Panagsirarak iti Pakaigapuan

TAWTAWEN ti innalana tapno matakkuatan ti mangdaddadael ti resistensia dagiti pasiente ti AIDS, ngem napapaut pay ti innalana tapno mailasin ti pakaigapuan ti pakadadaelan dagiti bagi ken utek dagidiay addaan ti CFS (chronic fatigue syndrome). Nupay di pay ammo ti makagapu, dagiti agtuturay iti medisina makaidatagda ti makaallukoy a pammaneknek kadagiti an-anayen dagiti pasiente. Kinapudnona, naus-usaren iti korte ti kasta a pammaneknek.

Impadamag ti Medical Post ti Canada nga iti maysa a mapagsusupiatan a kaso, nangidatag dagiti eksperto iti medisina ti pammaneknek a mangsuportar iti kunaen ti naidarum a ti abilidad ti pasiente a mangaramid kadagiti pangngeddeng ket nadadael gapu iti sakitna. Iti kasta natignay ni Ukom William G. N. Egbert a nagkuna: “Ti sakit apektaranna ti tunggal paset ti pangngeddeng. . . . Nadangran dagiti babassit a paset ti utek.”

Pudno kadi daytoy?

Dagiti Kinaabnormal ti Utek

Suportaran ti medikal a panagsirarak ti panamati a ti utek dagiti pasiente ti CFS ket naapektaran. Ti The New York Times idi Enero 16, 1992, linaonna ti kangrunaan a damag: “Taktakkuaten ti Panagadal ti Kinaabnormal ti Utek dagiti Pasiente nga Addaan iti Nakaro a Pannakabannog.” Napaliiw ti artikulo, a naibatay iti maysa a padamag a naipablaak iti aldaw sakbayna idiay Annals of Internal Medicine:

“Ti kadadakkelan pay laeng a panagadal ti sakit a chronic fatigue syndrome nakasarak ti pammaneknek a limteg dagiti utek dagiti pasiente, ti immuna a pammaneknek iti kinaabnormal ti utek a nainaig iti karkarna a sagubanit.” Innayon ti artikulo: “Ti panagadal isut’ kaudian iti nabiit pay a nagsasaruno a panagadal a mangipakita ti naggidiatan ti resistensia ken hormone dagidiay addaan iti kasta a sakit ken dagidiay nasalun-at a tattao.”

Ti sabali a panagadal nga ad-adda a nakaiturongan ti impadamag ti ruar ti Disiembre 1991 a Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. Nasarakanna dagiti pakakitaan nga adda dagiti perdi ti hormone iti endocrine glands ken kadagiti utek dagiti tao nga addaan CFS. Iti kasta ninayonan ti panagadal ti pammaneknek a dagiti bambanag a nainaig iti kasasaad ti biag ken resistensia pataudenda dagiti sintomas ti CFS.

Ni Dr. Walter Gunn, bayat ti panagserserbina idiay CDC (U.S. Centers for Disease Control), tinarabayna dagiti adu a panagadal kadagiti pasiente ti CFS. Kinunana a “dadduma kadagiti nasayaat a sientista makiramramandan iti panagsirarak ti CFS.” Nupay ti natakkuatan dagitoy a managsirarak masansan nga ibagada ti nagduduma a posible a pakaigapuan, impaganetget ni Dr. Gunn: “Ti banag a pagpapadaanda ket awan ti mangipadamag nga awan dagiti kinaabnormal.”

Ania dagiti bambanag a mabalin a pakaigapuan ti CFS? Nairaman kadi ti mikrobio, wenno adu a mikrobio? No kasta, iti ania a pamay-an? Kasano a nakaro a naapektaran ti resistensia? Kasano koma a ti panagpalyadona ti pakaigapuan ti panagparang dagiti sintoma kadagiti pasiente ti CFS?

Dagiti Posible a Pakaigapuan

Iparangarang dagiti panagsirarak a nairaman dagiti mikrobio. Ngem aniada a mikrobio? Adu dagiti inraman dagiti managsirarak. “Dagiti retroviruses, spuma wenno ‘foamy’ viruses, enteroviruses, Epstein-Barr virus, ken ti herpesvirus type 6 ti tao ti posible a pakaigapuan amin [ti CFS],” kuna ti The Journal of the American Medical Association itay napalabas a Nobiembre.

Iti ania a pamay-an a dagiti mikrobio ti pakaigapuan ti CFS? Saan pay la nga ammo dayta. Nupay kasta, napaliiw ni Dr. Anthony L. Komaroff, ti kangrunaan a managsirarak ti CFS: “Ti padron a rumrumsua ket nakaro ti pannakatignay ti resistensia, maysa a resistensia a nainget a manggubgubat kadagiti bambanag a mailasinna a ganggannaet.”

Tignayen ti kabusor a mikrobio wenno adu a mikrobio ti nasalun-at a resistensia babaen ti panangibulosna kadagiti kemikal, a naawagan a cytokines, tapno makilaban kadagiti mangraut. Nupay kasta, no natamingen ti pakasapulan, gagangay nga agpatinggan ti pannakapataud ti cytokine. Ngem nabatad a saan nga agsardeng ti resistensia dagiti pasiente ti CFS. Nakapatpateg ta, kanayon a matakkuatan nga adu ti patauden ti tao nga addaan ti CFS ti cytokine.

Napateg daytoy, yantangay saan a ti mikrobio ti mamagsakit ti tao no rautenna ti bagina. Mariknana nga isut’ masakit gapu ta dagiti selula ti bagina agpatpataudda kadagiti cytokine, a pakaigapuan ti gurigor, panagut-ot, ken pannakabannog. Kuna ni Dr. William Carter, maysa a propesor ti medisina iti E.U.: “Agtalinaed dagiti cytokine ket dadaelenda ti tao agingga a maidaliten a marigatan payen nga aggunay.”

Nupay kasta, aniat’ makagapu ti agtultuloy a panagpataud ti resistensia kadagiti cytokine idinto ta agsardeng koman nga agpataud? “Ti aglemlemmeng a mikrobio tignayenna ti sumagmamano a kita ti mangtukay,” sigun ken ni Dr. Jay A. Goldstein, “a mamagbalin kadagiti selula ti resistensia a mangpataud kadagiti nakaad-adu a [cytokine].”

Mainayon pay, agparang a ti T-cell a mangdadael kadagiti dadduma pay a selula (W T cell) ken dagiti macrophages, isuda a kangrunaan a manglaban kadagiti rumaut nga organismo, ket bumassitda wenno agtignayda kadagiti pasiente ti CFS, a mangpakapsut pay iti resistensia. Ti kangrunaan a banag ket kaslat’ tay agpalyado ti resistensia dagiti pasiente ti CFS, nupay agduduma dagiti kapanunotan no apay a kasta.

Kas nadakamaten iti napalabas nga artikulo, masansan a mapaliiw dagiti doktor a ti panagleddaang dagiti adu a pasiente ket saan a gapu ti CFS. Nupay kasta, marikna dagiti sumagmamano a doktor a dagiti pakariribukan dagiti dadduma a pasiente, kas ti panagleddaang, mabalin a maysa a pakaigapuan. Makapainteres, impalgak ti panagsirarak a ti panagleddang mabalin a dadaelenna ti resistensia. “Ti pakarigatan ti panunot a mismo mabalin a pataudenna dagiti pannakasinga ti panagandar ti hormone ti utek ken resistensia,” insurat ni Dr. Kurt Kroenke, iti Walter Reed Army Medical Center idiay Washington, D.C.

Iti kasta, ti panagleddaang no maminsan mabalin a pakaigapuan ti panagbalbaliw ti resistensia a mabalin a pakaigapuan ti CFS. Kaskasdi, mabalin a mairaman met ti adu a sabali pay a bambanag a mangpakapuy ti resistensia.

Nakaad-adu a Pakaigapuan

Umanamong dagiti kaaduan nga imbestigador a saan a maymaysa a banag ti pakaigapuan ti CFS. “Imbes ketdi, nalabit ti CFS ket maysa a sagubanit a tumaud iti tao nga agsagsagaban iti panagleddaang, [dagiti allergy], dagiti impeksion ti mikrobio, wenno sabsabali pay a pakaigapuan ti pannakadadael ti resistensia,” inlawlawag ti medikal a pagiwarnak a Cortlandt Forum.

Kuna ti maysa a doktor, nga agsursurat iti Medical Post ti Canada: “Mabalin a nakatawid ken mabalin a nakapuy ti bagina. Kalpasanna adda mapasamak, kaaduanna nakaro nga impeksion ti mikrobio, rautenna ti bagi ti nakapuy a tao. No agtitipon amin dagitoy nalabit tignayenna ti panagkapsut ti resistensia.”

“Ti panagdanag ti kangrunaan a pakaigapuan a makitatayo,” kuna ni Dr. Charles Lapp. “Masansan a nakitatayon a dagiti dadduma a kemikal ti makagapu . . . . Ket naisangsangayan ta adu kadagiti pasientek (nupay awan pay ti nagapuananmi a panagadal) dinakamatda a dagiti insektisidio, pinta, ken barnis kasla nairamanda idi timmaud ti sakitda.”

Nikaanoman iti historia a dagiti tao kasta unay ti pannakaraut dagiti bagida iti pannakasabidong ti aglawlaw. Dagiti ramen ti taraon ken ag-agas mabalin a dangranda met ti bagi ket nakaro ti pannakaapektar ti resistensia. Kunaen pay dagiti sumagmamano a dodoktor a ti napaut a panagtumtomar kadagiti antibiotiko pakapsutenda ti resistensia.

Mabalin met a nairaman dagiti dadduma a pakaigapuan a nakita kadagiti rinibribo a pasiente ti CFS. Ngem bayat nga addada makaallukoy a pangripiripan ken makaawis a pangnamnamaan, kaskasdi a di pay ammo ti pakaigapuan ti CFS.

Maysa a Pagilasinan ti Maudi nga Al-aldaw

Iti dakkel a padtona maipapan ti maudi nga al-aldaw iti sistema ti lubong, impadto ni Jesu-Kristo: “Addanto . . . baybayangubong iti nadumaduma a disso.” (Lucas 21:11) Anian ti kinapudno daytoy iti panawentayo! Adu kadagiti saksakit ita ti di ammo ti pakaigapuanda, ngem daytoy dina pagbalinen ida a di agpayso wenno makapakapuy.

Nabatad a ti CFS ket basta sabali nga an-anayen a mangbukel iti pagilasinan a kinuna ni Jesus a mangtanda kadagiti maudi nga al-aldaw. Ngem ti panangbigbig itoy dina pagbalinen a nanamnam-ay ti biag dagidiay agsagsagaba. Kasano a masaranget dagiti pasiente ti CFS dagiti sagubanitda?