Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay Nakaing-inget ti Al-alagadek a “Curfew”?

TINAGIRAGSAK ni Len ti agparparabii a kaduana dagiti gagayyemna. Ngem di nagbayag naammuan ni tatangna a saan a nasayaat ti panagparparabii ni Len. “Naminsan naipasangoak iti parikut,” kuna ni Len, “isu a pinaritandak a rumuar iti siledko iti dua a lawas—malaksid no orasen ti pannangan ken panageskuela. Pinawilandak pay a tuman-aw iti tawa! Kalpasan ti pannakadusak, rimuarak a kaduak dagiti gagayyemko agingga iti ngalay ti rabii. Idi simmangpetak a nakakotse, nakitak ni tatang a nakatugaw iti makinsango a beranda a mangpadpadaan kaniak . . .”

Karurod ti adu nga agtutubo ti panangsipsiput dagiti dadakkelda iti isasangpetda ken iruruarda. Kuna ti maysa a balasang: “Idi agtutuboakon, adun ti imparit dagiti dadakkelko, kas koma ti panagawid iti tengnga ti rabii. Talaga a karurodko dayta.” No ipamatmat dagita nga agtutubo ti sakit ti nakemda babaen ti panagsukir, ti masansan a banagna ket, saan nga ad-adu a wayawaya, no di ket naing-inget a panangipawil.

Kadagiti babassit a paglabsingan ti pannusa ket mabalin a pannakaiyakar laeng ti curfew iti nasapsapa nga oras. Kadagiti nakarkaro a salungasing, mabalin a maikkatan iti pribilehio ti maysa nga agtutubo, wenno temporario a maikulong iti balay malaksid no mapan ageskuela wenno mangtaming kadagiti importante a bambanag. “No maladawka nga agawid iti rabii ti Sabado,” inlawlawag ti maysa a tin-edyer a babai, “mabalin a saandaka a pulos palubosan a rumuar iti sumaganad a Sabado.” Ken adda met dita ti ‘pannakaipupok’ iti pagtaengan: awan bisita, telepono, telebision. Ngem kadagiti dadduma nga agtutubo, kasursuronda unay ti masermonan. “Kunam la no nagdagsen ti basolmo!” kuna ti maysa nga agtutubo a lalaki. “Kunkunada a kasta unay ti panagdandanagda kenka. Terible ti basolmo.”

Ngem saan aya a pudno nga inay-ayatdakayo dagiti dadakkelyo ken kalinteganda nga ikeddeng ti panagawidyo iti kalalainganna nga oras? Ket no awankayo pay, alusiisen ken agaburidoda la ketdi, mabalin a saanda payen a makaturog. Ti agtutubo a pudpudno a mangipatpateg ken maseknan kadagiti nagannak kenkuana sigurado a saanna kayat a pagdanagen ida. Nalabes kadi a panagimbubukodan dayta iti biang dagiti nagannak?

Nupay kasta, matmatan ti adu nga agtutubo a saan a nainkalintegan wenno di rasonable ti kinaistrikto dagiti dadakkelda. “Agmauyongda, tratuendak ketdin a kas maysa a kinse-años,” inreklamo ni 18-años a Fred. “No saanko a tungpalen ti ibagana agapakami ken tatangko.” Ngem addada nasaysayaat a pamay-an iti pannakilangen kadagiti dadakkelyo ngem ti pannakisubang.

Nainkalintegan wenno Saan?

Kangrunaanna, pudno met laeng kadi a di nainkalintegan dagidiay a panangipawil? Kas impakita ti maysa a napalabas nga artikulo, mabalin nga adda nainkalintegan a rason dagiti dadakkelyo a madanagan maipapan iti kinatalgedyo ken pagsayaatanyo.a Saan kadi nga adda met iti sidong dagiti umasping a panangipawil dagiti padayo nga agtutubo a Kristiano? No kasta, ania koma ti nainkalintegan a rasonyo a mangkarit iti pangngeddeng dagiti dadakkelyo?

Ni agtutubo a Len, a nadakamat iti rugi, dina nabigbig a maseknan unay kenkuana ni tatangna. Linabsingna ti curfewna, a pakaigapuan ti panangpadaan kenkuana ni tatangna iti makinsango a beranda. Ti solusion ni Len? Ad-adda a simmukir. “Idi simmardeng ti kotse iti driveway, limmuganak a dagus saak nagalus-os iti tugaw ti kotse tapno dinak makita ni Tatang, ket dinawatko iti gayyemko a paandarennan. Inkeddengko ti agtalaw.” Nagtalaw ni Len ken nakibarkada kadagiti nadawel nga agtutubo a nangiturong kenkuana iti seksual nga imoralidad, panagtakaw iti kotse, ken panangabuso iti droga. Kamaudiananna, nagtungpal iti pagbaludan. Nalabes a kaso? Nalabit. Ngem iyilustrarna ti kinapudno ti Proverbio 1:32: “Ta ti yaalsa dagiti nanengneng papatayennanto ida.”

Mabalin nga awan ti reklamo ti dadduma nga agtutubo iti curfew, ngem sakiten ti nakemda ti ad-adu a wayawaya a tagtagiragsaken dagiti kakabsatda. “Masansan nga agawid ni manongko a Mark iti aniaman nga oras a kayatna,” inreklamo ni agtutubo a Patti, “ngem saanda a pulos a sinitsitar. Siak—no maladawak a sumangpet uray bassit laeng a minutos, saandakon a palubosan pay! Di nainkalintegan.” Kaawatan ngarud nga upayennakayo ti kasta a kasasaad. Ngem sakbay nga ibagayo ti “di nainkalintegan!” usigenyo dagiti prinsipio ti Biblia idiay Galacia 6:4, 5: “Ngem suoten ti tunggal maysa ti aramidna met laeng, ket iti kasta addanto ragsakna iti maipuon met la kenkuana, ket saan a maipuon iti sabali. Ta tunggal maysa awitennanto ti awitna met laeng.”

Maysakayo nga indibidual. Dina kayat a sawen a gapu ta tagtagiragsaken ti inauna a kabsatyo ti sumagmamano a pribilehio nasken a kastakayo met. Mabalin a pinaneknekan ti inauna a kabsatyo ti kinamapagpiaranna iti panaglabas ti tiempo. Kastakayto met. Maysa pay, saanyo kadi a kagura no idiligdakayo dagiti dadakkleyo iti inauna a kabsatyo a lalaki wenno babai? Apay nga aramidenyo met dayta babaen ti panangidiligyo kadagiti nagduduma a pribilehioyo? Iti librona nga “After All We’ve Done for Them,” kinuna ni Dr. Louis Fine: “Nagduduma ti panangtrato ken panangdisiplina dagiti nagannak kadagiti annakda. Daytoy ket mabalin a gapu ta mabigbigda a nagduduma ti kasapulan ken kabaelan dagiti annakda ken nasken a maibilangda a naiduma.”

Nupay kasta, no dadduma mairamraman dagiti agtutubo gapu iti basol dagiti inauna a kakabsatda. “Gapu laeng ta inruar ni manang ti kotse ken narabiian a nagawid, pinawilandak metten nga agparabii! Saanak man la a naikkan iti gundaway nga agpalawag!” Nupay kasta, daytoy a situasion ket mabalin a nainkalintegan. Natataengan ken nasirsirib dagiti dadakkelyo ngem idi pinadakkelda ti kabsatyo a lalaki wenno babai. Gapu ta saanda a kayat a maulit ti biddutda, mabalin a nais-istriktoda bassit kadakayo.

Ngem apay a nasken a madusa gapu laeng ta marabiian? Awan duadua, saan a rabrabak ti madisiplina. Isu a pampanunotenyo a naimbag ti panagparabiiyo manen. Kastoy ti kuna ni agtutubo a Marcus: “Namin-adun a dinusadak. . . . No saandaka a dusaen, awanto a pulos ti masursurom.” Kas kunaen ti Biblia, “daydiay adda iti dalan ti biag ikaskasona ti pammagbaga.”—Proverbio 10:17.

Nalabes Panangsalaknibna a Nagannak

Pudno a no dadduma kasla naing-inget ti pannusa ngem ti “basol.” Mabalin a nalabes bassit ti panangikaluya dagiti nagannak ken di rasonable ti kalikagumda. Nupay kasta, ti nasayaat a pannakisao, lapdanna ti itataud dagiti parikut. No ipakaammoyo kadagiti dadakkelyo no sadino ti papananyo, ania ti aramidenyo, asino dagiti kaduayo, ken ania nga oras ti isasangpetyo, mabalin a palubosandakayo. No kasla saanda a rasonable, padasenyo nga asitgan ida iti “umiso a tiempo”—mabalin a no kalmadoda ken agin-inana. (Proverbio 25:11) Bigbigenyo dagiti pakadanaganda ken pakaseknanda. Ipanamnamayo nga ipatpategyo ida ken tarigagayanyo ti makitunos kadakuada. Tulonganyo ida a mangapresiar a ti pananggun-od iti wayawaya ket paset ti panagbalin nga adulto.

“Masapul met nga ipakaammoyo kadakuada no ania a talaga ti kasasaad,” kuna ti maysa a balasang. “No ilawlawagyo no apay a maladawkayo a sumangpet, kadawyan a maawatanda.” Babaen ti pannakitongtong kadakuada iti nataengan a wagas, ipampamatmatyo kadagiti dadakkelyo a responsablekayo—mapagtalkan. No agduadua pay laeng dagiti dadakkelyo, mabalin nga isingasingyo ti rasonable nga iyaannugotda.

No ngay palubosandakayo? Ti ‘Wen[yo] ket wen,’ ken sumangpetkayo iti naikeddeng nga oras! (Mateo 5:37) Pudno, uray ti nasayaat pannakaiyurnosna a plano mabalin a saan a masurot. (Idiligyo ti Santiago 4:13, 14.) Mabalin a rumsua ti emerhensia wenno kellaat a panagbalbaliw ti plano. No kasta, umawagkayo idiay balayyo no mabalin, ket ipakaammoyo kadagiti dadakkelyo no ania ti mapaspasamak. “No ammo la ketdi ni nanangko no sadino ti yanko ken agawidakon, saan nga agaburido,” kuna ti maysa nga agtutubo.

Ti panangipasdek iti nasayaat a rekord ti napalabas a gapuanan ket maysa pay a napateg nga addang. Kunaen ti Proverbio 20:11: “Uray ti ubing ipakaammona ti bagina kadagiti kababalinna, no nadalus man ti aramidna, wenno nalinteg.” No ipakitayo ti ulidan iti kinatulnog ken nalinteg a kababalin, mabalin a saan a madanagan dagiti dadakkelyo no maladawkayo bassit a sumangpet. Siempre, nupay awan pakapilawan ti kababalin ni Jesus, ‘nariribukan ti panunot’ dagiti dadakkelna idi mapukpukaw. (Lucas 2:48) Isu a dikay agsiddaaw no makaunget dagiti dadakkelyo—ken saandakayo pay laeng a palubosan a mangilawlawag no apay a naladawkayo!

Kunaen ti Proverbio 29:11: “Ti maag iyesngawna amin a pungtotna; ngem ti masirib igawidna ken patalnaenna.” Palabsenyo ti ungetda. No bimmaawdan, siaalumamay nga agplawagkayo. Ngem “sawenyo ti pudno.” (Efeso 4:25) Dikay agparbo iti di nakapapati a pambar; paneknekan laeng dayta a saankayo a mapagtalkan. No saankayo a naannad wenno managlilipat, sipapasnek nga agpadispensakayo, ken awatenyo ti pannusa. Mabalin a saanen a padakkelen dagiti dadakkelyo dagiti bambanag. Ngem mabalin nga ikeddengda a kasapulan pay ti panangipawil, agingga a magun-odanyo manen ti panagtalekda kadakayo.

Mabalin a saan a kumbiniente dagiti curfew, ngem saanda a naulpit ken naisangsangayan a pannusa. Saankayo a maupay. No makitunoskayo kadagiti dadakkelyo ken liklikanyo ti kinasukir, mabalin a palukayandakayo bassit ken ikkandakayo iti ad-adu a wayawaya.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 23]

Ad-adda a kedngan dagiti dadakkelyo ti wayawayayo no agsukirkayo