Paskua—Apay a Popular Unay Idiay Japan?
TI PANAMATI iti Ama Paskua ket naiyukuok kadagiti ubbing idiay Budhista-Shinto a pagilian ti Japan. Idi 1989, nangipatulod dagiti ubbing a Hapon iti 160,000 a surat iti Lubong ni Santa idiay Sweden. Awan sabali a pagilian ti nangipatulod iti ad-adu. Nagsuratda iti panangnamnama a mapennekda ti tarigagay ti pusoda, dayta man ket 18,000 a yen ($136, U.S.) ti gatadna nga ay-ayam a “Graphic Computer” wenno maysa a 12,500 a yen ($95, U.S.) ti gatadna a maitugot nga ay-ayam a video.
Para kadagiti agtutubo a babbai a Hapon, ti pannakisarak iti Bisperas ti Paskua addaan naisangsangayan a kaipapanan. “Sigun iti maysa a surbey kadagiti agtutubo a babbai,” kunaen ti Mainichi Daily News, “38 porsiento ti nagkuna a nakaaramiddan kadagiti plano para iti Bisperas ti Paskua makabulan sakbayna.” Addaan naun-uneg a motibo dagiti agtutubo a lallaki iti panagtarigagayda a kaduada dagiti nobiada iti Bisperas ti Paskua. “Maysa a nasayaat nga idea ket tapno siuulimek nga agkararag a kaduam ti nobiam,” insingasing ti maysa a magasin para kadagiti agtutubo a lallaki. “Aramidenyo dayta iti lugar a nangayed. Dagdagus a ti relasionyo agbalin nga ad-adda a nadekdekket.”
Inanamaen met dagiti assawa a lallaki a Hapon a maiyesngawda ti sumagmamano a mahiko a pannakabalin babaen ti tradision ti Paskua a pananggatang iti “naarkusan a kankanen” iti dalanda nga aggapu iti trabaho agturong idiay pagtaenganda. Ti panagakem kas Santa Claus ket maipagpagarup a mangsupusop iti panangliwayda iti pamiliada iti intero a makatawen.
Pudno, nagramuten ti Paskua kadagiti di-Kristiano a Hapon. Kinapudnona, 78 porsiento kadagidiay a nabilang ti maysa a pagtagilakuan ti nagkuna nga agaramidda iti maysa a naisangsangayan a banag para iti Paskua. Nakadakdakkel unay ti rukod dayta iti maysa a pagilian a sadiay 1 laeng a porsiento ti populasion ti agkunkuna a mamati iti Kinakristiano. Nupay akuenda a Budhistada wenno Shintoistada, maganasanda unay iti panangtagiragsak iti “Kristiano” a piesta. Iti indesena, agraman dagiti pipiesta dagiti Hapon, ti agdindinamag a Shinto Ise Shrine ilistana ti Disiembre 25 kas “kasangay ni Kristo.” Dagiti buya ti panagdudupudop dagiti di-Kristiano iti panagraragsak kabayatan ti Paskua, nupay kasta, ti mangibangon iti saludsod a:
Makin-Rambak ti Paskua?
Depinaren ti Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary ti Paskua kas “maysa a Nakristianuan a piesta iti Disiembre 25 . . . a manglaglagip iti pannakaiyanak ni Kristo.” Daytat’ mamatmatmatanen kas panawen para kadagiti “Kristiano” tapno “agkaykaysada iti narag-o a rikriknada iti kasangay ni Kristo.”
Dagidiay a mangrambak iti Paskua kas maysa a naan-anay a relihiuso a piesta mabalin a matmatanda dagidiay mamagbalin iti dayta a gagangay nga aldaw ti panagraragsak ken panangited-sagut kas makaparurod ken manangtabbaaw. “Idiay Japan addaankami iti kakaruan a kinamaag ti komersialismo: awan Kristo,” insurat ti maysa nga Americano nga agnanaed idiay Japan. “Iti panangmatmat dagiti taga Lumaud,” insurat ti sabali pay maipapan iti Paskua dagiti Hapon, “saan a ti pabo [a mammano a masarakan kadagiti pagtagilakuan idiay Japan] ti mapukpukaw, no di ket dagiti kapapatgan a rekado, ti espiritu ti Paskua.”
Ania, ngarud, ti espiritu ti Paskua? Isu kadi ti kasasaad ti maysa a simbaan buyogen dagiti kankanta, kayo, ken dagiti kandila, a nakairuaman ti adu para iti kakaisuna a tinawen nga ipapasiarda idiay simbaan? Wenno ti kadi ti ayat, ti ragsak, ken ti panangited-sagut isu ti mangtigtignay kadagiti adu tapno agbalin a managparabur? Isu kadi dayta ti kinatalinaay nga agraira bayat a dagiti soldado rambakanda iti sumagmamano nga aldaw ti “talna ditoy daga”?
Nakaskasdaaw, masansan a mapaay ti espiritu ti Paskua a mangipaay talna uray pay iti uneg ti pagtaengan. Sigun iti surbey idi 1987 idiay Inglatera, mapattapatta a bimtak ti ‘guerra sibil’ iti 70 porsiento kadagiti sangakabbalayan a Briton kabayatan ti Paskua iti dayta a tawen. Ti panagaapa gapu iti kuarta mabalin nga isu ti kangrunaan a makagapu. Ti nalabes a panaginum ken di panangitungpal iti akem ti maysa iti pamilia mangituggod met iti panagaapa.
“Diak la ammo no adda maliwliwayantayo maipapan iti pudno a kaipapanan ti Paskua,” insurat ti maysa a taga Lumaud nga agnanaed idiay Japan a bimmisita iti sangakabbalayanna kabayatan ti panawen ti Paskua iti kallabes. “Kada Dis. 25, mariknak ti isu met laeng a panagrayo iti isusubli iti kadaanan a kita ti Paskua idi un-unana—ti pagano a seremonia a nangrambak iti panawen ti lam-ek babaen panangdayaw kadagiti kayo ken panangangay kadagiti aglablabes a panagraragsak. Adda pay la amin kadatayo dagiti pagano nga arkos—ti mistletoe, holly, saleng ken dadduma pay—ngem kasla ti Paskua ket saanen a kasla idi sipud pay inagaw dayta dagiti Kristiano ket pinagbalinda dayta a relihiuso a piesta.”
Di mailibak, ti Paskua ket maysa a pagano a nangina nga aldaw. Di rinambakan dagiti immuna a Kristiano dayta “agsipud ta imbilangda a ti panangrambak iti pannakaiyanak ti asinoman ket maysa a pagano a kustombre,” kunaen ti The World Book Encyclopedia. Dagiti pagano a piesta ti Saturnalia ken Baro a Tawen ket isu ti gubuayan ti panagraragsak ken panagsisinnukat kadagiti regalo.
No ti Paskua ket naan-anay a pagano, dagiti pudno a Kristiano rebbeng nga iyimtuodda ti saludsod a, Ti kadi Paskua ket para kadagiti Kristiano? Kitaentayo no ania ti kunaen ti Biblia maipanggep iti panangrambak iti pannakaiyanak ni Kristo.
[Kahon iti panid 4]
Ti Nagtaudan ti Panangrambak iti Paskua
Nupay dagiti eksakto a detalye ket nalipatanen gapu iti kabayagdan, adda pannakaipasimudaagna nga idi 336 K.P., maramrambakan ti maysa a porma ti Paskua babaen iti iglesia Romana. “Ti petsa ti Paskua ket nairanta ti pannakaitudingna iti Disiembre 25,” ilawlawag ti The New Encyclopædia Britannica, “tapno ad-adda nga aglatak ti naindaklan a piesta ti init a dios.” Daytat’ idi a dagiti pagano naigamerda kadagiti nalabes a panagraragsak kabayatan dagiti piesta agpada iti Saturnalia ti Roma ken ti Celtic ken panangrambak ti Alemania iti panawen ti kalam-ekna. Kunaen ti The New Caxton Encyclopedia a “ti Simbaan rinabsutna ti gundaway tapno pagbalinenna a Nakristianuan dagitoy a pipiesta.”