Agkolehio Dagiti Sellula a T ken B

DAGITI selula a T ken B saanda a basta rummuar iti patá ket mapandan makigubat. Ti armasda ket nakamodmoderno. Kapilitan ti panagsanayda iti moderno a teknolohia sakbay ti pannakigubatda. Dagiti selula a T makiramanda iti biolihikal a pannakidangadang. Dagiti selula a B agsanayda a naimbag iti panangiturong kadagiti misil. Masanayda iti daytoy kadagiti teknikal a kolehio iti resistensia.

Gapuna, kagudua kadagiti minilion a lymphocytes a mapataud iti patá iti tunggal minuto ti mapan iti thymus gland—maysa a bassit a glandula nga adda iti likudan ti esternon (breastbone)—maipaay iti pannakasanayda kas sellula a T. Maipapan itoy, kunaen ti libro a The Body Victorious: “Dagiti lymphocytes nga agatender iti teknikal a kolehio iti thymus isu dagiti tumulong, mangparmek, ken mangpapatay a selula a managan T-lymphocytes (wenno selula a T). Dagitoy dagiti kasapulan unay a naarmasan a puersa iti resistensia.”

Antibodies—10,000 tunggal Selula iti tunggal Segundo!

Ti sabali a “kagudua dagiti di nagadal a lymphocytes,” ibaga ti The Body Victorious kadatayo, isu dagiti selula a B a mapan kadagiti lymph nodes ken dagiti mainaig a tisyu tapno agsanayda a mangpataud ken mangiturong kadagiti misil, a maawagan antibodies. No dagiti selula a B “umaduda kadagitoy a tisyu, dagitoy ti kakasla blanko a pinanid: awan ammoda, ket masapul nga agsuroda manipud iti pangrugian” tapno “espisipiko a malabananda dagiti ganggannaet a sustansia iti bagi.” Iti lymph nodes, ti nataenganen a selula a B, a tignayen dagiti tumulong a selula a T ket dagiti mainaig nga antigen, “umaduda ket lumasinda a mangporma iti selula ti plasma a mangpataud kadagiti kapadada nga antibodies nga addaan iti maymaysa a kasasaad iti kapartak nga agarup 10,000 a molekula iti tunggal selula iti tunggal segundo.”—Immunology.

Tapno matulongantayo nga umawat iti kadakkel ti ar-aramiden ti resistensia, maysa nga artikulo iti National Geographic, Hunio 1986, ti detaliado a nangibaga ti parikut a maipasango iti thymus gland: “Nupay kasta, bayat nga agmataengan dagiti selula a T iti thynus, masursuro ti maysa ti mangbigbig kadagiti antigens iti, kunaentayon, ti mikrobio ti hepatitis, ti sabali mangilasin iti kita ti antigen iti trangkaso, ti maikatlo mangilasin iti rhinovirus 14 [maysa a mikrobio iti panateng], ken agtultuloyen.” Kalpasan ti panagkomentona iti “nakaad-adu a trabaho ti thymus,” kuna ti artikulo a gagangay addada “antigens a ginasut a milion a nagduduma ti itsurada. Ti thymus masapul a mangipaay iti grupo dagiti selula a T a mangbigbig iti tunggal maysa. . . . Mangibomba ti thymus kadagiti pinullo a ribo a selula a T. Uray pay no sumagmamano laeng kadakuada ti mabalin a makabigbig iti maysa nga antigen, nakad-adu ti puersa a mangsiput a mangilasin iti dandani awan patinggana a kinanadumaduma dagiti antigen a patauden ti nakaparsuaan.”

Nupay no dadduma a tumulong a selula a T tignayenda dagiti macrophage nga agadu, dadduma iti lymph nodes ti kumpet kadagiti selula a B nga adda sadiay, isu a mangpaadu kadakuada. Adu ti agbalin a selula ti plasma. Manen, masapul nga adda dagiti umiso a receptors iti tumulong a selula a T a makikadua iti selula a B tapno tignayenda ida a mangpataud kadagiti selula ti plasma. Dagitoy a selula ti plasma ti mangrugi a mangpataud kadagiti rinibribo nga antibodies iti maysa a segundo.

Yantangay tunggal selula ti plasma mangaramid laeng iti maymaysa a kita iti antibody, nga addaan espisipiko a receptor a maipaay laeng iti maysa nga antigen ti sakit, di agbayag binilionen ti sisasaganan a manggubat kadagiti antigen iti maysa nga espisipiko a sakit. Kumpetda kadagiti rimmaut, a pakapuyenda ida, a pagtitiponenda ida, a mamagbalin kadakuada nga ad-adda a makagargari a taraon dagiti phagocytes. Daytoy, agraman ti panangiruar dagiti selula a T kadagiti dadduma a kemikal, tignayenna dagiti macrophage a mangan, a kanenda dagiti minilion a rimmaut a mikrobio.

Nupay kasta, dagiti antibodies a mismo mabalin a mangiturong iti ipapatay dagitoy a mikrobio. Apaman a kimpetdan iti rabaw ti antigen, ti naisangsangayan a molekula ti protina, a maawagan katulongan a bambanag, ti dumarop iti mikrobio. No ti kasapulan a kaadu ti katulongan a bambanag addan sadiay, lussokenda ti kulapot ti mikrobio, sumrek ti likido, ket bumtaken ti selula ket matayen.

Dagitoy nga antibodies, siempre, masapul nga addaanda kadagiti umiso a receptors a kumpet iti rimmaut. Iti daytoy a punto kuna ti 1989 Medical and Health Annual iti Encyclopædia Britannica, panid 278, a dagiti selula a B kabaelanda “ti mangpataud iti baet ti 100 milion ken sangabilion a nagduduma nga antibodies.”

Makigubat iti Biolohikal a Pannakigubat dagiti Mammapatay a Selula a T

Itan mabalin a dagiti tumulong a selula a T nakaurnongdan kadagiti mannangan a macrophage a mangan iti kabusor ket tinignaydan dagiti selula a B nga addaan kadagiti antibodies a makikadua kadakuada a bumusor iti rimmaut, ngem addada pay sabali a puersa nga awagan dagiti tumulong a selula a T a makigubat. Dagitoy iturongda dagiti minilion a kapepeggadan a mannakidangadang a makikadua kadakuada iti pannakidangadang—ti mamapatay a selula a T.

Ti kalat dagiti mikrobio, bakteria, ken dagiti parasito isut’ makastrek kadagiti selula ti bagi ta apaman nga addadan sadiay, natalgeddan manipud kadagiti macrophage ken dagiti selula a B ken dagiti antibodies da—ngem saanda a natalged kadagiti mamapatay a selula a T! Maysa kadagitoy a naimpektaran a selula ti masapul a maisagid laeng iti mamapatay a selula a T tapno paltoganna ti naimpektaran a selula, nga aduan iti abut kadagiti makapapatay a protina, dadaelenna ti DNA dagitoy, ken papatayenna dagitoy. Iti kastoy a pamay-an dagiti mamapatay a selula a T rautenda ken dadaelenda uray pay ti nagbalbaliw a selula ken dagiti selula a nagbalin a kanser.

Mainayon pay kadagiti selula a T, addada dadduma a mamapatay a selula iti armas ti resistensia, nga isu, dagiti gagangay a mamapatay a selula. Saan a kas kadagiti selula a T ken B, dagitoy a gagangay a mamapatay a selula di kasapulan a tignayen ida ti espisipiko nga antigen. Dagiti selula ti kanser ken dagiti selula a rinaut dagiti dadduma a mikrobio nalaka a rauten dagitoy. Ngem saan laeng a dagiti mikrobio ti dadaelenda. Kuna ti Scientific American, Enero 1988, a “maipagarup a dagiti kangrunaan a puntiriada isu dagiti selula ti tumor, ken nalabit dagiti pay selula nga inapektaran dagiti dadduma a bambanag malaksid kadagiti mikrobio.”

Kasano a sarangten dagita a mannakidangadang iti sakit dagiti rimmaut a mikrobio? Pugpugto laeng aya? Saan. Awan ti panangpugpugto. Dagiti antigens ti sakit ken dagiti selula a T, dagiti selula a B, dagiti phagocytes, ken dagiti antibodies agrikusda iti bagi babaen iti dara ken ti lymphatic system. Dagiti sumaganad nga organo iti lymphoid, kas kadagiti lymph nodes, ballaibi, tonsil, adenoids, dagiti paspaset ti naisangsangayan a tisyu iti babassit a bagis, ken ti apendisitis, isuda dagiti pakatignayan ti resistensia. Dagiti lymph nodes dakkel ti pasetda. Ti lymph ket pluido a mangdigos kadagiti selula ti tisyutayo. Dagitoy agtaudda kadagiti tisyutayo, maurnongda iti naingpis a pagkargaan ken agayus nga agturong iti lymph nodes, agtultuloy agingga iti dadduma a paset ti lymphatic system, ket kamaudiananna kompletuenna ti panagrikusna babaen ti panagayusna iti dakkel nga urat nga agturong iti puso.

Bayat ti ilalasat dagiti antigen ti sakit iti lymph nodes, dagitoy masagatda ken malapdanda. Dagiti mannakidangadang iti sakit iti resistensiatayo alaenna ti 24 oras a mangkompleto iti panagrikusda iti intero a lymphatic circuit, ngem 6 nga oras ti busbosenda iti lymph nodes. Sadiay sarangtenda ti nalapdan a rimmaut nga antigens, ket mangrugi ti kangrunaan a panaggubat. Kasta met, saan a makalisi ti kabusor nga antigen nga agdaldaliasat iti dara. Dagitoy maipanda iti ballaibi, a sadiay agur-uray kadakuada dagiti mannakidangadang ti sakit.

Itan nalpasen ti gubat iti unegtayo. Naabaken dagiti rimmaut a puersa. Ti resistensia agraman dagiti trilion wenno ad-adu pay a selula ti puraw a dara nangabakdan. Panawenen ti isusublat ti sabali a kita dagiti selula a T, kayatna a sawen, dagiti mangparmek a selula a T. No makitadan a nangabakdan iti gubat, pasardengendan ti panaggubat ken pasardengendan dagiti mannakidangadang a puersa iti resistensia.

Manglagip a Selula ken Depensa, Agraman dagiti Komplikasion

Iti daytoy a tiempo, nupay kasta, dagiti selula a B ken T nakaaramiddan iti sabali pay a napateg a serbisio: Nakapatauddan kadagiti manglagip a selula nga agrikus iti dara ken iti ur-urat a lymph iti adu a tawtawen—iti dadduma a kaso iti intero a panagbiag. No maimpektarankayo iti isu met laeng a mikrobio iti trangkaso wenno mikrobio iti panateng, wenno iti aniaman a sabali a ganggannaet a sustansia a nasabeten idi napalabas, dagitoy a manglagip a selula ti makailasin a dagus iti dayta ket tignayenna ti resistensia nga agtignay a dagus ket parmekenna. Dagiti manglagip a selula dagus a pataudenda ti espisipiko a kita dagiti selula a B ken T a nanglaban iti immuna a panangraut daytoy a manangraut. Daytoy a baro a panangraut ket maparmek sakbay ti pannakaraebna. Ti naparmek idi damo iti tallo a lawas ket naparmeken sakbay ti panangrugina. Ti napalabas nga impeksionyo iti dayta a manangraut pinabilegnan ti resistensiayo iti dayta.

Komplikado daytoy a ladawan, nupay kasta, gapu iti kaadda ti naiduma a kita ti mikrobio ti trangkaso, a masansan agtaud iti dadduma a paspaset ti lubong. Mainayon pay, addada 200 a kita iti mikrobio ti panateng, ket tunggal kita addaan iti naisangsangayan nga antigen. Gapuna masapul nga adda 200 a nadumaduma a kita iti tumulong a selula a T, a tunggal kita addaan iti receptor a maibagay iti antigen ti maysa kadagiti 200 a mikrobio ti panateng. Ngem saan laeng a dayta. Dagiti mikrobio ti panateng ken trangkaso kankanayon nga agtiponda ket tunggal mapasamak dayta, adda baro a kita ti antigen ti panateng wenno trangkaso a makasapul iti baro a tumulong a receptor a selula a T a maibagay iti dayta. Kankanayon a baliwan ti mikrobio ti panateng ti panulbekanna, gapuna ti selula a T masapul a kanayon a sukatanna dagiti tulbek.

Sakbay nga angawenyo dagiti doktor a di makaagas iti gagangay a panateng, awatenyo ti parikut. Ti partikular a panatengyo mabalin a naagasanen ket dinakayo rautenen, ngem dimteng ti baro a timmipon a mikrobio ti panateng, ket ti resistensiayo masapul a mangpataud iti interamente a baro a tumulong a selula a T a mangtignay iti puersa ti resistensia a manglaban iti dayta. Nangabak iti maysa a pannakigubat, ket di agbayag mangrugi manen ti sabali. Di agpatpatingga ti pannakigubat.

Agsarita ti Utek ken ti Resistensia

Awan duadua a maipadis ti resistensia iti utek. Kankanayon nga ipakita dagiti panagsirarak a makisarita ti resistensia iti utek maipapan iti salun-attayo ket ti isip impluensiaanna ti bagi, agraman ti resistensia. Dagiti sumaganad a naadaw ipamatmatna ti relasion ti utek ken ti resistensia. Daytat’ kaso maipapan iti isip a mangituray iti bagi ken ti bagi a mangituray iti isip.

“Dagiti immunologo ad-adu pay ti madiskubreda maipapan iti panagnaig ti isip ken ti bagi, ti mekanismo iti sikosomatiko a sakit.”—National Geographic, Hunio 1986, panid 733.

Ti nabigbigen ngem saan unay a maawatan isu ti panagnaig ti resistensia ken ti utek. Ti panagaburido, panagladingit gaput’ ipapatay, panagliday, ken pannakaupay apektaranna ti panagtrabaho dagiti puraw a selula ti dara, wenno lymphocytes, ket daytoy pabassitenna ti panagtrabaho ti selula a T. “Ti biolohikal a pakaibatayan dagitoy a pakainaigan agtalinaed a misterio. Nupay kasta, nalawag a ti sistema nerbio ken ti resistensia naisinggalutda a naimbag iti maysa ken maysa, iti anatomia ken iti kemika.”—The Incredible Machine, panid 217, 219.

“Ti resistensia . . . ribalenna ti kangrunaan a sistema nerbio iti kinasensitibo, kinaespisipiko, ken kinarikut.”—Immunology, panid 283.

Impadamag ti magasin a Science ti pakainaigan ti utek iti resistensia: “Adu dagiti pammaneknek a dagiti dua a sistema naisinggalutda a naimbag iti maysa ken maysa. . . . Ti mapataud a ladawan ipakitana a ti resistensia ken ti sistema nerbio nagkaykaysada a naimbag, ta makapagsaritada a maulit-ulit a mangurnos kadagiti ar-aramidda.”—Marso 8, 1985, pinanid 1190-1192.

Amin daytoy iparangarangna ti awan inggana a kinasirib iti Namarsua agpadpada iti resistensia ken ti utek. Ket daytoy, met, ti mamataud iti saludsodtayo no ti Namarsuatayo, kalpasan ti panangaramidna iti unegtayo kadagiti pagsidsiddaawan a kas ti utek ken ti resistensia, kalpasanna iprogramanatayo a matay. Kinapudnona, dina inaramid a kasta; dagiti sientista ti agkuna a naaramidtayo a kasta. Naibaga kadatayo nga agbingay dagiti selula—nasurok a 200 milion ti patauden ti bagitayo iti tunggal minuto—a mangsukat kadagiti nadangran ken narunoten a selula. Ngem dagiti selulatayo, kuna dagiti sientista, agbingayda saan a nalablabes ngem 50 a daras. Di agbayag ad-adun ti mapukawtayo ngem ti maisukat, mangrugin a lumakaytayo, ket sumarunon ti ipapatay.

Ngem saan a kastoy ti pannakaparsua ti tao; inyeg ti tao daytoy iti bagina met laeng. Isut’ naparsua nga agbiag, agbunga, agpaadu, punuenna ti daga, ken aywananna ti daga—no la ket no agtulnog iti Namarsuana. Ngem napakdaaran: Sumukirka, ket “mataykanto.” Simmukir ti immuna a tao, nakabasol, ket naglinged. Nanipud iti dayta a kanito, ti sangatauan matmatayen.—Genesis 1:26-28; 2:15-17, Reference Bible, footnote; Ge 3:8-10.

Kabayatanna, ti mabayag a nakaro a panagdandanag agbalin a “panagtumoy dagiti tultulang,” ket ti “sidudukot nga espiritu magmaganna ti tultulang.” Ti pagbanaganna isut’ kumapuy a resistensia, yantangay ti nabasa, nasalun-at a patá ti kasapulan a mangpataud iti adu a mangdangadang iti sakit a puraw a selula ti dara.—Proverbio 14:30; 17:22.

Ngem ti ipapatay sukatanto ti panagbiag, ket ti naan-anay ti panagandarna a resistensia napategto iti pannakaipaay dayta. Ti panggep ni Jehova a maadda ti maysa a paraiso a daga a napno kadagiti nalinteg, natulnog a sangatauan maibanagto babaen iti daton a subbot ni Kristo Jesus. Kalpasanna awanton ti agsakit, madadaelton ni patay, ket amin a lasag “nasalsalibukagdanton ngem ti lasag iti kinaubing.” (Job 33:25; Isaias 33:24; Mateo 20:28; Juan 17:3; Apocalipsis 21:4) Ket ti nakaskasdaaw a resistensia a dinisenio ni Jehova dinton maabak iti pannakigubat iti aniaman a rumaut.

Uray pay itatta, ti resistensiatayo, nupay adda pagkapuyanna, daytat’ milagro iti panamarsua. No ad-adu ti masursurotayo maipapan iti dayta, ad-adda a masdaawtayo iti Naindaklan a Namarsuana, ni Jehova a Dios. Makikaduatayo ken salmista David iti napaltiingan a sasaona: “Idaydayawkanto ta nakaam-amak ken nakaskasdaaw ti pannakaaramidko. Nakaskasdaaw dagiti ar-aramidmo ket daydayta ammuen unay toy kararuak.”—Salmo 139:14.

[Kahon/Diagrams iti panid 8, 9]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Dagiti Depensa iti Resistensia

1. Dagiti phagocytes Mannangan a selula, a dua a klase: dagiti neutrophils ken macrohpages. Dagitoy dua ket mannangan a kanenda dagiti awan biagna a basura, natay a selula ken dadduma pay a rugit, ken adu a rimmaut a mikrobio. Daddadakkel, natibtibker ken nabilbileg dagiti macrophages ngem dagiti neutrophils, napapaut ti biagda ken ad-adu a mikrobio ti kanenda. Saanda laeng a pagbasuraan, mangpataudda pay kadagiti nadumaduma nga enzymes ken dagiti pangkontra iti mikrobio ket agserbida a linea ti komunikasion kadagiti dadduma a selula iti resistensia ken uray pay ti utek.

2. MHC (major histocompatibility complex) Dagiti molekula iti rabaw ti selula a mangilasin kadagiti selula kas paset iti bagi. Kadagiti macrophages, ti MHC mangiparang iti sangkabassit nga antigen iti biktima a kinnan ti macrophage, isu a mangtignay nga agpadpada iti tumulong a selula a T ken ti macrophage nga agpaadu iti kasta unay tapno ad-aduda a manggubat iti impeksion.

3. Dagiti tumulong a selula a T Dagitoy dagiti hepe iti panagandar iti resistensia, a mangilasin kadagiti kabusor ken mangtignay iti panangpataud kadagiti mannakigubat iti resistensia, nga urnongenna ida a makigubat kadagiti rimmaut. Mangayabda iti tumulong kadagiti macrophages, dadduma a selula a T ken B, ken tignayenda ti panangpataud kadagiti selula a plasma.

4. Dagiti Lymphokines Dagiti kasla protina a hormone, agraman dagiti interleukins ken gamma interferon, isu a pakikomunikaran dagiti selula ti resistensia iti maysa ken maysa. Tignayenda dagiti adu a nasken a tigtignay iti resistensia, isu a mangparang-ay iti pananglabanna kadagiti mikrobio ti sakit.

5. Dagiti mamapatay a selula a T Dagitoy a selula a T dadaelenda dagiti selula a naglingedan dagiti mikrobio. Dagitoy mangiputokda kadagiti makapapatay a protina kadagitoy a selula, a lussokenda dagiti kulapotda a mangbettak kadagiti selula. Pukawenda met dagiti selula a nagbalinen a kanser.

6. Dagiti selula a B Babaen iti panangtignay dagiti tumulong a selula a T, dagiti selula a B umaduda, ket daddumat’ agbingay ken agmataengan nga agbalin a selula a plasma.

7. Dagiti selula a plasma Dagitoy a selula pataudenda dagiti minilion nga antibodies, a kakasla maiturturong a misil, kalpasanna mairikusda iti intero a bagi.

8. Dagiti antibodies No masarakan dagiti antibodies dagiti antigens kumpet dagiti receptorda kadakuada, rabsutenda ida, pabannayatenda ida, pagdedekketenda ida tapno agbalin a makaawis a taraon a kanen dagiti phagocytes. Wenno aramidenda a mismo ti trabaho, babaen ti tulong dagiti katulongan a bambanag.

9. Katulongan a protina Apaman a kimpeten dagiti antibodies iti mikrobio, dagiti protina a maawagan katulongan daropendan dayta ket mangitudokda iti likido iti dayta, a mangbettak iti dayta ket matayen.

10. Mangparmek a selula a T No nalapdanen ti impeksion ket nangabaken ti resistensia, dagiti mangparmek a selula a T agtignaydan ket mangusarda kadagiti kemikal a senias a mangpasardeng iti intero a panagtignay ti resistensia. Nangabakdan iti gubat.

11. Dagiti manglagip a selula Iti daytoy a tiempo nakapatauden ken nangibatin dagiti selula a T ken B kadagiti manglagip a selula nga agrikus iti dara ken iti lymphatic system iti adu a tawtawen, uray pay inggat’ tungpal biag. No addanto manen panangraut ti kasta met laeng a mikrobio a naabaken idi napalabas, rumaut dagitoy a manglagip a selula iti makaringbaw a panangraut, ket dagus a maabak datoy a baro a panangraut. Addan resistensia ti bagi iti dayta a mikrobio. Daytoy ti mekanismo a mamagbalin iti bakuna nga epektibo iti panangpukaw kadagiti saksakit a naminsan nangsapliten—ti kamuras, burtong, tipos, diptheria, ken dadduma pay.

[Kahon iti panid 10]

Immadu iti Kasta Unay ti Pannakaammo, ngem Nagtalinaed ti Misterio

Nanipud idi rimmaut ti mikrobio ti AIDS ket tinamaanna a mismo ti resistensia tapno tumbaenna, kasta unayen ti panagsirarak. Immadun ti kasta unay ti pannakaammo. Nupay kasta, nakarikrikut ti resistensia ta adut’ nagtalinaed a misterio iti dayta, kas ipakita dagiti sumaganad a naadaw nga immunologo.

Kunaen ti immunologo a ni John Kappler: “Kasta unay ti panagrang-ay ti tay-ak ta dagiti pagiwarnak lausdanton inton tiempo a pannakaipablaakda.”—Time, Mayo 23, 1988, panid 56.

Kuna ti immunologo a ni Leroy Hood, iti California Institute of Technology: “Nakagun-odtayo iti nasayaat a pannakaawat kadagiti alikamen iti resistensia, ngem dandani awan ammotayo maipapan iti programa wenno ar-aramid a mangpaandar iti sistema—dagiti genes a mangibaga iti aramiden dagiti selulatayo.” No maipapan kadagiti kakasla hormone a kemikal a senias a mangirugi iti panagtignay, dagiti lymphokines, kuna ni Hood a dagiti naammuanen ket “sangkabassit laeng.”—National Geographic, Hunio 1986, panid 732; Time, Mayo 23, 1988, panid 64.

Ti managsirarak a ni Edward Bradley: “Nalabit bassit laeng ti ammotayo maipapan iti resistensia a kas met iti kabassit ti pannakaammo ni Columbus maipapan iti America kalpasan ti immuna a panaglayagna.”—National Geographic, Hunio 1986, panid 732.

[Kahon iti panid 11]

Ti panagsigarilio ti marihuana “dakkel ti pasetna iti panangpakapuy iti resistensia babaen iti pananglimitarna iti itataud dagiti dadduma a puraw a selula.”—Industrial Chemist, Noviembre 1987, panid 14.

[Kahon iti panid 11]

No Agbalin a Guerra Sibil ti Gubat

“Ti abilidad a mangilasin iti bagina ken ti saan isut’ pakabigbigan iti resistensia.” (Immunology, panid 368) Ngem no dumakes ti sistema—kas ti mapasamak no dadduma—dina mailasin ti bagina ken ti saan ket agtungpal dayta ti guerra sibil, a gubatenna ti bagina met laeng. Ngarud dagiti saksakit a mangsaplit kadatayo maawagan saksakit a pinataud ti resistensiatayo met laeng. Ti maipagarup a mairaman kadagitoy isut’ rheumatic fever, rheumatoid arthritis, multiple sclerosis, diabetes a Type 1, myasthenia gravis, ken systemic lupus erythematosus.

Mainayon iti dayta, agbiddut met ti resistensia no matmatanna dagiti di makadangran a rimmaut kas napeggad a kabusor. Mabalin a daytat’ polbo, maysa a partikulo iti tapuk, dutdot ti animal, wenno ti kagat ti kappi a mangpataud iti allergy. Mapataud ti adu a napipigsa a kemikal, kas iti histamines, a manglaban kadagitoy a banag a saan met a makadangran a bukodda. Dagiti sintomas dagitoy nga alergy mabalin a makapadanag,—panagrarek, panagbaen, panagbang-es, panagbuteg, panaglua. No nakaro, dagitoy nga epekto makaiturong iti kasla pannakakigtot a maawagan iti anaphylaxis ket mabalin pay a makapapatay.

[Kahon iti panid 12]

Umad-adu ti pammaneknek a makadangran iti resistensia ti panangyalison ti dara. Ginasgasut a sientipiko a papeles bayat ti napalabas a sumagmamano a tawen ti nanginaig iti panangyalison iti dara iti pannakaparmek iti resistensia. “Ti maysa a unit a puro a dara ket umdasen a mangparmek iti resistensia,” kuna ti maysa a report.—Medical World News, Disiembre 11, 1989, panid 28.