Panangmatmat iti Lubong
Dagiti Agpegpeggad a Museo
Dagiti kadi museo ket agpegpeggad iti pannakapukaw? Idiay Italia, maysa a nasion a naparaburan iti maysa kadagiti kangrunaan a pammatawid ti kultura iti lubong, mapukpukaw ti katupag ti intero a museo a napnuan gameng iti arte iti kada tawen. “Diyo makitan ti kabaknangan kadagiti museo ti Italia,” ipadamag ti periodiko nga Il Messaggero. Idi laeng 1992, gistay 35,000 a gapuanan iti arte, nga agpateg iti 200 bilion a lire ($123 milion), ti natakaw manipud kadagiti museo, simbaan, publiko ken pribado nga institusion, ken pagtaengan. Ag-1,971 laeng ti napasubli. Sigun kadagiti pattapatta, iti nagbaetan ti 1970 ken 1992, ag-30,000 a gapuanan iti arte ti mapukpukaw iti kada tawen—banag nga agkasapulan iti dagus a pannakataming, kuna dagiti autoridad. Aniat’ mapasamak kadagitoy amin a natakaw a gameng? Naipadamag a kaaduan ket adda kadagiti paglemlemmengan dagiti aglaklako iti maiparit nga agas ken lider dagiti sindikato iti krimen.
Naluganan Wenno Pimmusay?
Napaay dagiti napasnek a pasurot ti guru a ni Balak Brahmachari, idi impakaammo dagiti doktor nga isut’ pimmusayen, kuna ti India Today. Impapilit dagiti pasurot a maawagan dagiti Santan, a nagbiddut laeng dagiti doktor ta ti 73-ti tawenna a liderda ket “naluganan laeng.” Kiniddawda ti panagtalinaedna iti intensive care unit ti ospital. Idi nagkedked dagiti doktor, insubli dagiti Santan ti bangkay idiay ashram-da, wenno pagtaengan ti kulto, iti asideg ti Calcutta, sada inkabil iti maysa a napnuan-yelo a pagiddaan iti maysa nga air-conditioned a siled. Impapilit dagiti autoridad ti ili a mapuoran ti bangkay tapno malapdan ti aniaman a mamagpeggad iti salun-at, ngem impagarup dagiti Santan a propaganda laeng dagita a kiddaw, ta ikalinteganda a di “pay met agrupsa” ti bangkay. Naglabas dagiti lawas. Kamaudiananna, nakibiang met laeng dagiti autoridad ket intanemdan ti bangkay.
Musika ken Pammapatay
Mabalin a ti musika ti kangrunaan a makagapu ti nabiit pay a dua a pammapatay idiay Texas, E.U.A. Iti maysa a kaso, pinaltogan ken napapatay ti 19-ti-tawenna a driver ti maysa a polis a nangpasardeng kenkuana iti highway tapno ikkanna iti traffic law summons. Kinuna ti abogado ti agtutubo a saan laeng a madama idi a dumdungngeg ti agtutubo iti naranggas a musika a rap idi pinaltoganna ti polis no di ket ti pannakaigamerna iti kasta a musika ti ‘nangguyugoy kenkuana’ a pumatay. Naipadamag a nagtutunos dagiti hues a dakkel unay ti pakainaigan ti musika kadagiti tignay ti agtutubo. Ngem sigun iti abogado a nangbista iti kaso, “dida patien nga adda pakainaigan ti musika iti panangaramidna iti krimen.” Nasentensiaan ti agtutubo iti ipapatay. Iti umasping met la a pasamak, kinuna ti 15-ti-tawenna a nagipudno a pinaltogan ken pinatayna ni nanangna, a ti kanta ti Megadeth, maysa a grupo ti heavy-metal, ti nangited kenkuana iti pammilin dagiti demonio a pumatay.
Kasandi a Pangagas
Iti panangikagumaanda a pabassiten dagiti posibilidad a maakaran dagiti pasiente iti AIDS wenno hepatitis, mangbirbiruk dagiti doktor idiay Brazil kadagiti kasandi ti pannakaiyalison ti dara, kuna ti periodiko nga O Estado de S. Paulo. Inlawlawag pay ti periodiko: “Impakaten dagiti doktor ti Brazil dagiti nadumaduma a wagas ti operasion para kadagiti Saksi ni Jehova. Babaen ti erythropoietin—maysa a [hormone] a patauden dagiti bekkel—napaaduna ti nalabaga a selula ti dara iti umdas a kaadu, nga iti dadduma a kaso, din kasapulan ti panangiyalison kalpasan ti operasion.” Gapuna, kalpasan ti pannakaopera dagiti 91 a Saksi, kuna ni Dr. Sergio A. de Oliveira ti Portuguese Welfare Hospital, idiay São Paulo: “Natakuatanmi a natalged ti pannakaopera dagiti Saksi ni Jehova uray awan dara wenno produkto ti dara.”
Seguro ti Iglesia Maibusor Kadagiti Reklamo iti Pannakaabuso
Ipadamag ti The Sunday Telegraph ti Sydney, New South Wales a “pinirmaanen ti Iglesia Katolika ti Australia ti maysa a katulagan a mainaig iti multimilion a doliar a seguro tapno masalaknibanna ti bagina maibusor kadagiti reklamo maipapan iti seksual a panangabuso dagiti papadi.” Kuna ti maysa a Katoliko nga obispo idiay Melbourne, Australia, “bigbigenmi a mapaspasamak ti seksual a panangabuso dagiti papadi.” Ikalinteganna a gagangay laeng ti kasta kadakkel a pannakaiseguro “para iti dayta a kita ti basol.” Sigun iti maysa a timpuyog a mangipapaay iti moral a suporta kadagiti biktima, nasaksaknap ti seksual a panangabuso dagiti papadi ngem iti bigbigen ti iglesia. Kinuna ti maysa a pannakangiwat ti grupo a patienna a ti kangrunaan nga atension ti iglesia isut’ ad-adda a pannakasalaknib dagiti papadi ngem iti pannakasaranay dagiti biktima. Kunana pay a ti “kangrunaan [a mensahe] ti dokumento ti seguro isut’, di panangibaga iti kinapudno.”
No Kasano ti Agbalin a Padi
“Dagiti agtutubo ita a Hapones ket maaw-awagan ti ‘kaputotan dagiti libro’—basaenda ‘dagiti makaisuro a libro’ sakbay nga aramidenda ti aniaman. Nairaman ditan ti panagbalin a padi.” Kasta ti ipadamag ti periodiko ti Tokyo a The Daily Yomiuri. Tapno maisuro kadagiti agtutubo ita a padi dagiti maiparbeng a kababalin ken tradision ti maysa a padi, imbilin ti Kyoto’s Institute for Zen Studies ti pannakaisagana ti maysa a libro maipapan ti no-kasano-ti-agbalin-a-padi. Nupay masapul nga agtalinaed a di naasawaan dagiti immuna a papadi a Zen ken napadayawan gapu iti nainget a pannakasanayda, basta naipatawid iti kaaduan ita ti trabaho dagiti amma wenno apongda. Ngem kuna ti periodiko a masansan a di maisuro dagiti amma kadagiti annakda dagiti umno a kababalin para kadagiti papadi, ket saan unay a masango dagiti agtutubo a mismo nga adalen dagiti kustombre dagiti Zen gapu iti panagrepasoda agpaay iti panageksaminda iti kolehio. Naipadamag a marigatan pay ti dadduma a mangbasa kadagiti sutra, wenno palawag ni Buddha.
Agsakit ti Puso Dagiti Babbai a Taga Argentina
Ipakita dagiti nabiit pay nga estadistika a napartak ti iyaadu dagiti babbai nga adda sakit ti pusoda, aniaman ti edadda, idiay Argentina. Impablaak ti periodiko a Clarín dagiti resulta ti maysa a surbey iti suheto nga inwayat ti Sociedad Argentina de Cardiología (Argentine Society of Cardiology). Sinurbeyna dagiti 82 nga intensive care unit ken 521 a pasiente nga adda sakitda iti puso iti intero a pagilian. Nailanad iti report nga immadu iti nasurok a 56 a porsiento dagiti babbai a naiyospital idiay Argentina gapu iti atake ti puso iti kurang a makatawen. Idinto ta idi 1991, 25 porsiento laeng ti babbai kadagiti amin a pasiente nga adda sakitda iti puso, ngem itan irepresentarda ti ngangngani 40 a porsiento. Dagiti makagapu ti pannakaatake ti puso iramanna ti nangato a presion ti dara, kinalukmeg, nalabes a taba iti dara, alkoholismo, ken panagsigarilio. Nupay kasta, naammuan iti daytoy a panagadal nga awan ti direkta a pakainaigan ti edad iti ipapatay dagiti pasiente nga adda sakitda iti puso.
Neurosis Idiay Kumbento?
Masansan a maipagarup a dagiti kumbento ken monasterio ket maitutop a lugar maipaay iti panagmennamenna. Nupay kasta, nakaparnuay ni Bruno Giordani, maysa a padi a mangisursuro iti sikolohia idiay Potifical Lateran University idiay Roma, iti “mangibutaktak a pannakausig” dagiti kumbento ken monasterio, kuna ti periodiko ti Italia a Corriere della Sera. Sigun iti reportna, “adu a madre ti agminar a biktima” ti “agkakanat [ken] grabe a sakit ti isip.” Imbinsabinsana dagiti kababalin ti maysa nga “adda sakit-ti-isipna a madre,” a “masansan nga agsagaba iti pannakarikna a nakabasol wenno dumakes payen ti kababalinna.” Daddumat’ mariribukan iti “panagmaymaysada, awan makaawat kadakuada, ken ti la bagbagidan ti pampanunotenda,” ipaganetget ni Giordani. Di ngarud pakasdaawan a dagiti espisipiko a parikut dagiti papadi ken mamadre ket mataming inton sumaganad a sangalubongan nga asamblea dagiti Katoliko nga obispo, a maangay inton 1994.
Agtultuloy a Panaggugubat
Nupay nakissayanen dagiti magastos iti militaria ti sangalubongan, umad-adu latta dagiti panaggugubat. Ipadamag ti periodiko ti Alemania a Nassauische Neue Presse nga “inrekord ti Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) idiay Sweden ti 30 a nakaro a panagpipinnaltog itay napan a tawen [1992].” Sigun iti institute, kasta met laeng ti bilang idi 1991. Nupay nagsardengen ti panagraranget kadagiti lugar a masansan ti panagdadangadang, “naimatangan ti Bosnia ti panangrugi ti kakaruan a panagraranget, a nakatayan ti nasurok a 100,000 a tattao sakbay nga aggibus ti tawen.” Ipakpakauna ti SIPRI nga “umad-adu dagiti rinnisiris nga agtun-oy iti kinaranggas.”
Kalsada a Naipanagan iti Maysa a Saksi a Martir
Idi mapanaganan ti maysa a kabbaro a kalsada iti maysa a bassit nga ili ti Baltmannsweiler idiay Alemania, nagkaykaysaan ti Community Council a mapanaganan [dayta iti] Bernhard Grimm. Apay? Ipadamag ti periodiko nga Esslinger Zeitung: “Ni Grimm a naipasngay idi 1923 ket nagnaed idiay 30 Reichenbacher Street. Kas maysa a napasnek a Saksi ni Jehova, nagkedked a nagsoldado idi naibilin dayta. Dagus a naibalud ken naipan idiay Berlin. Isut’ sinentensiaan ti korte militar iti ipapatay gapu iti ‘panangibabainna iti militaria.’ Naibanag ti sentensia nga ipapatay iti daytoy a 19-ti-tawenna idi Agosto 21, 1942 idiay Berlin-Plötzensee.” Gapu ta nasuroken a 50 a tawen sipud idi napapatay daytoy a baro, patien dagiti konsehal ti ili a maiparbeng a maipanagan kenkuana ti maysa a kalsada.
Krisis iti Panagbasa?
Kuna ti Gazeta Mercantil a “manmano ti agbasbasa kadagiti magasin ken periodiko.” Ipadamag ti periodiko ti Brazil a madanagan dagiti delegado idiay Berlin, Alemania a timmabuno iti maika-46 a kumbension ti International Federation of Newspaper Editors iti dumegdegdeg a “kinaawan ti interes iti panagbasa kadagiti pagiwarnak ken iti irarang-ay ti audiovisual” a media. Iti kapanunotan ti presidente ti Inter-American Society of the Press a ni Alejandro Junco de la Vega, adu ti “awanan pannakaammo iti kinapateg dagiti pagiwarnak . . . Kaskasdi nga adut’ mamati a napatpateg ti telebision.” Inyebkas ni Horácio Aguirre, direktor ti periodiko a Las Americas idiay Miami, ti maysa nga opinion a sigurado nga abuloyan dagiti periodista, a ti maysa a periodiko “nasaysayaat ti panangilawlawagna kadagiti mapaspasamak iti lubong.”