Agsisimparat a Padamag Maipapan iti Pannakaibelleng ti Krudo ti Exxon
ITAY napan nga Abril, uppat a tawen kalpasan ti pannakaibelleng ti krudo ti Exxon Valdez idiay Prince William Sound, impakaammo met laengen dagiti sientista ti Exxon dagiti natakuatanda. Sigun iti magasin a New Scientist, kinuna ti Exxon a “nagpaut laeng iti sumagmamano a bulan ti panangdadael ti naibelleng a krudo ket ngangngani naan-anay a nadalusanen ti Prince William Sound.” Sabali met ti natakuatan dagiti sientista ti gobierno ti E.U. a nangbusbos iti uppat a tawen a nangadal kadagiti epekto ti naibelleng a krudo: “Nalawag unay nga awan pay ti naan-anay a pannakadalus. Iti dadduma a kaso, abutenna ti adu a tawen.” Inkaritda: “Dagiti makaay-ayo laeng nga impormasion ti pilpilien ti Exxon a mangilawlawag iti natakuatanda.” Dagiti sumaganad a naadaw manipud kadagiti natakuatan ti biologo ti taaw ken komersial a mangngalap a ni Rick Steiner, ipaayda ti agdama a kasasaad ti Prince William Sound.
“Nangnangruna a makapaupay ti bumasbassit a bilang dagiti sea otter, harlequin duck, murre ken oystercatcher. . . . Kadagiti lugar a matapliakan ti atab, nagtalinaed ti krudo iti disso dagiti kappo nupay uppat a tawenen ti napalabas. . . . Masapul nga aguray dagiti mangngalap iti panagsubli dagiti agbugi a salmon tapno makitada no nadangran ti semilia dagiti juvenile pink salmon a madamat’ idadakkelda idi naibelleng ti krudo. Makapadanag ti [bilang dagiti] nagsubli: kakapat laeng agingga iti maysa-kakatlo iti amin a napattapatta. . . . Natakuatan dagiti sientista ti estado ken pederal dagiti epekto ti krudo kadagiti organismo ti ikan agingga kadagiti balyena—kas ti pannakadangran ti utekda, didan panagbugi, pannakadangran ti kakikitada, dagiti makita a depekto kas ti nagkillo a dorida, panagkapuy, pannakatiltil ken panagkuttong, didan makapangan, ibabassit ti bugida, tumor ti mata, immadu a parasito, pannakadangran ti dalem ken abnormal a tigtignayda.
“No adda man nagbalin a nalawag, isut’ kinaawan ti maaw-awagan a pannakadalus ti naibelleng a krudo. Saantay a maretubar ti nadadael nga ecosystem a kas ti kalaka ti panangisulbong ti maysa a piesa iti maysa a makina. Para iti kaaduan, makapaupay ken di makaay-ayo daytoy a kinapudno.”—National Wildlife EnviroAction.
Kuna ti maysa a sientista ti gobierno: “Ti wagas ti pannakaaramid dagiti panagadal ket awan idaddadumana. Ti siensia ket dinurogan dagiti abogado, nga isudat’ mangngeddeng no ania kadagiti panagadal ti mangsuporta iti panangsingir kadagiti mapabasol—wenno asinot’ tumulong tapno madasigan dagiti mapabasol.” Nangpataud ti New Scientist iti napateg a saludsod: “Mapangnamnamaan kadi ti siensia no ti pannakaseknan iti bukod a pagsayaatan ti pagsasaritaan?”
[Picture Credit Line iti panid 31]
Wesley Bocxe/Sipa Press