Dagiti Managkitikit Idiay Kavango

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Namibia

ANIAT’ napasamak? Nakigtot, bimmaringkuasak. Adda nangriing kaniak. Sigagagar, kinitak ti rabii ti Africa. Nakitak laeng dagiti bituen a nakaranraniag a rumimatrimat kadagiti sangsanga ti camel-thorn a kayo.

Idin nakitak dayta—nangngegko dayta! Ti kinaulimek!

Nagsardengen dagiti tambor. Iti intero a rabii, ti kumebbakebba a tom-tom-te-tum-tum isut’ nangkompaniar ti dadduma a timek iti kabakiran ti Africa, ngem itan naulimekdan. Nakabutbuteng iti damo. Idin ti normal a pangrabii nga ariwawa mangngeg manen. Ti panagkuririt dagiti kuriat ken sayengseng dagiti lamok, ti panagwerwer, panag-twit-twit, panagsayangguseng, ken panagayug dagiti linaksalaksa nga insekto buklenda ti nagduduma a musika iti tropikal a rabii. Namurmurayanakon. Agiddaak a mangpampanunot maipapan kadagitoy nakaskasdaaw a tambor ken no kasanot’ panangbuybuyami kadakuada a makitikitan.

Matmaturogkami iti asawak iti tailermi iti igid ti Karayan Okavango. Bisbisitaenmi ti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova idiay Rundu, maysa a pagnegosiuan a purok idiay probinsia ti Kavango iti amianan a daya ti Namibia iti pagbedngan ti Angola. Iti dalanmi nga agturong iti kabakiran, naatrakarkami kadagiti awan linongna a pagtrabahuan, a dagidiay dagiti managkitikit iti kayo okupadoda nga agkorkorte ken agtiktikap, agpapaet ken mangputputed, agkikkikir ken mangpappapino kadagiti puon ti kayo.

Maibilang kadagiti kinitikitan isu dagiti maskara a nausar para kadagiti sala ti seremonia ken para kadagiti “pagsinialan” iti ruar dagiti purok nga addaan masakit a tattao. Dagitoy a maskara usarenda a mangballaag kadagiti bisita ken mangabog kadagiti dakes nga espiritu. Nupay adut’ maguyugoy kadagitoy a maskara, dagiti Kristiano sadi Kavango saanda a mangikut kadagitoy idiay pagtaenganda gaput’ pannakainaigda kadagiti dakes nga espiritu. Nasayaat ngaruden a makita nga adu a bambanag ti saanen a makitkitikitan a dagitoy a maskara ti kangrunaan, no di ket amin a klase ti geometriko a disenio maus-usardan a pangdekorasion.

Ti mausar a kayo ket teak. Makapaladingit ta daytoy napintas a kayo rumasrasayen sadi Kavango. Mainanama, ad-adu nga atension ti maipaayto iti panagmula iti baro a kaykayo, ta alaennat’ 50 a tawen tapno matangkenanda. Ti kayo ket addaan napintas a nagmarkaan, nga addaan kadagiti nakusnaw ken nabuddak a padron, a sieepektibo a maitampok kadagiti kitikit. Mapili ti maysa maitutop a kayo sa mapukan wenno mapuoran iti puonna. Kalpasanna maiguyod iti kalapaw a pagtrabahuan a sadiay ti pakakikiranda iti nagbubukel a puon wenno patad a tabla, agpannuray iti arte ti banag a maaramid.

Makinaria ti Kayo iti Kabakiran?

Iti panangbuybuya kadagiti managkitikit iti maysa a kalapaw, iti maysa a suli napaliiwko ti sumagmamano kadagitoy a tabla nalamuyot ti pannakakikirda. Masdaawanak no kasano ti pannakaputed dagitoy, ta awan met makinaria ti kayo wenno elektrisidad iti kabakiran. Pinagsaludsodak ni Joakim a mangkorkorte iti maysa a tambor.

“Bueno, makitam, Tatekulu [Manong],” inlawlawagna, “nalaka laeng dayta. Iduronmi ti kayo nga ipakuros iti abut. Bumaba ni Jonas iti abut, ket agtakderak iti ngato, iti kayo. Guyoden ni Jonas ti kikir nga agpababa iti abut, ket saak met iguyod nga agpangato. Aggingginnuyodkami. Di agbayag malpasmin a kikiren ti kayo, ket iti kasta addaankamin kadagiti tabla.”

“Ngem sigurado,” kinunak, “nakabaybayag nga aramidenyo dayta, ket sigurado a nabambannogkayo.”

“Saan, Tatekulu, saan a talaga. Rummuar ti init ket agtrabahokami. Lumnek ti init ket aginanakami. Inton bigat ti init rummuar manen. Ti sumuno pay nga aldaw, ken ti sumaruno. Adut’ al-aldaw, adut’ panawen. Panawen nga agtrabaho ken panawen nga aginana.”

Dagiti Taksi iti Okavango

Dagiti taksi iti sentro ti kabakiran ti Africa? Wen, ngem saan a dagitoy dagiti kotse ti Siudad ti Nueva York wenno dagiti rickshas ti Yangon. Ti tattao iti Okavango River addaanda met iti naidumduma a klase ti panagkitikit. Dagiti taksi iti Okavango isu dagiti mawato, wenno mekoro kas iti pannakaawagda iti sursurong. Dagitoy dagiti nakorte a bilog, a nakitikitan manipud iti solido a puon ti kayo.

Makitayo, ti Karayan Okavango agpaay a kas pagbedngan iti amianan iti nagbaetan ti Kavango ken Angola ket ipaaynat’ kalakaan a panagdaliasat—agpasurong, agpababa, wenno bumallasiw iti karayan. Agpasurong man dayta agturong iti Owambo, wenno agpababa nga agturong iti Botswana, wenno bumallasiw iti Angola, ti mawato, wenno taksi iti danum, makapagdaliasat iti daytoy haywey ti danum agpapan pay kadagiti pagbedngan wenno aramid-tao a pagbedngan.

Nupay kasta, adda dua nga agnaed iti dayta a karayan a raemen unay dagiti pasahero ti wato (maymaysa). Agpapan pay iraraut ti tao iti gangangay a pagnaedanda, masarakan pay laeng dagiti buaya ken hippopotamus—ket mapagbutbutnganda! Iti napalabas, idi maipattog ti wato iti asideg ti Rundu, maysa a daksanggasat a simmakay ti nakabambannayat ket saan a dimmanon iti igid. Pinatay ti buaya!

Maipapan iti “apo iti karayan,” ti hippo, ay ket, ti ballaag nga ungor, uray iti adayo, dagdagenna ti bankero nga adda iti taksina iti danum nga agdardaras a mapan iti igid agingga a siguradona a natalgeden ti bumallasiw. Ammona a ti natured a panga ti hippo ket nalakana laeng a karemkemen ti wato.

Ngem saan laeng a nakedngan nga agdaliasat dagiti taksi iti danum. Bayat a ti wato, wenno mokoro, dumaan, ken tumaud dagiti daddadakkel ken napegpeggad a lussok, maiyaon manipud iti panagserbina iti karayan ket agbalin nga ulnas wenno trailer. Nakakitakamin kadagiti adu a daanen a bilog, a napunno iti kayo wenno makan manipud iti asideg a paglakuan, a guyguyoden ti baka wenno asno ket sibabannayat nga aguyas wenno agpaayas kadagiti nalamuyot a darat ti Kavango.

Dagitoy a taksi ti Okavango, nga addaan maysa-asno a puersa a gumuyod, maidaliasatnat’ taraon ken probision kadagiti dalan a ti moderno lugan a multihorsepower mailumlom iti napuskol a darat. Nalausen? Nalabit. Makabannog? Mabalin. Nabannayat? Wen, kas ibilang ti dadduma a tattao a kinabannayat. Ngem ti africa isut’ daga a di maibus ti panawenna! Kas kinuna ni Joakim a managkitikit: ‘Inton bigat rummuarto manen ti init. Adu dagiti al-aldaw.’

Dagitoy, ngarud, dagiti managkitikit idiay Kavango. Anian a ragsak ti panangiburay kadakuada ti mensahe ti talna a dumteng babaen ti Pagarian ti Dios! (Mateo 24:14) Nasaknap ti an-anito kadagiti adu a tribo, ngem dagiti bukel ti kinapudno nagramutdan.

Tallo a tawen ti napalabas adda 23 a bautisado a Saksi idiay Rundu a Kongregasion. Agtitiponda iti bassit a Kingdom Hall nga addaan diding a kayo ken nababa nga atep a naaramid iti nakersang a landok. “No puseken malaonnat’ 40 a tattao,” malagip ni Christo, maysa nga agdaldaliasat a manangaywan dagiti Saksi ni Jehova, “ngem 56 ti immay nagdengngeg ti palawag publiko. Maysa daytoy a tropikal a rehion ti Africa, ket pumudot unay ken nabasa ti angin. Ti badok ket nabasa iti ling-et bayat ti panagpalawagko. Iti nailet a bassit a Kingdom Hall, di unay komportable ti agusar iti jacket.”

Agpapan pay dagitoy di komportabale a kasasaad, agtultuloy nga umadu ti bilang dagiti interesado a tattao a timmabuno kadagiti gimong. Gapuna dagiti plano a mangipatakder iti dakdakkel ken maitutop a hall ket naskenda unay. Maysa a lokal a Saksi ti siaayat a nangidonar ti daga para iti daytoy a panggep.

Dagiti Saksi manipud dadduma a paset ti Namibia ken Sud Africa simmungbatda iti awag ket dimtengda iti daytoy nasulinek a rehion iti bukodda a gastos tapno tumulong a mangibagon iti hall. Nagbalin met nga interesado ti lokal a tattao iti daytoy a proyekto. Kas pangarigan, da agtutubo nga Ambiri ken Willem, nupay saanda a Saksi, siaayat a timmulongda. Di nagbayag inrugidat’ agadal ti Biblia ken tumabuno kadagiti gimong. Itan agpadpada a bautisadodan a Saksi.

Maysa pay nga interesado a timmulong iti panagibangon a trabaho isut’ maysa a repuhiado manipud Angola nga agnagan Pedro. Kas maysa a napeklan a Katoliko, nairamn ni Pedro iti relihiuso a diskusion kadagiti Saksi idiay pagtrabahuanna. Ngem kalpasanna pinanunotna: ‘Kasanot’ pannakabalinna a kabisado unay dagiti Saksi ti Biblia?’ Idin adda planona nga aramiden. Kiddawenna kadagiti Saksi ti maysa a panagadal ti Biblia. Kalpasanna, apaman nga adut’ ammonan, sumardengton nga agadal ket usarenna ti Biblia tapno paneknekan a di umiso dagiti Saksi. Nagballigi kadi ti planona? “Kalpasan ti maikatlo a panagadal,” linagip ni Pedro, “nagawidak ket kinunak ken nanangko: ‘Nanang, manipud ita ken agtultuloy, saanakon a miembro ti Iglesia Katolika.’” Nupay binusor ti pamiliana, napartak ti panagrang-ay ni Pedro ket di nagbayag immikkaten iti Iglesia Katolika. Isut’ nabautisaran idi Disiembre 1989 iti “Nadiosan a Debosion” a kumbension dagiti Saksi ni Jehova idiay Windhoek, Namibia.

Dadduma pay nga interesado a tattao ti timmulong iti panangibangon ti Kingdom Hall. “Malagipko ti maysa a napasamak bayat nga okupadokami a mangibukbukbok iti pundasion,” kuna ni Christo, ti agdaldaliasat a manangaywan. “Agarup 40 kami nga okupado iti trabaho. Napaliiwko ti maysa a tao a kasla mababain bassit. Isu nga inyam-ammok ti bagik ket insaludsodko kenkuana: ‘Siasinot’ mangiyad-adal kenka iti Biblia?’ Simmungbat ni agtutubo a Mateus: ‘Rebbeng a kasaom dagitoy a tattao ta didak kayat nga iyadalan ti Biblia. Adun a beses a kiniddawko idan a tulongandak, ngem awan pulos inaramidda.’ Ti makaigapu iti daytoy a ta dagiti lokal a Saksi ni Jehova nakaad-adun ti ikunkundoktada a panagadal ti Biblia ta inkabilda ni Mateus iti listaan dagiti agur-uray. Nupay kasta, naiyurnosko ti maysa a panagadal ti Biblia, ket ita ni Mateus maysan a bautisado a Saksi.”

Idi Hulio 1989 indedikar ti Rundu a Kongregasion ti baro a Kingdom Hall da. Manipud idi rinugianda nga inusar ti hall, 10 a kabbaro ti nabautisaranen, a mangiyeg iti 33 ti dagup a bilang dagiti Saksi. Adu a dadduma pay ti rumangrang-ayen agturong iti bautismo, ket bayat ti naudi a bisita ti agdaldaliasat a manangaywan, 118 ti immatender iti miting publiko.

Namnamaenmi a naragsakankayo iti daytoy nabiit a panagbiahetayo idiay Kavango—kadagiti nakaskasdaaw a karayan, napintas a kabakiran, nalaing a managkitikit, ken dagiti troso a taksina—a sadiay ti mensahe ti Pagarian ni Jehova makasarsaraken kadagiti umim-imdeng a lapayag ken agtigtignay a puso.

[Dagiti Ladawan iti panid 16, 17]

Manipud kannigid clockwise:

▪ Dagiti agibumbunannag iti sango ti Kingdom Hall

▪ Baro a Kingdom Hall idiay Rundu

▪ Buaya ken hippo idiay Karayan Okavango

▪ Nadumaduma a maskara ken kitikit