapataud dagiti minilion a mikrobio, ket tunggal maysa kadagidiay a mikrobio mabalin nga addaan iti isu met laeng a kita iti antigen. Ngem dagiti nadumaduma a sakit, uray pay dagiti nadumaduma a kita dayta met laeng a sakit, addaanda kadagiti nadumaduma nga antigens. Sakbay a rauten ti selula a T ken B dagitoy a mangraut, masapul nga addaanda kadagiti receptors a mabalin a lumaok iti kapadada nga antigen. Gapuna, kadagiti selula a T ken B, masapul nga adda adu a nadumaduma a receptors, dagiti espesipiko a receptor a maipaay iti antigen ti tunggal nadumaduma a sakit—ngem tunggal selula a T ken B addaan kadagiti espisipiko a receptor a maipaay iti maysa laeng nga antigen ti sakit.

Ni Daniel E. Koshland, Jr., editor ti magasin a Science, kunaenna maipapan itoy a punto: “Ti resistensia nadisenio a mangilasin kadagiti ganggannaet a mangraut. Tapno maaramid dayta bilinenna dagiti 10¹¹ (100,000,000,000) a nadumaduma a receptor ti resistensia tapno aniaman ti itsura wenno porma ti ganggannaet a mangraut adda dagiti makatulong a receptor a mangilasin iti dayta ket pukawenna dayta.” (Science, Hunio 15, 1990, panid 1273) Gapuna, addada grupo dagiti sellula a T ken B a, kadakuada, matupaganna ti tunggal antigen ti sakit a sumrek iti bagitayo—kas ti pannakaisuot ti tulbek iti panulbekan.

Tapno iyilustrar. Dua a panday-tulbek ti sinaggaysa nga agtrabaho. Maysa kadakuada ti mangaramid kadagiti minilion a panulbekan nga amin a kita ngem awan dagiti tulbek. Itan dagiti binilion a panulbekan ken tulbek naitambakda iti dakkel a pagkargaan ket nakutukot a naan-anay, ket tunggal tulbek nasarakanna ti maysa a panulbekan a nakaisuotanna. Imposible? Milagro? Kasla kasta nga agpayso.

Kas kadagiti panulbekan nga addaan kadagiti abut ti tulbek, dagiti minilion a mikrobio nga addaan kadagiti antigen rautenda ti bagiyo ket agrikusda iti darayo ken iti lymph system. Kas kadagiti minilion a tulbek, dagiti selula ti resistensiayo nga addaan kadagiti receptors agrikusda met sadiay ket sumuotda iti katupagda nga antigen dagiti mikrobio. Imposible? Milagro? Kasla kasta nga agpayso. Ngem ti resistensia pudno nga aramidenna dayta.

Tunggal kita ti lymphocytes addaan ti naisangsangayan a paset nga aramiden iti pananglaban iti impeksion. Ti tumulong a selula a T (maysa kadagiti tallo a kangrunaan a selula) ket napateg. Dagitoy dagiti mangurnos kadagiti nadumaduma a tignay iti resistensia, nga iturongda ti estratehia ti pannakigubat. Gaput’ matignay iti kaadda dagiti antigen ti kabusor, urnongen ti tumulong a selula a T babaen iti kemikal a pagilasinan (dagiti protina a maawagan lymphokines) dagiti tropa iti resistensia ket umaduda iti minilion. Nairana, ti laeng tumulong a selula a T ti rauten ti mikrobio ti AIDS. No dagitoy maabakdan, awanen mamaay ti resistensia, ket ti biktima ti AIDS nalakan a kaptan ti amin a kita ti saksakit.

Iti daytoy a tiempo, nupay kasta, usigenyo ti paset ti tumulong a selula a T a kadua ti phagocytes, a dagitoy ket managkaan. Ti naganda kaipapananna “mannangan a selula.” Saanda a napili—kanenda ti aniaman a mapagduaduaan, ganggannaet man a mikroorganismo, natay a selula, wenno dadduma a rugit. Agtrabahoda agpadpada a kas buyot a depensa ti mikrobio ti sakit ken dianitor a mangdalus kadagiti rugit. Kanenda pay dagiti rugit ti asuk ti sigarilio a mangpangisit iti bara. No agtultuloy ti panagsigarilio iti mabayag a tiempo, ti asuk dadaelenna ti phagocytes a naparpartak ngem ti itataudda. Dadduma kadagiti taraon dagitoy a mannangan a selula, nupay kasta, isu dagiti di marunaw, makapapatay pay—kas pangarigan, ti tapuk ti silica ken linabag ti asbestos.

Dua a kita ti phagocytes, ti neutrophils ken macrophages. Ti pata mangipaay iti sangagasut a milion a neutrophils iti inaldaw. Agbiagda laeng iti sumagmamano nga aldaw, ngem bayat ti impeksion, umadu ti bilangda, iti maminlima. Tunggal neutrophil mabalin a kanenna ken dadaelenna agingga iti 25 a bakteria ket kalpasanna matayen, ngem kankanayon a dumteng dagiti kasukatna. Dagiti macrophages, iti kasumbangirna, mabalin a dadaelenda ti sangagasut a mangraut sakbay a matayda. Dagitoy daddadakkelda, napigpigsada, ken napapaut ti biagda ngem dagiti neutrophils. Maymaysa ti panagtignayda agpadpada kadagiti mangraut ken iti rugit—kanenda ida. Biddut, nupay kasta, ti mangipagarup kadagiti macrophages a kas pamay-an laeng a panangikkat iti basura. Dagitoy “makapataudda agingga iti 50 a nadumaduma a kita iti enzymes ken dagiti bambanag a manglaban iti mikrobio” ket agserbida a linea ti komunikasion “saan laeng a kadagiti selula iti resistensia no di ket kadagiti pay selula a mangpataud ti hormone, selula ti nerbio, ken dagiti selula ti utek.”

Tulong! Adda Kabusortayo!

No kanen ti macrophage ti kabusor a mikrobio, saanna laeng a kanen dayta. Kas kadagiti amin a selula ti bagi, adda dagiti molekula nga MHC iti rabawna a mangilasin iti dayta kas bagina. Ngem no kanen ti macrophage ti igges, ti molekula nga MHC iruarna ken iparangna ti paset daytoy a kabusor nga antigen iti maysa kadagiti getleng iti rabawna. Daytoy a paset ti antigen ti agserbi a kas nalabaga a bandera iti resistensia, a mangipaay iti pakdaar nga adda ganggannaet nga organismo iti unegtayo.

Babaen itoy a pakdaar, ti macrophage umaw-awag iti tulong, ad-adu a macrophage, a minilion ti bilangda! Ket ditoy ti pakasapulan ti tumulong a selula a T. Binilion kadakuada ti adda nga agrikrikus iti bagi, ngem ti macrophage masapul nga ayabanna ti espisipiko a kita. Kasapulanna ti maysa a kita nga addaan iti receptor a maibagay iti antigen nga iparparang ti macrophage.

Apaman a dumteng ti kita ti tumulong a selula a T ket kumpet iti kabusor nga antigen, agsinnukat ti kemikal a senias ti macrophage ken ti tumulong a selula a T. Dagitoy a kakasla hormone a kemikal, wenno lymphokines, ket ekstraordinario a protina nga addaan iti nakaad-adu a trabaho a mangtimbeng ken mangpabileg iti resistensia kadagiti mikrobio ti sakit. Ti banagna ket ti macrophage ken ti tumulong a selula a T mangrugidan nga umadu iti kasta unay. Daytoy kaipapananna ti ad-adu a macrophage a mangan iti ad-adu a mangraut a mikrobio ken ti ad-adu nga umiso a kita ti tumulong a selula a T a kumpet kadagiti antigens nga iparang dagiti macrophages. Iti Kasta umadu ti puersa ti resistensia, ket maparmek ti buyot dagitoy a mikrobio ti sakit.

[Footnote]

[Kahon iti panid 4, 5]

“Napataud nga Immuna nga Armas a Maibusor iti Tunggal Maipagarup a Rumaut”

Taginayonen ti resistensia “dagiti napataud nga immuna nga armas a maibusor iti tunggal maipagarup a rumaut.” Daytoy a nawadwad nga armas “ket makuna a patauden ti nakarikrikut a pamay-an a genetiko a panagsusukat ken panagtitipon dagiti gene.” Itan ti report iti nabiit pay a nadiskubre ti mangilawlawag no kasano a mapasamak daytoy.

“Daytoy a kabbaro a nadiskubre a gene mapapati nga addaan napateg a paset iti panagtitipon dagiti gene. Ninaganan dagiti sientista ti gene nga RAG-1 nga agpaay iti recombination activating gene.” Dayta a diskubre naipadamag iti magasin a Cell, Disiembre 22, 1989. Ngem dagiti sientista idiay Whitehead Institute for Biomedical Research idiay Cambridge, Massachusetts, E.U.A., a nakadiskubre iti RAG-1, agdanagda a ti recombination gene ket saan unay nga epektibo ken nabannayat a mangilawlawag no kasano a patauden ti bagi ti kasta a kankanayon ken adu unay a nagduduma a protina ti resistensia. Tapno masabet ti aniaman a kita iti pannakaraut, ti bagi masapul nga addaan kadagiti adu a milion a nakasagana nga antibodies ken dagiti receptor a selula a T, nga aminda ket naidumat’ bassit tapno ti sumagmamano mabalin a mailasinda uray ti interamente a baro a kita iti pathogen wenno mikrobio ti sakit.”—The New York Times, Hunio 26, 1990.

Gapuna dagitoy met laeng a sientista rinugianda ti mangsapul iti sabali a gene a mangparmek itoy a parikut. Innem a bulan kalpasanna ti magasin a Science a Hunio 22, 1990, impadamagna a nasarakandan dayta. “Kuna dagiti sientista a ti baro a gene, RAG-2, makipagtrabaho iti umuna a gene ket pagdedekketenna dagiti protina ti antibodies ken receptor a naparpartak. No agtinnulongda, dagitoy dua a gene pagtitiponenda dagiti paspaset iti resistensia manipud 1,000 agingga iti sangamilion a daras ti kinaepektibona ngem ti maaramidan ti aniaman a gene a sinaggaysa.” No agtinnulongda, mangipaay ti RAG-1 ken RAG-2 iti minilion nga antibodies ken receptor a selula a T a kasapulan.

Daytoy a panagsirarak nadeskribir a kas “nakapimpintas a siensia.” Daytat’ kangrunaan a diskubre a mabalin a manglukat iti ruangan iti nasaysayaat a pannakaawat iti dadduma a genetiko a saksakit isu a pakaabakan ti resistensia.—The New York Times, Disiembre 22, 1989.