Nakalkaldaang a Matmatay iti Aborsion

MATAY ti 50 milion agingga iti 60 milion a di naipasngay nga ubbing iti tinawen babaen iti aborsion. Mabigbigyo kadi dayta a numero? Daytat’ kas iti panangpukaw iti intero a populasion kadagiti Isla ti Hawaii iti linawas!

Narigat nga alaen ti eksakto a bilang gapu ta di mangidulin a siaannad ti kaaduan a gobierno kadagiti rekord ti aborsion. Ket no maiparit wenno saan a legal ti aborsion iti dayta a lugar, mabalin a pugpugtuan laeng dagiti eksperto. Ngem kastoy ti kasasaad ti aborsion iti sangalubongan:

Idiay Estados Unidos, maikadua ti aborsion kadagiti gagangay unayen nga operasion, sumaganad iti operasion ti tonsil. Tinawen a nasurok a 1.5 milion ti maaramid nga aborsion. Awan duadua a kaaduan kadagiti babbai ket di naasawaan​—4 iti 5. Mamindua a daras ti kasansan ti panagpairegreg ti babbalasang ngem ti panagpasngayda, ngem, iti promedio, maminsangapulo a daras ti kasansan ti panagpasngay dagiti naasawaan a babbai ngem ti panagpairegregda.

Idiay Central ken Sud America​—nga ad-adu ti Katoliko​—dagiti lintegda iti aborsion ti kaistriktuan iti lubong. Nupay kasta, nakaad-adu ti di legal nga aborsion, a mangipaay iti nakaro a peggad iti salun-at ti babbai. Dagiti babbai a taga Brazil, kas pangarigan, napadasanda ti agarup uppat a milion nga aborsion idi napan a tawen. Ad-adu pay ngem 400,000 kadakuada ti nagpaagas gapu kadagiti komplikasion. Idiay Latin America agarup kakapat kadagiti amin a panagsikog ti naipatingga.

Iti ballasiw ti Atlantico iti kontinente ti Africa, nainget met dagiti linteg. Gagangayen dagiti pannakadangran ken ipapatay, nangnangruna kadagiti napanglaw a babbai nga agpatulong kadagiti di legal nga agiregregreg.

Iti intero a Makintengnga a Daya, adu a pagilian ti addaan nainget a naisurat a linlinteg, ngem ti aborsion ti nasaknap a sapulen ken magun-odan dagidiay babbai a makabael nga agbayad iti nangina.

Kaaduan iti Makinlaud nga Europa ti mangipalubos iti aborsion, ti Scandinavia ti kangrunaan a managpalugod. Adda rekord ti National Health Service ti Britania maipapan kadagiti aborsion nanipud pay idi nagbalin a legal dayta idi 1967. Napaliiwna a nagdoble ti bilang ti aborsion agraman ti immadu a naipasngay a bastardo, saksakit a maiyakar babaen iti sekso, panagbalangkantis, ken adu a saksakit iti panagpaadu.

Agdama a mapadpadasan ti Makindaya nga Europa ti kasta unay a panagbalbaliw, ket agbalbaliw met dagiti linteg ti aborsion sadiay. Idiay dati nga Union Soviet, mapattapatta nga adda 11 milion nga aborsion iti tinawen, maysa kadagiti kangatuan iti sangalubongan. Gapu ta mammano dagiti panglapped iti sikog ken nakurapay ti kasasaad ti ekonomia, ti gagangay a babai iti dayta a lugar mabalin a mamin-innem agingga iti mamin-siam a daras nga agpairegreg bayat ti panagbiagna.

Iti intero a Makindaya nga Europa agannayas ti kaaduan iti panagwayawaya. Ti nakaskasdaaw a pangarigan isu ti Romania, a sadiay sigaganetget nga iparit ti dati a turay ti aborsion ken lapdanna ti panglapped ti sikog tapno maparegta ti iyaadu ti populasion. Mapilit ti babbai a mangipasngay iti uppat nga annak, ket idi 1988, aglaplapusananen dagiti pagtaraknan ti Romania kadagiti nabaybay-an nga agtutubo. Gapuna, yantangay ta inikkat ti rebolusionario a gobierno idi 1989 dagitoy a pananglapped iti aborsion, 3 kadagiti 4 nga ubbing ti mairegreg, kangatuan ti ratio iti Europa.

Ti Asia ti addaan iti kaaduan a bilang dagiti aborsion. Ti People’s Republic of China, a mangiparparegta ti kaadda ti maysa laeng nga anak ken ti kapilitan nga aborsion ti addaan kangatuan a bilang ti aborsion, nga ireportna ti 14 milion iti tinawen. Idiay Japan, arkosan ti babbai dagiti babassit nga estatua kadagiti babero ken abalbalay a pakalaglagipan kadagiti nairegreg nga annakda. Madanagan unay ti publiko kadagiti pildoras a panglapped ti sikog, ket ti aborsion ti kangrunaan a pamay-an ti panagplano ti pamilia.

Iti intero nga Asia, ken nangnangruna idiay India, nangpataud ti medikal a teknolohia iti di nasayaat a kasasaad kadagiti aktibista iti kalintegan ti babbai. Dagiti pamay-an kas iti amniocentesis ken ultrasound ti mabalin a mausar a mangipakaammo iti sekso ti ubing bayat ti nasapa pay a tukad ti panaginaw. Nabayagen a patpatgen ti kultura ti Daya ti annak a lallaki a nangnangruna ngem ti annak a babbai. Gapuna no agpadpada a nalaka a magun-odan ti panangammo iti sekso ken ti aborsion, nakaad-adu ti mairegreg kadagiti sikog a babbai, isu a mangbangking iti ratio dagiti maipasngay a lallaki/babbai. Mapagduaduaanen ti kasasaad ti panagtignay ti babbai, a kaiyarigannat’ panangkalikagum iti kalintegan ti babai a mangiregreg iti sikogna a babai.

Ti Marikrikna ti Ina

Kas met iti dadduma a pamay-an ti panangagas, ti aborsion addaan risgo ken ut-ot. Bayat ti panagsikog, nairut ti pannakaiserra ti ngarab ti matris, wenno cervix, tapno natalged ti ubing. Ti idadakkel [ti matris] ken ti panangiserrek kadagiti instrumento mabalin a nasakit ken makapadanag. Ti panangiregreg babaen iti panangsusop mabalin nga alaenna ti 30 a minutos wenno mabaybayag pay, a kabayatan dayta mapadasan ti dadduma a babbai ti kalalainganna wenno nakaro nga ut-ot ken panagbetted. Ti panangusar iti saline iti aborsion tignayenna ti nasapa a panagpasikal, no dadduma makatulong ti prostaglandin, maysa a substansia mangtignay ti panagpasikal. Mabalin nga agpaut ti sikalna iti adu nga oras wenno al-aldaw pay ketdi ken mabalin a nasakit ken makapadanag.

Dagiti dagus a komplikasion manipud iti aborsion iramanda ti panagpadara, pannakadadael wenno pannakapiwak ti cervix, pannakaabut ti matris, panagbalay ti dara, epekto ti anesthesia, panagbuligawgaw, panaggurigor, panaglammin, ken panagsarwa. Adda peggad iti impeksion no adda paset ti ubing wenno ti kadkadua a nabati iti matris. Gagangayen ti saan a kompleto a pannakairegreg, ket mabalin a masapul ti operasion tapno maikkat dagiti agrunrunot a nabati a tisyu wenno ti matris a mismo. Isingasing dagiti panagadal ti gobierno idiay Estados Unidos, Britania, ken ti dati a Czechoslovakia a ti aborsion paaduenna ti posibilidad ti panaglupes, panagsikog iti fallopian tube, pannakaalis, di nadanonan a panagpasngay, ken depekto iti panagpasngay iti masanguanan.

Kinuna ti dati a siruhano heneral ti E.U. a ni C. Everett Koop nga awan ti uray maysa a nangaramid iti “panagadal maipapan iti panagrikna wenno pannakabasol ti babai a nagpairegreg ket ita tarigagayanna unayen ti maaddaan iti anak.”

Inraman koma dagiti panagadal ti aborsion kadagiti mangtengtengngel a grupoda dagiti nadalus nga agtutubo a Kristiano nga agtalinaed a birhen gapu iti panagraemda iti biag ken kadagiti linteg ti Dios. Dagita a panagadal nasarakanda koma a dagitoy tagiragsakenda ti nasalsalun-at a relasion, dakdakkel a panagraem iti bagi, ken ti manayon a talna iti isip.

Ti Marikna ti Di Naipasngay nga Ubing

Kasano ngata ti rikna ti di naipasngay nga ubing a sitatalged iti nabara a matris ti ina sa kellaat a maraut kadagiti makapapatay a puersa? Maarapaaptay laeng, ta pulos a saan a maisalaysay a mismo kadatayo.

Kaaduan nga aborsion maaramid iti umuna a 12 a lawas iti biag. Iti daytoy a tukad agsansanayen ti sikog nga aganges ken agalimon, ket agbitbitiken ti pusona. Makukotnan dagiti babassit a ramay ti sakana, makagemgemen, makapusiposen iti nadanum a lubongna​—ken makariknan iti sakit.

Adu a sikog ti mapuersa a maikkat iti matris ket masusopda a maiserrek iti garapon babaen ti maysa a vacuum tube nga adda tademna. Maawagan ti pamay-an iti vacuum aspiration. Ti nakabilbileg a pangsusop (29 a daras a nabilbileg ngem ti vacuum cleaner iti pagtaengan) pisangpisangenna ti bassit a bagi. Mairegreg ti dadduma nga ubbing babaen ti panangpabussog ken panangkarus, maysa a kasla kawit a kutsilio a mangkarus iti matris, isu a manggergerret iti ubing.

Dagiti sikog a nasurok a 16 a lawasdan mabalin a matayda babaen ti panangusar iti saline, wenno panangsabidong babaen iti asin. Matudok ti amniotic sac babaen iti atiddog a dagum, masusop ti dadduma nga amniotic fluid, ket masukatan dayta iti narunaw nga asin. Bayat ti panagalimon ken panaganges ti ubing, a punnuenna ti nakapuy a barana iti makasabidong a solusion, aggulagol ken agbuligawgaw. Ti makadangran a sabidong uramenna ti makinrabaw a kudil, a mamagbalin iti dayta a nakuplatan ken namagmagan. Mabalin nga agpadaran ti utekna. Mabalin a matayen iti sumagmamano laeng nga oras, nupay no dadduma, no mangrugi ti panagpasikal kalpasan ti maysa nga aldaw wenno ad-adu pay, maipasngay ti sibibiag ngem matmatayen nga ubing.

No umison ti pannakabukel ti ubing a mapapatay babaen kadagitoy wenno iti umarngi a pamay-an, adda maymaysa a pagpilian​—hysterotomy, pannakacesarean a sabali ti panggepna, panangkettel iti biag imbes a panangispal iti dayta. Maopera ti tian ti ina, ket gistay kankanayon a maikkat ti sibibiag nga ubing. Mabalin nga agsangit pay. Ngem masapul a mabaybay-an a matay. Dadduma ti gagaraenda a patayen babaen ti panangeppes, pananglemmes, ken dadduma pay a pamay-an.

Ti Marikna ti Doktor

Iti adu a tawtawen inawaten dagiti doktor dagiti pagalagadan a naiyebkas iti madaydayaw a sapata a Hippocratic, a kunaen ti pasetna: “Awan ti pangtedak iti makapapatay nga agas, uray pay no dawatenda, wenno awan ti balakadak nga agtomar iti makapapatay nga agas, ket awan babai a pangtedak iti manggargari iti pannakaalis, no di ket mangagasak a di agbasol ken sidadayaw.”

Ania a panangsuppiat iti pagalagadan ti kababalin ti maipasango kadagiti doktor a mangipatingga iti biag idiay matris? Kastoy ti panangdeskribir ni Dr. George Flesh: “Ti damo nga inregregko, kas maysa nga intern ken agtartrabaho, dina riniribuk ti konsiensiak. . . . Mariribukakon kalpasan ti panangiregregko kadagiti ginasut. . . . Apay a nagbalbaliwak? Idi karugrugik pay laeng nga agtrabaho, adda agassawa nga immay kaniak ket kinalikagumanda ti agpairegreg. Agsipud ta nairut pay laeng ti cervix ti pasiente, diak nanganga dayta tapno maaramidko ti panangiregreg. Dinawatko nga agsubli kalpasan ti makalawas, no naluklukayton ti cervix. Nagsubli ti agassawa ket imbagada kaniak a nagbabawidan. Siak ti nangpaltot iti ubing kalpasan ti pito a bulan.

“Adu a tawen kalpasanna, nakiay-ayamak ken bassit a Jeffrey iti paglanguyan idiay tennis club a nakimiembruan dagiti nagannakna ken siak. Isut’ naragsak ken naguapo. Nagamakak a mangpanunot a maysa laeng a teknikal a lapped ti nangigawid iti pannakaipatingga ti panagbiag ni Jeffrey. . . . Patiek a ti panangpirsapirsay iti sikog, panangsinasina a siraranggas iti dayta, gapu laeng ta kalikagum ti inana, ket maysa a nagdakes nga aramid a rumbeng nga iparit ti kagimongan.”

Maysa a nars a simmardeng a tumultulong iti panangiregreg insalaysayna ti maipapan iti trabahona iti maysa a klinika ti aborsion: “Maysa kadagiti trabahomi isut’ panangbilang kadagiti paset ti bagi dagiti nairegreg nga ubbing. . . . No agawid ti babai nga adda pay laeng nabati a paset ti bagi ti ubing iti matrisna, tumaudto dagiti nakaro a parikut. Alaek dagiti paspaset ket naannad a sukimatek ida tapno makasiguradoak nga adda dua a takkiag, dua a saka, maysa a bagi, maysa nga ulo. . . . Uppat ti anakko. . . . Kasta unay ti panagsupiat ti panagbiagko kas propesional ken ti panagbiagko a mismo ta diak mapagtunos ida. . . . Nakarikrikut a trabaho ti aborsion.”