Ti Makaay-ayo a Cuscus
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Papua New Guinea
NASDAAW gaput’ mamatmatmatan, ti makaay-ayo a bassit a parsua minulenglengannakami met a buyogen ti kinainosente kadagiti rumimat a matmatana. Timmundiris ti nakadidillaw a sungona iti nagtimbukel a rupana, ket dagiti lapayagna ti dandani nalingedan ti dutdotna. Daytoy a naisangsangayan a sangkatipkel a dumuyaw a puraw ti dutdotna nga addaan iti ipus nga awan muldotna isu ti cuscus.
Bayat ti iyaadanimi tapno nasaysayaat ti panangmatmatmi, nagpangato pay kadagiti kayo, a kimmarab-as kadagiti sanga babaen iti uppat a sakana ken no maminsan babaen iti ipusna, tapno agmurareg iti nangato a nakaiputonganna.
Kasinsin ti Koala
Ti cuscus isut’ maysa kadagidiay naisangsangayan nga animal a masarakan laeng iti isla iti New Guinea, iti makin-amianan nga Australia, ken kadagiti isla iti asideg. Nupay saan unay a nalatak kas iti pagaammo unay a kasinsinna a koala, adda adu a pagaspinganda. Kas ti koala, ti cuscus ket maysa a marsupial, a kaipapananna a kalpasan ti panagpasngayna, awitenna ken pasussuenna dagiti dua agingga iti uppat nga urbonna iti maysa a supot. Ti cuscus ket managbabain met ken nabannayat ti panaggarawna nga agtataeng iti kayo. Inaldaw a matmaturog laeng ti aramidenna. Naisalingetnget iti nangato a nagsangaan ti kayo, aguy-oy ti domerosas nga ipusna a kasla baliktad a question mark, palabsenna ti aldaw a dina ammo ti mapaspasamak iti baba. Gapu ta rabii ti panagdakiwasna, ad-adda nga aktibo iti rabii.
No adda iti gagangay a pagnaedanna, ti cuscus agtaraon laeng kadagiti bulong ti kayo, busel, ken nalamuyot-ukisna a bungbunga, mainayon kadagiti babassit a tumatayab ken dagiti insekto. Ti sientipiko a naganna, ti Phalanger, kaipapananna “Adut’ ramayna.” Nakakitakami iti maysa a cuscus a nagdalupisak a siiimis a manguk-ukis iti saba ken dildilpatanna dayta a kas iti panangtagiragsaktayo iti maysa a cone ti ice cream.
Makaay-ayo a Taraken
Nalabit gapu ta nalaka a suruan, ti cuscus ket nalatlatak a taraken. Ket di mailibak ti pangawisna. Umuna unay, aduan maris. Ti dutdotna a mismo mabalin a dumuyaw a puraw, lumabaga a kape, wenno dagiti nadumaduma a maris ti dapo agingga iti puro nangisit. Daddumat’ burikan, ket dadduma ti gulisan ti bukotna. Ti aduan dutdot, nagbukel a bagina, ti kankanayon ken nausiuso a panangmulenglengna, ti nabannayat ken inggagara a panaggarawna—dagitoy amin ti mamagbalin iti cuscus a makaay-ayo a taraken.
No siputanyo a naimbag ti kasla kawet a kukona, mabalin pay nga ubbaenyo ti cuscus a kas maysa a pusa. Mabalin a dumakkel ti cuscus agingga iti agarup innem-a-pulo a centimetro ti kaatiddogna malaksid ti ipus, a tallopulo centimetro wenno at-atiddog pay. Ti murdong ti ipusna awan muldotna ket naabbongan iti nakersang a siksik, a mamagbalin iti dayta nga aglanglanga ken kasla nakersang a liha—katulongana a kumpet.
Pinaragsaknakami ti maysa a naipabuya babaen ti panangipakitana no kasano a mangan ti mais. Iniggamanna ti mais iti sakana a kammauna, kinurabna ti maysa a linea dagiti binukel ket sakbay a kinurabna ti bangir a linea inangotna a siaannad ti nagkurabannan tapno masiguradona nga awan ti binukel a nabati. Idi naibusnan, dinilpatanna a dinalusan dagiti sakana ket inyiladnan iti sanga ti kayo, a nabsogen ken napnek.
Mammano ti kabusor ti cuscus malaksid ti tao. Dagiti umili tiliwenda ti animal a sidaenda ken usarenda ti napintas a dutdotna a kagay ken kallugong. Itatta, ti panangraut ti tao iti gagangay a pagtaengan ti cuscus, ti nasamek a kabakiran, babaen ti panangparang-ay iti daga, panagminas, turismo, ken dadduma pay, kasta unayen ti panagpeggad ti pannakalasatna. Daydtoy ti sabali pay a pangarigan ti panangdadael ti tao iti intalek ti Dios nga aywananna.—Genesis 1:26; Apocalipsis 11:18.