Dagiti Bantay a Mangsalaknib iti Salun-atmo

“MISS,” kinuna ti doktor bayat a sinukimatna dagiti resulta ti eksamenasion ti dara, “talaga a nakapuy ti resistensiam.” Medio nabayagen a madmadi ti rikna ni Veronica. Kimmapuy gapu iti kanayon a panagbrongkitisna, ken nabiit pay a naimpeksion ti lapayagna ken naaddaan iti makapasuron a kasasaad ti sinus.

Ania dagiti depensa ti resistensia, ken apay a nakapatpateg dagitoy? Kasano ti panagandarna?

Pannakasalaknib Manipud iti Iraraut

Ti sistema ti imiunidad ramanenna ti nakarikrikut nga estruktura ti adu a molekula ken dagiti umno a selula nga agdadanggay a manglaban iti impeksion. Agpannuraytayo iti sistema ti imiunidad a mangsalaknib kadatayo kadagiti rumaut, kas kadagiti bakteria wenno virus.

Tapno iyilustrar, ipadistayo ti bagi iti kadaanan a siudad. Ti gagangay a siudad ket mabalin a naisaad iti nangato a disso tapno makita ti aniaman a buyot dagiti kabusor no adayoda pay. Ket masalsalakniban ti siudad babaen ti adu a pader ken ruangan, a bambantayan dagiti guardia ken bantay. Gapu kadagita a pangsalaknib, natalged a pagnaedan ti siudad. No ipadistayo ti bagitayo iti kasta a siudad, nasaysayaat ti pannakaawattayo no ania ti kasapulan tapno masalakniban dayta iti iraraut.

Iti bagitayo, ti umuna a mangdepensa no rumaut dagiti mikrobio ket buklen ti kudil ken dagiti mucous membrane (kas pagarigan, dagidiay nangap-ap iti agong ken karabukob). Agserbi ti kudiltayo kas napateg a bangen. Maikkat ti adu a bilion a mikrobio a kumpet iti kudiltayo agraman ti makinruar a kudil no mais-isuan.

Dagiti mucous membrane ket nakapkapuy ngem iti kudil ken nalaklakada a maraut. Nupay kasta, addaanda iti adu a natural a substansia a panglaban kadagiti mikrobio. Maysa kadagita a substansia ket maawagan lysozyme, nga adda iti lua, katay, ken ling-et. Nupay ti kinaalsem ti ling-et ket umdasen a manglapped iti iyaadu ti mikrobio, patayen ti lysozyme dagitoy babaen ti panangdadaelna kadagiti diding ti selulada. Gapu iti dayta, makatulong iti animal ti iyiimbag ti sugatna babaen laeng ti panangdilpatna kadagitoy.

Dagiti Kangrunaan a Bantay​—Dagiti Puraw a Selula

Ipapantayon a nakastrek dagiti bakteria a mangpataud iti sakit iti ‘siudadtayo’ babaen ti sugat wenno pannakaakar. Agtignay a dagus ti buyot dagiti selula, a maymaysa ti panggep ti panagtignayda​—ikkatenda ti rimmaut a mikrobio ken paimbagenda ti sakit. Dagiti selula a lumaban tapno masalakniban ti bagi ket maawagan a dagiti leukocyte, wenno dagiti puraw a selula ti dara. Ti tallo a napateg a klase ti puraw a selula ti dara iti daytoy a tukad ti pannakidangadang ket dagiti monocyte, neutrophil, ken lymphocyte.

No “madlaw” dagiti monocyte ti adu a kemikal a signal a mangipamatmat nga adda imbal iti maysa a paset ti bagi, panawanda ti dara ket sumrekda iti naraut a tisyu, ket sadiay nga agbalin dagitoy a macrophage, kayatna a sawen, “narawet a mannangan.” Sadiay nga alun-onenda amin a rimmaut iti organismo. Mainayon pay, mangpataudda kadagiti napapateg a substansia a maawagan cytokine, a mangisagana iti bagi a lumaban iti impeksion. Karaman iti adu nga annongen dagiti cytokine ti panangpagurigor. Nasayaat a pagilasinan ti gurigor ta daytat’ pakaammuan a nagtignayen dagiti mekanismo a pangsalaknib. Papartakenna ti panagimbag ken kasta met nga agserbi a napateg a pagilasinan nga adda sakit.

Sumaganad, “mangngeg” dagiti neutrophil ti kemikal a signal nga agtaud iti imbal a paset ti bagi isu a dagus a tulonganda dagiti macrophage. Dagitoy ti mangalimon, wenno mangalun-on met kadagiti bakteria. No matay dagitoy a neutrophil, mairuar dagitoy iti bagi a kas nana. Isu a ti kaadda ti nana ket maysa pay a klase ti pangsalaknib. Iti daytoy a kaso, agaplikar ti pagsasao a Latin nga inus-usaren dagiti doktor iti adun a siglo: pus bonum et laudabile. Daytoy kaipapananna ti “naimbag ken maidaydayaw a nana.” Ti itataudna tumulong a mangpasardeng iti impeksion. Kalpasan a natunawdan dagiti mikrobio, dagiti gagayyemtayo a macrophage “mangipakita” wenno mangiparangda iti sumagmamano a paset ti mikrobio kadagiti lymphocyte tapno pakdaaranna ida maipapan iti rimmaut.

Dagiti lymphocyte ket grupo dagiti nabileg a selula a panglaban iti impeksion. Mangpataudda kadagiti substansia a maawagan antibody, a mailaok a mismo iti partikular a paset ti mikrobio. Adda dua a kangrunaan a grupo dagiti lymphocyte a nagduma ti paglainganda. Ti umuna ket dagiti B cell. Ilaokda iti dara dagiti pataudenda nga antibody. Naawaganen dagiti B cell a nakabalan a grupo a mangtignay iti resistensia, ket sigurado ti panangibiatda kadagiti panada, dagiti antibody. Dagitoy nga antibody “sapulenda” ti mikrobio a mabigbigda ket kas kadagiti pana, salputenda ti nasken a paset ti mikrobio. Ti sabali pay a kangrunaan a grupo dagiti lymphocyte ket dagiti T cell. Pagtalinaedenda a nakaangkla dagiti antibody a malasinda iti rabawda. Usarenda dagitoy a panglaban iti kabusor​—ket direkta a labananda dagiti makasabidong a banag.

Rumikrikut pay ti kasasaad. Tulongan ti maysa a nababbaba a grupo dagiti T cell, a maawagan katulongan a T cell, dagiti kakaduada a B cell, tapno agpataudda iti adu nga antibody. Sakbay a rumautda, agsasarita dagiti katulongan a T cell. Sigun kadagiti nabiit pay a panagsukimat, babaen kadagiti kemikal a signal, “agsasarita” a sigaganetget dagitoy a selula. Iti naawagan a naimas a saritaanda, agririnnanudda iti impormasion maipapan iti rimmaut a banag.

Tumulong ti sabali pay a napateg a grupo nga isu dagiti naisigud a mammapatay a selula. Saan nga agpataud dagitoy kadagiti antibody, ngem sidadaanda a mangpatay kadagiti selula a nagbalin a “ganggannaet” gapu ta naimpektaranda. Isu a bantayan met dagiti naisigud a mammapatay a selula ti kinasalun-at ti bagi.

Kamaudiananna, gapu ta kabesadoda ti imiunidad, malagip dagiti lymphocyte ti adu a kalidad ti maysa a mikrobio, a kasla adda nakasalansan a rekordda iti dayta. Isu a no agparang manen dayta a klase ti mikrobio, addaanen dagitoy a lymphocyte kadagiti masinunuo nga antibody a mangdadael a dagus iti dayta.

Dagiti selula a macrophage a mangtignay iti imiunidad, tumulongda met a mangiringpas iti trabaho babaen ti panagtalinaedda iti lugar ti natignay nga imiunidad tapno tumulongda a mangpaksiat iti imbal. Dalusanda ti nadangran a lugar kadagiti amin a natay a selula, paspaset ti selula, wenno rugit a nabati iti “nagdadangadangan” no nalpasen ti panaglalaban, ket isublida ti talna ken urnos iti “siudad.”

No Nakapuy ti Resistensia

Dagiti naibagan ket simple laeng a balabala no kasano ti panagandar ti imiunidad. Ngem mabalin a nakapuy ti resistensia gapu iti sumagmamano a pakaigapuan: Nalabit adda nainkasigudan a depekto ti sistema ti imiunidad ken timmaud dagiti sumegsegunda a depekto bayat ti panagbiag ti maysa a tao gapu ta nakaptan kadagiti sakit.

Maysa kadagiti kakaruan kadagitoy a sakit ket ti AIDS, ti nakaam-amak a nasaknap a sakit. Kellaat nga immadu ti nakaptan iti dayta bayat ti dekada 1980. Daytat’ patauden ti human immunodeficiency virus (HIV), a mabalin a mangapektar iti kangrunaan a paset ti sistema ti imiunidad, ken agtultuloy a dadaelenna ti maysa a partikular a klase dagiti lymphocyte. Kumapuy ngarud ti nakapatpateg a paset ti naturalesa ti tao. Kalpasanna, rumsua manen dagiti impeksion ket di naan-anay a maikkat. Kinapudnona, kumarkaroda ketdi, ket din makalaban ti bagi. Kaasping dayta ti maysa a siudad a narbek ken awanan kadagiti pader, a mabalin a parmeken ti siasinoman.

Naimbag laengen ta saan a kasta ti kagrabe ti amin a panagkapuy ti imiunidad. Ti nadakamat itay a ni Veronica, medio nakapuy nga agpataud iti maysa a kita ti antibody a gagangay nga adda iti mucous membrane, nangnangruna iti pagangsan. Dayta ti gapu ti sagsagabaenna nga agkarasubli nga impeksion.

Immimbag ni Veronica. Idi naawatanna ti panangilawlawag ti doktorna, inkeddengna a siiinget a surotenna ti panangagas nga inresetana. Idi immimbag ti sinusitis-na, immanamong a maineksionan iti sumagmamano a daras tapno matignay ti panagpataudna kadagiti antibody.a Insardengna metten ti agsigarilio ken kanayonen nga aginana. Di nagbayag, simmalun-aten.

Wen, naparsuatayo a mangsagrap iti nasalun-at a biag. No utobentayo ti nakaskasdaaw a kinarikut ti sistema ti imiunidad ken ti dadduma a narikut a mekanismo ti bagi ti tao, matignaytayo nga agsiddaaw ken agyaman iti kinasirib ti Namarsua kadatayo. (Salmo 139:14; Apocalipsis 15:3) Ket nupay ditay kanayon a sagrapen ti kinasalun-at iti daytoy a tiempo, gapu iti kinaimperpekto, patalgedan kadatayo ti Sao ti Dios nga iti umad-adanin a baro a lubong, maisublinto ti tattao iti kinaperpekto ti isip ken bagi, isu nga “awanto ti agtataeng nga agkuna: ‘Masakitak.’”​—Isaias 33:24.

[Footnote]

[Kahon iti panid 13]

DAGITI MANGDEPENSA:

• KUDIL KEN DAGITI MUCOUS MEMBRANE

• DAGITI LEUKOCYTE WENNO PURAW A SELULA TI DARA

Dagiti monocyte sumrekda iti naraut a tisyu ket alun-onenda dagiti rimmaut a bakteria

Dagiti neutrophil tumulongda a mangalun-on kadagiti bakteria ket iruar ti bagi a kas nana

Dagiti lymphocyte kabesadoda ti imiunidad; no agparang manen dayta a klase ti mikrobio, dagus a dadaelen dagiti antibody

• Dagiti B cell ti mangiruar kadagiti antibody kas iti sigurado a pannakaibiat ti pana; dagitoy ti “mangsapul” kadagiti mikrobio ket dadaelenda dagitoy

• Dagiti T cell tumulongda nga agpataud kadagiti antibody a makidangadangda “a direkta” kadagiti mikrobio

​—Dagiti katulongan a T cell tulonganda dagiti B cell nga agpataud iti adu nga antibody

​—Dagiti naisigud a mammapatay a selula patayenda dagiti naimpektaran a selula a din masapul nga agpataudda kadagiti antibody

[Ladawan iti panid 15]

Dagiti puraw a selula ti dara rarautenda dagiti bakteria

[Credit Line]

Lennart Nilsson