Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay a Nagbalinak a Buridek?

Masansan a mamatmatan ti buridek kas ti “ubing” iti pamilia.

“Kagurak ti kinapudno a masapul a supapakak dagiti biddut dagiti manangko.”

“Baotennak ni manongko no isut’ addaan kadagiti parikut.”

‘SIAK ti buridek kadagiti lima [nga annak],’ kuna ni Lilia. ‘Ket daytat’ di makaparagsak.’ Masansan a diak mairaman kadagiti dadduma nga ar-aramid ti pamilia agsipud ta awan ti mayat a mangaywan iti “ubing.” Basta masimron dagiti kakabsatko a lallaki ken babbai a mangaywan kaniak. Kankanayon a mariknak a makapadagsenak kadakuada. No dadduma mariknak a kasla bugbugtongak gapu ta kaaduan a tiempo a linglingayek ti bagik met laeng.’

Ni Faye isu ti buridek kadagiti uppat nga annak. Malagipna: “Masansan a patien dagiti dadakkelko ti sao ti inauna ngem ti saok. Ket dagitoy nga inauna adda bukodda a gagayyem. Nagbukbukodak.”

Dakayo kadi ti buridek iti pamiliayo? Ngarud addaankayo iti umasping a reklamo. Dadduma mabalin a maragsakanda a dakayo ti “ubing” iti pamilia. Ngem iti biangyo, saan a makaparagsak ti panagbalin a buridek.

Dagiti Rigat ti Panagbalin a Buridek

Mariknayo kadi, kas pangarigan, a magun-odan ti manong wenno manangyo ti amin a nasayaat a pannakatrato? Mabalin nga adda makagapu iti kastoy a riknayo. Idi panawen ti Biblia, ti inauna tinagiragsakna ti naisangsangayan a pabor; naudi ti buridek no maipapan kadagiti pribilehio ken rebbengen. (Idiligyo ti Genesis 25:31; 43:33.) Itatta, agannayas pay laeng dagiti nagannak a manginanama iti kasta unay iti inauna nga anakda. Saan a gapu ta isut’ inay-ayatda a nangnangruna ngem dagiti dadduma nga annakda, no di ket gapu ta isut’ natataengan, mabalin a maikkan iti rebbengen a mangaywan kadagiti addina. Isut’ umuna a dumakkel, ket iti kasta, masansan a maikkan iti adu a makaapal a pribilehio ken wayawaya.

Masansan, nupay kasta, a mamatmatan ti buridek kas ti “ubing” iti pamilia ket mabalin a kasta unay ti panangayat ken panangipateg dagiti nagannak! Maysa a babai nga inadaw ni Seymour V. Reit iti libro a Sibling Rivalry, malagipna: “Siak ti buridek iti pamiliami . . . madungdungngo ken ay-aywanan, uray pay dagiti inauna nga annak. Siempre tinagiragsakko dayta, ngem pagarupek a lapdannak dayta. Mabalin a linapdannak a nagmataengan, mangsango kadagiti karit.”

Mabalin met a nalabes ti panangsalsalaknib dagiti nagannakyo kadakayo. Mabalin a palubosanda dagiti inauna a kakabsatyo a rummuar a kadua dagiti gagayyemda ngem ipapilitda nga agbatikayo iti balay—wenno agawidkayo a masapa ta mabalin a mariknayo nga awan mamaay ti iruruaryo!

Gapu ta buridekkayo, mabalin a nakaad-adut’ di maitutop a pannakaipadisyo. “No pudno a makapungtot dagiti dadakkelko kaniak wenno adda laeng minamaag a naaramidak iti balay,” isennaay ti 16-años a ni Karl, “kunaenda, ‘Saan nga ar-aramiden ni Alan dayta’ wenno, ‘Apay a dika madalusan ti kuartom a kas ken ni Alan?’” Ket no managalsa ti inauna a kabsatmo idi isut’ kaedadmo, agannadka! Mabalin nga ikagumaan dagiti dadakkelmo a lapdan ti pannakaulit dayta. “Kagurak ti kinapudno a masapul a supapakak dagiti biddut dagiti manangko,” inreklamo ti maysa a balasang. “Gapu laeng ta binulod ti manangko ti kotse ket napan iti lugar a di rumbeng a papananna, diak mabuloden ti kotse!”

Ti Pannakiringgor kadagiti Kakabsat

Ti kadakkelan a reklamo, nupay kasta, mabalin a ti pamay-an ti panangtrato dagiti kakabsatyo kadakayo. Mabalin a bassit laeng ti panagraemda iti panagbukbukodyo wenno kadagiti alikamenyo. Mabalin a kankanayon a sursuronendakayo wenno pabasolen kadagiti pannakapaayda. “Baotennak ni manongko no isut’ addaan kadagiti parikut,” inreklamo ti maysa nga agtutubo a lalaki.

Ni agtutubo a Susannah itudona ti masansan a makagapu kadagita a panagsusupiat dagiti agkakabsat. Kunaenna: “Pagarupek a ti adu a panagriringgor ket maigapu laeng iti pannakabalin ken no sino ti addaan ti kalintegan iti maysa a banag.” Gagangay laeng a kayattayo a dungdungoen, bigbigen, ken anamongannatay ti maysa a naganak. Ket yantangay dandani imposible nga agpapada ti panangtrato dagiti nagannak kadagiti amin nga annakda, rumsua ti panagriringgor ken panagil-ilem. Ti patriarka a ni Jacob “ay-ayatenna idi ni Jose nga ipangpangruna ngem kadagiti isuamin nga annakna.” Aniat’ tignay dagiti kakabsatna? “Ket karurrurudda idi, ket dida mabalin a kasao iti naan-anat.” (Genesis 37:3, 4) Kas ti buridek nga anak, mabalin nga ad-adda met ti panangdungngo dagiti dadakkelyo kadakayo. No kasta, mabalin a makarurod dagiti kakabsatyo kadakayo. “Pagarupko a ti adingko a babai magun-odanna ti isuamin a kayatna,” kuna ti maysa nga inauna a tin-edyer a babai a managan Roseanna. “Nabigbigko nga agimonak kenkuana.”

Dagiti Pagimbaganna

Nupay kasta, ti kinaburidek adut’ pagimbaganna. Mabalin a nasaysayaaten ti kasasaad dagiti dadakkelyo iti pinansial ngem idi kabbaroda pay a nagannak. Ngarud mabalin a tagiragsakenyo dagiti namaterialan a gunggona, kas ti bukodyo a kuarto, a saan a nagun-odan dagiti kakabsatyo idi kaedadyo ida. Ket nupay no dadduma nga agtutubo dida kayat nga isuot dagiti inalus, dagiti inalusyo a kawes kadagiti inauna a kakabsatyo mabalin a mangipaay iti ad-adu a kawes kadakayo ngem kadagiti kapadayo!

Ti sabali pay a gunggona isut’ kapadasan a nagun-odan dagiti nagannakyo iti panangpadakkel ti ubing. (Idiligyo iti Hebreo 5:14.) Kayariganna, dagiti manong ken manangyo ti ‘nangiruam kadakuada’ kas nagannak. Gaput’ nakasursurodan kadagiti napalabas a biddutda, dagiti dadakkelyo didan madanagan ken nataltalgeddan iti akemda, ket didan mangaramid kadagiti di praktikal a kalikagum. Mabalin nga ikkandakayo iti wayawaya a di tinagiragsak dagiti kakabsatyo idi kaedadyo ida.

Ti kaadda dagiti manong ken manang ket pagimbagan met. No usigen dagiti panagaapa dagiti agkakabsat, mabalin a narigatyo a patien. Mammano, nupay kasta, a pudno nga aggiginnura dagiti agkakabsat. Kinapudnona, inamin ti maysa a 13-años a babai: “Kanayon a rirriribukennak ni manongko. Ngem mariknak nga isut’ inay-ayatko unay.” Mabalin met a gubuayan ti pannakipagayam, pannakikadua, ken balakad dagiti manong ken manangyo. Mabalin pay nga agserbi a paguadanyo, nangnangruna no isut’ managbuteng iti Dios. Sumrekkayo kadi iti umuna a tawen iti segundaria (high school)? Mabalin a matulongannakayo ti manongyo a makibagay. Pinalubosannakayo kadin dagiti nagannakyo nga agusar iti make-up? Nalabit maipakita ni manangyo no kasano ti panangusar iti dayta.

Makapainteres, ti libro a Sibling Rivalry kunana pay: “Dagiti buridek . . . ad-adda a mannakigayyem ken mannakilangenda ngem ti inauna wenno agtengnga nga anak ken nalatlatak ngem dagiti dadduma nga annak. Yantangay nairuam a makipagtrabaho ken makilangen kadagiti adu nga edad, komportableda kadagiti kapatadada iti ruar ti pamiliada.”

Pananggundaway iti Kasasaadyo

Mariknayo pay laeng kadi a makuskusit ti buridek? Bueno, mabalin nga interesadokayo a mangammo a dagiti inauna ken agtengnga nga annak masansan nga agreklamoda a silalaaw a ti kasasaadda ti nakalkaldaang unay a kasasaad iti biag! Ngarud, ti napateg ket saan a ti pannakipadayo kadagiti dadduma iti pamilia, no di ket ti panangikagumaanyo a mangiyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia.

Kas pangarigan, no mariknayo a nalabes ti panangsalsalaknib dagiti nagannakyo, makisaritakayo kadakuada iti nataengan a pamay-an. “No awan ti balakad, dagiti gandat mawasda.” (Proverbio 15:22) Babaen ti panagbalin a ‘natalna ken mannakaawat,’ mabalinyo ti makisarita ket isingasingyo dagiti maawat a tulagan—imbes nga agreklamo kadagiti bambanag a di makaay-ayo kadakayo. (Santiago 3:17, 18) No didakay ikkan ti pribilehio a naited iti inauna a kakabsatyo, dikay agalipunget. Paneknekanyo a mapagtalkankayo ken aramidenyo ti kasayaatan a kabaelanyo iti aniaman a rebbengen nga ited dagiti nagannakyo.—Idiligyo iti Lucas 16:10.

Tulongannakayo met dagiti prinsipio ti Biblia a makikappia kadagiti kakabsatyo. Kayatyo kadi ti agbukbukod? Ngarud iyaplikaryo ti Golden Rule ket raemenyo ti panagbukbukod ken sanikuada. (Mateo 7:12) Karurodyo kadi ti masursuron? Ngarud “padayawan[yo]” dagiti kakabsatyo ket liklikanyo ti umuna a mangisawang iti mangpabain. (Roma 12:10) Maupaykayo kadi gapu ta mariknayo a binaybay-andakayo wenno ibatbatidakayo? Dikay ipalubos nga agwaywayaskayo. ‘Agpakaasikayo’ kadakuada, a makisaritakayo iti natalna, nataengan a pamay-an. (Proverbio 25:9) Adu a daras a kasapulan laeng a suruen ti mamakawan. (Efeso 4:32; Colosas 3:13; 1 Pedro 4:8) Ngem no mariknayo a saktannakayo wenno pagsasawannakayo ti kabsatyo, ipakaammoyo ti mapaspasamak kadagiti nagannakyo. Iti dayta laeng a tiempo a maaramidda ti trabahoda a ‘panangiturong-panunot’ kadagiti annakda.—Efeso 6:4.

Saan, ti panagbalin a buridek dinakay inkeddeng nga agbalin nga “ubing.” Wenno tiltilenna ti emosional wenno naespirituan nga irarang-ayyo. Kas buridek, maparang-ayyo ti empatia, di panagimbubukodan, kinatulok a mangiraman, ti abilidad a makilangen—dagiti leksion a makagunggona unay kadakayo iti umay a tawtawen.

[Ladawan iti panid 23]

“Apay a maibatbatiak kadagiti amin a pagraragsakan?”