Bileg Manipud iti Atab ken Ugot
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Canada
ENERHIA! Ti moderno a kagimongan kasapulanna unay dayta. Ket nanipud naembargo ti lana idi 1973, a nangipangato iti presio ti lana iti kasta unay, dagiti sientista nangsapsapulda kadagiti kasukat tapno makasalimetmet iti tungo. Ipakita ti nabiit pay a gubat idiay Persian Gulf no kasano kainget a minatmatan dagiti nasnasion ti posible a pannakalapped ti suplay ti lana manipud Makintengnga a Daya.
Dagiti eksperimental a proyekto a naminsan naiplano ngem naiwalin kadagiti di unay narigat a panawen ket maus-usig manen itatta. Kas pangarigan, ti ngay nabileg a panagatab ti taaw? Mabalin kadi nga aramaten ida a mangpaandar iti elektrisidad?
Sumagmamano a tawtawen a napalabas napaliiw dagiti enheniero a taga Canada ti nakaskasdaaw a panagatab ti Bay of Fundy. Ti baybay ket adda iti nagbaetan ti dua a probinsia ti Atlantiko a Taaw ti Canada, ti Nova Scotia ken ti New Brunswick, ken nalatak gapu iti panagatabna—maysa kadagiti kangatoan iti lubong, nga umadalem iti agingga 16 a metros. Agan-andaren dagiti planta ti enerhia manipud iti atab idiay Francia ken Union Soviet, isu nga apay a saan idiay Canada?
Gapuna adda naiplano a naan-anay a proyekto a mangpaandar iti 4,800 megawatts—6.5 milion kabalios—a bileg ti koriente. (Kas panangidlig, ti intero a planta nuklear iti kabangibang a New Brunswick ti mangpapaandar iti 600 megawatts laeng.) Nupay kasta, nagdakkelan ti magasto iti dayta a proyekto a bileg ti atab—a mapattapatta nga agarup $5,000,000,000 (iti Canada) idi 1981!
Ti Pangsubok a Planta
Umuna, siaannad a pinunduan ti gobierno ti maysa a pangsubok a planta tapno mangsubok para iti disenio ken kabaelan. Naawagan nga Annapolis Tidal Power Project, daytat’ masarakan iti dam a mangballasiw ti Annapolis River, nga agayos iti Annapolis Basin, maysa a naatab a waig nga agayos idiay Bay of Fundy, nga asideg iti ili ti Annapolis Royal, Nova Scotia. Nakompleto iti gatad a $55 milion, nangrugi ti planta a mangpataud ti elektrisidad idi 1984.
Nasurok a 40,000 a tattao ti bimmisita iti yan ti Annapolis Tidal Power Project iti nabiit pay a tawen, sumagmamano ti naggapu idiay Siberia ken Tsina. Nupay kasta, iti umuna a panangmatmat, mabalin nga agparang a makapaupay ti planta gapu ta ti laeng makitayo ket maysa a simple, dua a grado a semento a pasdek iti ababa a dalan—bassit nga ebidensia a daytoy ti kaunaan a planta ti koriente manipud iti atab idiay Norte America.
Maysa pay, awan makitayo a dakkel a grupo dagiti kupado nga enheniero sadiay. Ti planta ket papaandaren dagiti kompiuter a 100 a kilometros ti kaadayuda ken agkasapulan laeng iti sumagmamano a tao a mangmantener. Kaskasdi ti planta mangpatpataud iti 30 milion a kilowatt-hours ti koriente kada tawen—umdasen a mangsuplay iti 8,000 a pagtaengan. Kasano nga aramidenna daytoy?
Kasano nga Agandar
Ti sekreto ti kinaballigi ti planta ket nakalemmeng iti maysa nga abut a nasurok 30 a metros ti kaunegna—ti turbine wenno motor ti danum. Ti panagandarna ket nakaskasdaaw kinasimplena. Naikabil ti turbine iti bassit nga isla a naisilpo iti igid ti baybay babaen ti sinanprinsa a dalan. Bayat nga umadalem ti atab ti Fundy, agayos ti danum manipud iti Annapolis Basin a sumrek kadagiti ruangan ti prinsa nga agturong iti pagurnonngan iti danum iti surong ti prinsa. No magtengan ti atab ti kaadalemanna, marikpan ti amin a ruangan.
Bayat nga agugot iti baba ti prinsa a pagayusan ti danum agingga iti agarup 4.6 a metros, aglukat dagiti ruangan, ket maibulos ti naurnong a danum nga agsubli iti Annapolis Basin babaen ti turbine. Ti kinapegges ti danum pagtayyekenna ti turbine ket iti kasta pataudenna ti elektrisidad. Yantangay agandar ti planta bayat nga agayos ti danum, daytat’ makapataud iti koriente iti agarup 11 wenno 12 nga oras laeng kada aldaw.
Tapno masabet dagitoy a kondision, napatanor ti pangsubok a turbine, 7.6 metros ti rukod ti diametrona. Ti magnetic poles ti generator, a mangpataud iti elekrtrisidad bayat nga agtayyek ti turbine, ket naikapet iti ngarab ti turbine ket kumuyog nga agtayyek. (Dagiti gagangay a turbine kadawyan a patayyekenda ti shaft a mangpaandar iti generator.) Ti resultana ket maysa a basbassit a turbine a nagsayaat panagandarna no saan unay a napegges ti danum.
Ngem saan ngata a mangparnuay iti parikut ti asin ti danum para iti daytoy nga alikamen. Ti makadadael nga epekto ti naapgad a danum ket maysa a kangrunaan a problema, ngem nabaelan dagiti enheniero a lapdan dayta babaen ti panangipagna iti bassit a koriente iti pagnaan ti danum.
Ti Masakbayan ti Enerhia Manipud Atab
No bilang agballigi dagiti dakdakkel a planta para iti Bay of Fundy, agkasapulanto daytoy iti nasurok a sangagasut a turbine a kas kadakkel ti adda sadiay Annapolis. Maikabilto dagitoy iti maysa a causeway wenno kalsada a lima a milia ti kaatiddogna iti makindaya a pawayway ti baybay.
Nupay kasta, ti sangkapaset a panangprinsa iti Bay of Fundy tapno makapataud iti elektrisidad mabalin a mangparnuay iti dakkel a problema. Ngamin, makapadanag ti kadakkel ti magasto iti konstruksion. Mainayon pay, adda pannakaseknan maipanggep iti pannakadadael ti aglawlaw. Ti posible a panagbaliw ti atab ti Fundy iti sumagmamano a pulgada mabalin a manglayus kadagiti nalalawa a disso iti igid ti baybay iti naapgad a danum. Mabalin met a mabaliwan ti nainkasigudan a panagdaliasat dagiti ikan, a malappedan ti panagitlog ti ikan iti apgad iti karayan.
Nupay kasta, ti kaunaan a planta ti bileg manipud atab iti Norte America, ti pangsubok a proyekto idiay Annapolis, ket agtultuloy a mangpatpataud iti enerhia para iti linea ti koriente idiay Makindaya a Canada. Kaskadi, daytat’ sangkatedted laeng a pangpennek iti dakkel a pakasapulan ti pagilian iti enerhia.
[Ladawan iti panid 26]
Pagurnongan iti danum
Ti planta ti bileg manipud atab pagsubliennat’ panagayos ti danum bayat nga agugot ti taaw
Aglukat ti mangkontrol a ruangan tapno makastrek ti atab ken agrikep tapno kanayon a napno ti pagurnongan iti danum
Ti Bay of Fundy
[Credit Line
Pammadayaw iti Nova Scotia Power Corporation