Ti Panangmatmat ti Biblia
Apay Saan nga Agpaay kadagiti Kristiano ti Krismas
‘MAIPARIT iti linteg ti Krismas! Madusa ti asinoman a mangrambak iti dayta wenno agbakasion iti trabaho bayat ti Aldaw ti Krismas!’
Kasla di nakapapati, pudno a nagbalin a linteg daytoy idi maika-17 a siglo. Imparit dagiti Puritano ti rambak idiay Inglatera. Aniat’ makagapu iti kasta a natibker a takder maibusor iti Krismas? Ken apay a minilion ita ti mamati a saan nga agpaay kadagiti Kristiano ti Krismas?
Sadinot’ Pudno a Nagtaudan ti Krismas?
Nalabit masdaawkay a makaammo a di inyusuat ni Jesus ti Krismas wenno rinambakanna agraman dagiti adalanna idi umuna a siglo. Kinapudnona, awan ti rekord maipapan iti rambak ti Krismas ingga iti 300 a tawen kalpasan ipapatay ni Kristo.
Adu a tattao nga agbibiag kadagidiay nga aldaw ti agdaydayaw iti init, ta addaandat’ natibker a panagpannuray iti tinawen a rikosna. Nabuyogan iti nadaeg a ramrambak ti panagdayaw iti init idiay Europa, Egipto, ken Persia. Ti kangrunaan a tema kadagitoy a piesta isu ti panagsubli ti lawag. Pagkararaganda ti init nga agsubli koma manipud ‘adayo a panagsursor’ gapu iti kasla kinakapsutna bayat ti lam-ek. Dagiti piesta ramanenna ti ragragsak, padaya, panagsasala, panangarkos kadagiti balay iti silaw ken arkos, ken panagregalo. Mailasinyo kadi dagitoy nga ar-aramid?
Patien dagiti managdaydayaw iti init nga adda datdatlag a bileg ti kayo a yule, a ti pananguram iti kayo pabilgenna kano ti init ken biagenna dayta, a dagiti balay a naarkosan iti kayo nga evergreen ablogenna dagiti sairo, a ti kayo a holly nasken a dayawen kas kari ti panagsubli ti init, ken dagiti sanga ti mistletoe kano ket mangyeg iti nasayaat a gasat no maisuot kas anting-anting. Ania a rambak ti nakainaigan dagitoy a bambanag ita?
Ti Disiembre ket maysa a kangrunaan a bulan ti rambak iti pagano a Roma nabayag pay sakbay a naiyam-ammo ti Krismas sadiay. Maangay iti daytoy a tiempo ti makalawas a Saturnalia (maipaay ken Saturno, ti dios ti agrikultura) ken ti Dies Natalis Solis Invicti (Aldaw a Pannakayanak ti Di maparmek nga Init). Kasta met, maibilang ti Disiembre 25 kas ti aldaw a pannakayanak ni Mithras, ti dios ti lawag iti Persia.
Panangpasurot kadagiti Pagano?
Iti panangikagumaan a mangpasurot kadagitoy a pagano, adda di nainkasuratan a panangilaok ti pammati a Kristiano kadagiti pinapagano, gapuna nangpili ti simbaan iti petsa a maigiddan iti kapapatgan a rambak a pagano. Dagiti ngay kustombre iti Krismas? Aklonen ti Encyclopedia of Religion and Ethics a kaaduan a kustombre iti Krismas ket “di pudno a kaugalian a Kristiano, no di ket kaugalian ti pagano nga inawat ken impabus-oy ti Simbaan.” Nalawag a naipato a ti basta panangiparang kadagitoy a kustombre a kas Nakristianuan ket pagbalinenna a Kristiano dagidiay makipaset iti dayta.
Nupay kasta, imbes a napasurot ti Kristianismo ti kinapagano, dagitoy nga ugali ti nangmulit iti Kristianismo iti kinapagano. Bayat ti 1600’s, nariribukan dagiti Puritano iti nabatad a kinapagano ti Krismas ta naiparit ti Krismas idiay Inglatera ken iti sumagmamano a sakup ti America. Adda kasubad a dusa ti panangrambak ti Krismas wenno uray ti panagbakasion iti trabaho iti Aldaw ti Krismas. Idiay New England (E.U.), idi la 1856 a nagbalin a legal ti Krismas.
Ngem adda maysa a banag maipanggep iti Krismas a napatpateg ngem iti panangmatmat ti simbaan, dagiti pagano, wenno dagiti Puritano iti napalabas. Ti kangrunaan a pakaseknan dagiti Kristiano ket . . .
Kasanot’ Panangmatmat ni Jesu-Kristo iti Krismas?
No maangay ti maysa a rambak a kas pammadayaw kadakayo, saan kadi a napateg kadakayo ti pananganamongyo iti sasaaden daytoy? Gapuna, nasayaat no isaludsodtayo: Ipasimudaag kadi ti Biblia no kasanot’ panangmatmat ni Jesus iti ugali a namunganay iti kinapagano?
Kinondenar ni Jesus dagiti relihiuso a papangulo a nangikompromiso iti nadalus a panagdayaw tapno makagun-odda kadagiti pasurotda. Kinunana kadagita a papangulo: “Lawlawenyo ti baybay ken daga tapno makaalakayo iti maysa a sumurot kadakayo, ket kalpasanna pagbalinenyo a maikari iti pannakadadael iti mamindua nga ad-adda pay ngem kadakayo.”—Mateo 23:15, Phillips.
Ti panangpasurot saan a maibanag babaen ti panaglinnaok iti pagano ken Kristiano a pammati. Ni Pablo, maysa nga apostol ni Jesus, insuratna kadagiti Kristiano nga agnanaed idiay Corinto: “Saanyo a mabalin ti uminum iti kopa ni Jehova ken iti kopa dagiti sairo.” (1 Corinto 10:21) Ket iti sumaruno a suratna kadakuada, innayon ni Pablo: “Saankay a makikadua kadagiti di mamati ken makipagaramid kadakuada. . . . Kasano nga agtunos ni Kristo ken ti diablo?”—2 Corinto 6:14, 15, Phillips.
No ti maseknan nga ina makitana ti anakna a pumidut iti kendi iti narugit a salulog, ibilinna nga idianna dayta a dagus. Ti panangpanunot iti pannanganna iti dayta—uray ti panangsagid iti dayta—ket dina mairusok. Ti Krismas, nupay nasam-it kadagiti adu, ket napidut manipud iti makadurmen a disso. Maipada ti rikrikna ni Jesus ken ni mammadto nga Isaias, a nangparegta kadagiti pudno a managdayaw idi kaaldawanna: “Pumanawkayo, pumanawkayo, rumuarkayo sadiay, dikayo mangsagid iti aniaman a banag a di nadalus.”—Isaias 52:11.
Gapuna, dagiti pudno a Kristiano ita dida rambakan ti Krismas. Nupay dillawen dagiti dadduma ti takderda, matmatanda dagiti tradision kas iti panangmatmat ni Jesus. Idi napagsaludsodan: “Apay-apay dagiti adalam salungasingenda ti kadawyan dagiti panglakayen?” insungbatna: “Apay-apay salungasingenyo met ti bilin ti Dios gapu kadagiti kadawyanyo?” Ket intuloyna a kinuna: “Pinagbalinyo nga awan kapapay-anna ti sao ti Dios gapu iti kadawyanyo.”—Mateo 15:2, 3, 6.
Iparangarang dagiti pudno a Kristiano ita ti pannakikaykaysada ken Jesus babaen ti panangalagadda “iti kita ti panagdayaw a nadalus ken awan tulawna,” di namulitan ti pagano a kaugalian dagiti tao.—Santiago 1:27.
[Blurb iti panid 13]
“Apay-apay salungasingenyo met ti bilin ti Dios gapu kadagiti kadawyanyo?”—Mateo 15:3