No Kasanot’ Panangbaliwyo iti Kinataoyo
ANIAT’ pagkurangan dagidiay pamay-an ti pannakaipasdek iti kababalin ken panangbalbaliw a naisalaysayen? Ti pagayatan ti tao a mismo ken ti pakinakemna! Ti siwayawaya a panangwatwat ti pakinakemna babaen iti nasursuruan a personal a panagpili. Iti ababa a pannao, awan ti panagteppelna!
Nasarakan dagiti behavior therapist (dagiti tumultulong a mangbaliw iti kababalin) a nasaysayaat ti gundawayda a manggun-od iti napaut a resulta no ti indibidual a maag-agasan ti mangikeddeng kamaudiananna kadagiti kalatna a kababalin. Insurat ni Vance Packard iti librona a The People Shapers: “Nalawag a babaen iti bassit laeng a pammagbaga, asinoman nga addaan bassit iti laing a tao mabalinnan a balbaliwan ti bukodna a kababalin.” Maawagan daytoy iti panangimaton iti bagina met laeng. Iti sabali a pannao, no maiyaplikar ti maitutop a panagteppelna, makita dagiti naisangsangayan a rinang-ayan.
Dagiti Kristiano adda bentahada no kasapulan ti panagteppel, ta naadalda a watwaten daytoy a kas maysa kadagiti siam a bunga iti nasantuan nga espiritu ti Dios. (Galacia 5:22, 23) Daytoy kaipapananna a ti aktibo a puersa iti Mannakabalin-amin a Dios maaddaan iti epekto iti panagbalbaliw ti kababalinyo ket tulongannakayo nga agballigi.
Gapuna, aniat’ kayatyo nga aramiden maipapan iti kababalinyo? Pudno aya a kayatyo a baliwan? No kasta, manipud iti ania? Agbalin nga ania? Ken apay? Pagtalkanyo kadi ti panangtengngelyo met laeng? Sadinot’ pakasarakanyo iti tulong a mangipaay laeng kadagiti gunggona?
Kitaentayo dagiti dadduma a pamay-an ken ramen iti panangbalbaliw kadagiti padron iti kababalin.
Addang 1: Ammuenyo no Ania ti Pudno a Kinataoyo
Dakayo ti material nga usaren iti kayatyo a pagbalinan. Masapul a maibangon ti baro a kinataoyo babaen ti panangbalbaliw iti daan a kinataoyo. Gapuna masapul a siuumiso nga ammuenyo ti kinataoyo met laeng. Mailasinyo aya no ania a paset ti kababalinyo ti kayatyo a baliwan?
Yantangay narigat nga ipato ti kababalinyo a mismo, masapul a konsultaentayo ti mararaem ken mapagtalkan a pagalagadan. Ti Nasantuan a Biblia ti mairekomendar maipaay itoy. Usarenyo ti Biblia, ket mamatmatanyo ti bagiyo iti kasasaad a dikay pay nakitkita idi. Mabalin a dikay pay kayat ti nakitayo a naiparangarang, ngem masiguradoyo a daytat’ umiso a ladawan.
Ti Biblia ket naipadis iti maysa a sarming, ket maparegta dagiti tattao nga agsarming iti dayta. “No adda managdengngeg iti sao, ket dina aramiden, umasping iti maysa a tao a mingminganna ti nakayanakanna a rupa iti maysa a sarming. Ta mingminganna ti rupana, ket pumanaw ket malipatanna daras no ania a kita ti tao idi. Ngem ti mangsukimat iti linteg a naan-anay nga isu ti linteg ti wayawaya ket pagtalinaedanna, daytoy, agsipud ta saan a managdengngeg a makalipat, no di ket managaramid, naragsakto kadagiti ar-aramidna.” (Santiago 1:23-25) Ti Biblia, no maawatan ken mausar a siuumiso, addaan ti nauneg, sumarot a pannakabalin a mangusig a saan laeng a mangipakita no ania ti kinataoyo no di ket ipalgakna pay dagiti panagem ken ug-ugaliyo. Gapuna, nagsurat ni Pablo: “Ti sao ti Dios nabiag ken napigsa ket natadtadem ngem uray ania a kampilan a dua ti tademna . . . ket kabaelanna nga ilasin dagiti panunot ken panagem ti puso.” Ad-adu pay ti aramiden ti Sao ti Dios babaen ti panangiwanwanna no ania a talaga ti naimbag ken no ania ti dakes.—Hebreo 4:12; 5:14.
Maaramid amin ti Biblia dagitoy a bambanag kenka agsipud ta daytat’ Sao ni Jehova, ti mannakaawat a pudno a Dios. Sigun iti Salmo 139, usigennakayo ti Dios ket mangaramid iti umiso a panangipato iti kinataoyo. Kas kunaen ti Sal 139 bersikulo 1: “O Jehova, siak inusignak, ket nabigbignak.” Sipsiputannaka ti Dios nanipud idi pannakainginawmo. Am-ammonaka nanipud pay idi punganay. Isut’ nangisurat iti Biblia kadagiti komentario iti amin a posible a kumbinasion maipapan iti biag ti tao. Mabalin a makitayo a naiparangarang ti bagiyo kadagiti pinanidna, iti positibo wenno negatibo a pamay-an.
Iti kasta, maammuanyo no ania ti pudno a kinataoyo—no kayatyo.
Addang 2: Ikeddengyo no Aniat’ Kayatyo a Pagbalinan
No agbalbaliwkayo, siguraduenyo a napategto dayta a panagbalbaliw. Siguraduenyo a daytat’ kayatyo ken daytat’ nasaysayaat ngem ti kinataoyo ita. Ania dagiti naparang-ay a kalat iti kababalin nga ipasdekyo? Sadinot’ pakagun-odanyo iti umiso a balakad maipapan kadagiti matarigagayan nga ug-ugali? Manen, mairekomendar ti Biblia maipaay itoy.
Mamaregta ti Biblia nga agbaliwkayo nga agturong iti nasaysayaat, maaddaan iti “baro a personalidad.” Namalakad ni Pablo: “Iwagsakyo koma ti daan a personalidad a mayannurot iti napalabas a dalan ti panagbiagyo isu a namulitan gapu kadagiti makaallilaw a tartarigagay; ket . . . mapabarokay koma iti puersa a mangtignay iti isipyo, ket ikawesyo koma ti baro a kinatao a naparsua a maitunos iti pagayatan ti Dios iti pudno a kinalinteg ken kinasungdo.” (Efeso 4:22-24) Ipakita ti Biblia kadakayo no ania dagitoy a nasaysayaat nga ug-ugali. Malagipyo kadi ti naan-anay a lubong nga imun-una a nadeskribir? No kayatyo ti agbalin a paset dayta a lubong, makitayo ngarud a nasken ti panangpataud kadagiti kualidad a nadeskribir idiay Colosas 3:12-17, dagiti kualidad a kas iti asi, kinaimbag, kinapakumbaba, kinaemma, anus, panangpakawan, ayat, talna, ken panagyaman.
Gapuna kalpasan ti panangkonsultayo iti Bibliayo, ipasdekyo dagiti kalatyo. Siputanyo ida. Iyun-unayo ti tunggal kalat. Aramidenyo dayta!
Addang 3: Sapulenyo dagiti Nasayaat nga Ulidan
Adu a kababalinyo ti naipasdek babaen ti panangtuladyo kadagiti dadduma—gagayyem, kakadua, nagannak, mannursuro.
Apay, ngarud, a kalpasan ti panangikeddengyo iti tarigagayanyo a kalat iti kababalin, dikay mangsapul iti maysa a kastat’ ugalina a tuladenyo? Kalpasanna dawatenyo ti tulong dayta a tao. Nainsiriban ti panangitudot’ maysa a proverbio ti Biblia: “Ti makikuyog kadagiti masirib a tattao agbalinto a masirib.”—Proverbio 13:20.
Linaon ti Biblia ti salaysay ti biag iti kasayaatan a pagwadan para kadatay amin, ni Jesu-Kristo a mismo. Basaenyo no kasanot’ panagtignayna iti sidong dagiti amin a kasasaad, ti moral a kababalinna, ti pannakaawatna ken kinasiribna, ti dayawna, ti kinamanagpanunotna ken ti ekstraordinario a kinamanangngaasina ken ti pannakaseknanna kadagiti padana a tao. Anian a makabang-ar ti kinataona no kunaenna: “Umaykayo kaniak, dakayo amin nga agrigrigat ken madagdagsenan, ta paginanaenkayto. Alaenyo ti sangolko kadakayo ket agsursurokayo kaniak, ta siak naemmaak ken napakumbaba ti panagpuspusok, ket makasarakkayto ti inana dagiti kararuayo. Ta ti sangolko nalaka ken nalag-an ti awitko”!—Mateo 11:28-30.
Minilionen kadagiti pagpagilian ti nagturongen ken Kristo Jesus kas ti pagwadanda ket ar-aramidenda ti amin a kabaelanda a mangsurot kadagiti addangna, no kasano nga isu, met, nagna iti dalan nga imbilin ti nailangitan nga amana, ni Jehova a Dios. Dagitoy a minilion, gapu ta napnekdan kadagiti dakes a kababalin iti kaaduan iti lubong itatta, nagturongdan iti lokal a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova maipaay iti tulong ken panangiturong ket saanda a napaay. Kadagiti Kingdom Hall da, adu dagiti kakasla ken Kristo a pagwadan, ket adu a tulong ti naipaay para kadagidiay agtarigagay a mangbalbaliw iti personal a kababalinda nga agturong iti nasaysayaat. Siempre, dagiti Saksi addaanda kadagiti pagkapuyan a gagangay kadagiti imperpekto a sangatauan; ngem addaanda met iti positibo a naespirituan a puersa a mangtignay ti isip.—Efeso 4:23.
Addang 4: Gun-odenyo ti Bileg a Kasapulanyo tapno Agballigi
Maliwliwa dagidiay agtarigagay a mangbalbaliw iti daldalanda a makaammo a magun-odan ti tulong. “Ti baro a personalidad” nadeskribir a “naparsua a maitunos iti pagayatan ti Dios iti pudno a kinalinteg ken kinasungdo.” (Efeso 4:24) Daytoy ipanamnamana a magun-odan dagidiay agtarigagay iti dayta ti nabilbileg ngem tao a tulong manipud iti Dios a mismo. Kasano a magun-odanyo ti tulong ni Jehova?
Maysa kadagiti kangrunaan a tulong isut’ personal a panagkararag. Ti panagkararag mangipaay iti nasken a panagkonsulta iti Gubuayan iti bileg a nasken a mangbalbaliw iti daldalanyo. Ti panagkararag ipalubosna ti siwayawaya ken silulukat a pannakisarita iti aniaman a tiempo, uray iti tengnga ti krisis. Ti kasta nga iyaadani iti pudno ken manangipateg a Dios ringbawanna ti aniaman a tulong ti tao ket epektibo a dagus. Gapuna, mabalin ni apostol Juan ti agsurat: “Ket daytoy ti adda kadatayo a panagtalek kenkuana, a no adda aniaman a dawatentayo a mayannurot iti pagayatanna, isu denggennatayo.” (1 Juan 5:14) Ket paregtaennatayo dagiti sasao ni mammadto nga Isaias: “Sapulenyo ni Jehova, dakayo a tattao, ta isu masarakan pay. Umawagkayo kenkuana ita ta asideg pay. Bay-an koma ti managdakdakes ti dalanna, ken ti naranggas a tao dagiti pampanunotna; ket agsubli koma ken ni Jehova, isu a mangngaasinto kenkuana, ken iti Diostayo, ta isu pakawanennanto iti nawadwad.”—Isaias 55:6, 7.
Ti panagadal iti Biblia mangipaay met iti bileg, a mangipaay kadakayo iti pannakabang-ar, isu a mamagbalin kadakayo a mangipamaysa iti inaldaw iti kalatyo. Ti Biblia mangipaay kadagiti positibo a tulong bayat nga ikagkagumaanyo ti mangibanag iti napiliyo a puntiria iti kababalin. Kasta met, tignayenna ti pananggura iti napalabas a daldalan. Ti inaldaw a pananggun-od iti pannakaammo iti Biblia ken dagiti linaonna agserbinto met a mangleppes iti aniaman a di umiso nga impormasion a mabalin a sumrek manipud kadagiti pagiwarnak iti lubong ken manipud kadagiti sistema ti edukasionna.
Dagiti Nakristianuan a gimgimong, a maipaay iti lokal a Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova, saanda laeng a mangipaay iti edukasion maipapan kadagiti pagalagadan iti Biblia no di ket mangipaayda pay kadagiti panangsuportar ti grupo ken ti panangtignay ti maysa ken maysa a mangparang-ay iti kababalin. Daytoy a suportar nga ipaay ti kongregasion tinulongannan dagiti adu nga agballigi iti panangbaliwda iti kababalinda. Apay a dikay pakisaritaan dayta iti tao a nakagun-odanyo itoy a magasin?
Addang 5: Pagballigianyo ti Panagsubli
Adut’ nangpadasen a mangpasayaat iti daldalanda ngem naupayda iti panagsubli a mabalin a di maliklikan. Ti resulta ket dadduma ti interamente a nangbaybay-a iti dayta. Masansan a panunoten dagita a no ti imbilangda a kaikaisuna a namnamada ti napaay, awanen ti namnamada a pulos. Mabalin ngarud a palubosandan ti bagida a maimpluensiaan iti lubong. Masansan nga agbalinda a dakdakes pay ngem idi pinadasda ti agbalbaliw.
Kankanayon nga ipanamnamayo iti bagiyo nga aniaman a napalabas a dakes a dalan ket masapul a lisian. Tinukoy ni apostol Pablo ti napalabas a kababalinna ken estilo ti panagbiagna a kas rugit, wenno basura. (Filipos 3:8) Gapuna no dakayo, iti panagbalbaliw, maitublakkayo babaen iti lapped wenno panagsubli, bumangonkayo manen, ket itultuloyyo ti agabante. Itultuloyyo! Makidangadangkayo! Magunggonaankayto iti dayta!
Laglagipenyo, adu kadagiti daldalanyo ken ug-ugaliyo ti impilit ti makinruar a puersa kadakayo a dikay mabalin a pilien wenno tenglen iti dayta a tiempo. Dagitoy a puersa agan-andarda pay laeng. Palubosanyo aya ida a mangpilit kadakayo a maigrupo kadakuada? Saan? Ngarud dikay sumuksuko!
Minilion a tattao manipud kadagiti nadumaduma a kultura—uray pay dagiti kriminal ken dagiti tattao a nakaro ti pannakairamanna iti imoral a kababalin—ti sibaballigi a nangbalbaliw iti kababalinda. Tinaginayonda ti naparang-ay a pagalagadanda agingga itoy nga aldaw, adut’ iti pinulpullon a tawen, a nagtalinaedda iti nasaysayaat a dalan nga addaan kadagiti madaydayaw a boluntario a kinatarnaw. Ngem agyamanda iti Dios gapu iti bileg ken ti pakatignayan a mangaramid iti dayta. Kas kinuna ni apostol Pablo: “Mabalinak dagiti isuamin a banag gapu iti daydiay mamapigsa kaniak.”—Filipos 4:13.
Mangab-abakdan iti pannakidangadang a mangaramid iti naimbag. Dakayo met makapagbalbaliwkayo no pudno a kayatyo ti agbalbaliw, ket matagiragsakyonto ti biag iti naikari a baro a lubong ti Dios.—Salmo 37:29; 2 Pedro 3:13.
[Ladawan iti panid 7]
Addang 1: Ammuenyo no ania tipudno a kinataoyo
[Ladawan iti panid 8]
Addang 2: Ikeddengyo no aniat’ kayatyo a pagbalinan
[Ladawan iti panid 8]
Addang 3: Sapulenyo dagiti nasayaat nga ulidan
[Ladawan iti panid 9]
Addang 4: Gun-odenyo ti bileg a kasapulanyo tapno agballigi
[Ladawan iti panid 9]
Addang 4: Gun-odenyo ti bileg a kasapulanyo tapno agballigi
[Ladawan iti panid 9]
Addang 5: Pagballigianyo ti panagsubli
[Ladawan iti panid 10]
Dagidiay agbalbaliw tawidenda met ti maysa a daga a nabalbaliwan