Ti “Radial Keratotomy”​—Ania Dayta?

Idatag ditoy ti Agriingkayo! ti impormasion maipapan iti pamay-an ti panagopera a pagaammo kas “radial keratotomy,” no aniat’ maaramidanna iti tao, ken dagiti peggad a mabalin a nairaman. Di iparparegta ti Agriingkayo! ti pannakausarna. Responsibilidad daytoy ti tunggal maysa, kalpasan ti personal a panagpalutpotna, no ikeddengna nga agpaay daytoy kenkuana wenno saan.

TI RADIAL KERATOTOMY [maysa a pamay-an ti panagopera a pakaaramidan dagiti agsasaganad a nararabaw nga iwa iti cornea (kulapot ti mata) tapno makorehir ti kinaarrap] (RK) ket naipablaaken itay nabiit kadagiti sumagmamano a pagilian iti nasaksaknap a pamay-an babaen iti telebision, magasin, artikulo iti periodiko, ken radio. Daytat’ nagbalin a kangrunaan a topiko a napagsasaritaan kadagiti taripnong ti international ophthalmology iti napalabas a dua a tawen. Nupay naar-aramiden ti kastoy nga operasion iti nasurok a 20 a tawen ken inlawlawagen dagiti managsirarak iti medisina sumagmamano a tawen sakbay dayta, nabiit pay laeng ti kinalatakna. Umad-adu dagiti siruhano iti mata a tumabtabuno kadagiti seminar ken agsursuro a mangaramid iti dayta nga operasion.

Riniwriw a tattao ti mabalin a nayanak nga arrap wenno nagbalinda a kasta. Aniat’ kaipapanan ti “arrap”? Kaipapanannat’ di nalawag a panangkita kadagiti adayo a banag no awan ti tulong ti anteohos wenno contact lens. Gagangay a makabasa met dagiti arrap a tattao uray awan anteohos ngem masansan a yasidegda ti maysa a banag tapno makitada a naimbag.

Ti radial keratotomy ket maysa a pamay-an iti panagopera a mangpadpadas a mangpabassit wenno mangpukaw iti pakasapulan ti anteohos a mangkita iti adayo no maipakat daytoy kadagiti arrap a tattao. Balbaliwan ti operasion ti sukog ti cornea tapno maiturong dagiti raya ti lawag iti retina imbes nga iti sanguanan daytoy, a kas iti kinaarrap. Maaramid dagiti iwa babaen kadagiti radial [mairugi manipud iti tengnga] a pannakaiwa iti makinruar a rutap ti cornea nga agturong kadagiti makin-igid a paset ti mata tapno pagbalinenna a nalawag ti sentro ti panagkita [maawagan met iti optical center]. Nagduduma ti kauneg, kaatiddog, ken kaadu dagiti iwa.

Saan a Baro a Panagopera

Pinadas dagiti nagkauna nga Insik a risuten ti problema ti kinaarrap babaen iti pannaturog nga addaan iti sandbag kadagiti matada. Temporario laeng dagiti resulta. Iti nasapa a paset ti 1894, impadamag dagiti medikal a pagiwarnak ti pamay-an iti panagopera a mangkorehir wenno mangpasayaat iti cornea. Manipud iti dayta a tiempo, dagiti siruhano iti Makin-abagatan nga America, ken kalpasanna idiay Japan, inlawlawagda dagiti pamay-an a panangbalbaliw ti operasion iti sukog ti cornea tapno makapataud iti nalawag a panagkita. Ti kapadasan dagiti Hapones ti nanggutugot iti maysa a Ruso a siruhano tapno pasayaatenna ti operasion ken pagbalinenna daytoy a nabalballigi.

Bayat a napaneknekan ti kinamapagtalkan dagiti resulta [ti panagopera ti Ruso a siruhano], ti operasion ket pinaliiw dagiti siruhano manipud sabsabali a pagilian. Nagkarasublida [idiay Russia] tapno paliiwenda dagiti resulta sada inyam-ammo ti operasion kadagiti pagilianda. Idi 1979, naisurat ti pannakailawlawag ti pamay-an, dagiti resulta, ken dagiti kasapulan a pangpasayaat agpaay iti nabalballigi a resulta. Isu a nupay mabalin a kasla kabbaro kadakayo daytoy nga operasion, saan a kabbaro daytoy kadagiti siruhano.

Tapno masalakniban ti publiko, naaramid ti panagadal idiay Estados Unidos kadagiti adu a research center tapno pasingkedan wenno di pasingkedan ti kinaepektibo daytoy a pamay-an ti panagopera, ket naipablaak dagiti resulta idi dekada 80’s iti naawagan idi a panagadal ti PERK. Binigbig kalpasanna ti American Academy of Ophthalmology daytoy a pamay-an kas epektibo nga addang a mangkorehir iti myopia (kinaarrap).

Agpaay Kadi Kadakayo ti “RK”?

Ita ta adda bassit ammotayon maipapan iti itatanorna, kasano a maammuanyo no ti “RK” ket maysa a pamay-an a mabalinyo nga awaten? Ti naan-anay a pannakasukimat ti mata isut’ umuna nga addang. Kalpasan ti panangikeddeng ti doktor a dagiti matayo ket maibagay iti dayta nga operasion, ti pangripiripan ti balligi ket mabalin a makita babaen iti kasasaad ti sakityo a myopia. Nababbaba ti tukad ti panagballigi para iti nakarkaro a kinaarrap.

No naipasiguradon kadakayo ti “RK” babaen iti pannakasukimat iti mata, kayatyonton ti sumapul iti refractive surgeon nga addaan iti mabigbig a kapadasan. Kadagiti kaaduan a dadakkel a siudad, adda met ketdin maysa a nasanay nga addaanen iti sumagmamano a tawen a kapadasan. Babaen iti itatabuno kadagiti seminar, panangrepaso kadagiti nairekord a kapadasan, pannakisarita kadagiti napalabas a pasiente ken dadduma pay nga ophthalmologist, mabalin a makasarakkayo iti ophthalmologist nga addaan iti masnup a rekord dagiti nasayaat a nagapuanan.

Iti nagbaetan ti 1991 ken 1992, idiay Estados Unidos, immadu dagiti ophthalmologist a mangipakpakat iti operasion manipud 13 porsiento agingga iti 25 porsiento. Kaipapanan daytoy a kabbaro pay laeng dagiti dadduma iti daytoy a tay-ak, ngem ipamatmatna met ti yaadun dagiti mangbigbig iti daytoy nga operasion. Gumawgawawa dagiti nasanay iti daytoy a tay-ak kadagiti kabbaro a siruhano a gumun-odda iti pannakasanay tapno maliklikanda dagiti masansan a parikut a napasaran dagiti immuna a siruhano.

Sakbay nga ikeddengyo ti agpaopera, nasayaat no adalenyo nga umuna ti maipapan iti dayta a pamay-an tapno mabalinyo a damagen dagiti kasapulan a maammuanyo. Mabalin a tingitingen dagiti naballigi a siruhano ti tunggal pasiente ken itunos ti panagopera tapno makontrol ti pagbanaganna. Tamingenda ti tunggal kaso iti kasasaad ti indibidual, nga ibagayda ti panagopera iti indibidual. Pinaneknekan ti panagsirarak a ti kaadu dagiti iwa, ti kaunegda, ken ti kaatiddogda ti mangikeddeng iti pagbanaganna. Mausig pay ti edad ti pasiente, sekso, kinapigsa ti mata, ken ti sukog ti cornea. Mabalin nga usigen ti siruhanoyo ti dadduma pay a nakaigiddiatanna tapno maitunosda a sieepektibo ken mapasayaatda ti pagbanaganna.

Ti panangammo no mano a tawenen nga ar-aramiden ti siruhano ti kastoy a panagopera ken no manon ti naoperana ti mangipasimudaag kadakayo iti kapadasanna. Insingasing dagiti nabiit pay nga artikulo kadagiti pagiwarnak iti medisina a ti pakaibatayan iti kinaannad isut’ pananggun-od ti refractive surgeon iti computerized video imager [makina a mangibatad iti nalawag a ladawan ti cornea] a maawagan iti Topographer. No nasaysayaat ti alikamen, ad-adda met a masinunuo dagiti nasayaat a pagbanaganto ti operasionyo.

Ti Operasion

No ikeddengyo a maipakat kadakayo daytoy nga operasion, aniat’ manamnamayo? Adda maaramid a panagsukimat kasakbayan ti operasion a pakairamanan ti pannakasukimat ti mata, ti panangrukod ti ultrasound iti mata ken ti kinapuskolna, dagiti rukod ti sukogna, dagiti rukod ti kinapigsana, ken nalabit video topography a paandaren ti computer. Babaen kadagitoy a nabatad nga impormasion, maiplanon ti pannakaoperayo. Kalpasan ti panangtarus ken panangpirmayo iti pammalubos a dokumento, gagangay a mapatomarankayo iti pangpakalma.

No maipapan iti pammalubos a dokumento, usigentayo ti sumagmamano a peggad a nadakamat iti daytoy a dokumento. Maaramid daytoy nga operasion iti makinruar a rutap ti mata. Dagiti gagangay a di nasayaat nga epektona ket pannakasisirap, dagiti kasla bituen a silnag dagiti silaw, agbaliwbaliw a panagkita, kasla adda pulingna a mata, namaga a mata, ken sensitibo a mata, a mabalin nga agpaut iti sumagmamano nga oras, aldaw, lawas, wenno bulan. Kumapuy ti mata gapu kadagiti pannakaiwa. Nagduduma ti kabayag ti panagkapuy ti mata ti tunggal tao. Mabalin a mapukaw dagiti adu a komplikasion babaen iti panagaramat kadagiti maipatedted iti mata kalpasan ti operasion ken babaen iti panangsurot kadagiti pagalagadan kas kadagiti maipawil nga aramid. Nabalballigi dagiti resulta ti operasion no natulnog ti pasiente.

Ita, ipapantayon a nakasaganakayon a maopera, aniat’ sumaruno? Kabayatan ti 30 a minuto a panagtomar iti nakapuy a pangpakalma, magnakayon a mapan kadagiti siled ti RK nga operasion. Madalusan dagiti kalub ti matayo, ken maabbungan ti rupayo. Mabalin a maala itan ti maudi a panangrukod, ket masukimat dagiti instrumento a pagopera iti sidong ti mikroskopio tapno masigurado. Mapatedtedan ti matayo iti anesthesia. No naikkanen ti mata iti anesthesia, maipuesto ti lid speculum [instrumento a mangtengngel iti kalub ti mata kabayatan ti operasion] tapno maliklikan ti panagkirem. Iperrengyo ti matayo iti maysa a silaw, ket markaan ti siruhano ti katengngaan ti panagkitayo kas pangirugianna iti operasion. Maipan itan iti mata ti pagrukodan tapno mamarkaan ti padron ti operasion, sa mairugin ti panagopera.

Awan pay 20 a minuto, maileppasen ti operasion. Masansan a makaluban ti mata iti sumagmamano nga oras, ngem mabalin a makitayon ti simmayaatan ti kinaarrapyo iti las-ud ti 24 nga oras. Mapagteng dagiti kangrunaan a panagbalbaliw iti panagkita kadagiti sumaganad a 7 agingga iti 30 nga aldaw. Babassit laengen a panagbalbaliw ti mapagteng kalpasan ti tallo a bulan, ket saanen nga agbaliwbaliw dayta kalpasan ti makatawen. Iti sumaruno a 20 a tawen, agarup 1 kadagiti 4 a pasiente ti makadlawen iti dakkel a nagbalbaliwan ti panagkitada.

Saan nga Agpaay iti Amin

Bassit laeng ti napagsasaritaantayo maipapan kadagiti komplikasion. Pagsasaritaantay itan ti sumagmamano kadagiti dakes nga epektona​—dagiti ninamnama ken di ninamnama. Saan a pasayaaten ti RK ti amin a tukad ti kinaarrap. Iti gistay tunggal kaso, makatulong dayta, ngem di nakatulong dayta kadagiti dadduma nga arrap. Mapadasan ti dadduma ti agbaliwbaliw a panagkita. Kaipapanan daytoy a naiduma ti panagkita iti bigat no idilig iti rabii. Nangnangruna a madlaw daytoy dagiti tattao a nakatugaw nga agmalmalem iti sango ti computer. Saan a permanente a mapasaran daytoy dagiti kaaduan a pasiente ti RK, ngem mapasaran daytoy ti sumagmamano. Ti pannakasisirap iti rabii isut’ ireklamo dagiti adu kalpasan ti RK nga operasion, ngem manen, saan nga ireklamo daytoy ti kaaduan kas permanente a kasasaad. Dagidiay a namaga ti matada ken nalabit insardengda payen ti panagaramatda iti contact lens gapu iti dayta, ti makapasarto iti napapaut a panagmaga nga agbayag agingga iti innem a bulan. Nakaro unay ti pannakakorehir ti kinaarrap dagiti dadduma, a daytoy ti mangdadael iti abilidadda a mangkita a silalawag kadagiti asideg a bambanag ken mamagbalin met iti abilidadda a mangkita kadagiti adayo a bambanag a nakapuy no awan ti contact lens wenno anteohos. Saan a gagangay unay daytoy ngem talaga a mapasamak iti sumagmamano a pasiente ti RK.

Iti umuna a tallo a bulan kalpasan ti operasion, mabalin a maapektaran ti panagkita babaen kadagiti pangkaaduan a parikut iti salun-at, emosional a pakarigatan, panagsikog, pannakaagas, panagbalbaliw ti trabaho, padron iti panagehersisio, panagbalbaliw iti pannangan, ken nagnangruna ti kurang nga inana. Nadlaw ti maysa a siruhano iti RK a dagiti tattao a kankanayon nga agpabaked iti bagida ket masansan a kasapulan a maopera manen tapno maragpat ti tarigagayanda a panagkita. Adu a bambanag ti makaapektar iti inaldaw-aldaw a panagkita, kangrunaanna kadagiti umuna a tallo a bulan. Masapul a sisasagana ti pasiente kadagiti panagbalbaliw ti panagkita kabayatan ti panagimbag[na].

Saan a kanayon ti kinaapagpag-isu ti RK tapno mabalinna a kanayon a sandian ti anteohos wenno contact lens, tangay dagitoy ket maibagay sigun kadagiti masinunuo a pakasapulanyo. Ti RK nga operasion ket maysa a pangkaaduan a pamay-an, ket manmano nga agaramat iti anteohos dagiti pasiente iti RK kalpasan ti operasion. Mabalin met a ti laeng maysa a mata ti makorehir tapno addaankayo iti maysa a mata para iti adayo a panagkita ken ti maysa a para iti asideg. Mabalin a maaramid pay ti sabali nga operasion kalpasan ti pannakaopera iti RK no di naragpat ti ninamnama a kualidad ti panagkita ken no adda pay mabalin a maaramidan. Kasapulan ditoy ti maysa a siruhano nga aduan kapadasan tapno maammuanna no kasano pay kaadu ti operasion a maaramid.

Agpanunot, Sa Mangikeddeng

Ti kasayaatan a balakad no us-usigenyo daytoy nga operasion isut’ panangikagumaanyo a gumun-od iti nawadwad nga impormasion iti dayta a suheto, tangay rumbeng a yimtuodyo dagiti maikanatad a saludsod tapno magun-odyo dagiti masinunuo a sungbat. Kalpasanna, mapankayo iti nadumaduma a siruhano iti RK sakbay a mangikeddengkayo iti addang a tarigagayanyo. (Proverbio 15:22) Mabalin a matakuatanyonto a maikarikay nga agpaopera [tapno] sumayaat ti panagkitayo.

Iti maysa a taripnong iti Salt Lake City, Utah, E.U.A., itay laeng nabiit, maysa a report ti naidatag iti pannakaadal kadagiti pasiente iti RK nga uray isuda ket ophthalmologist met. Gistay amin dagitoy a pasiente ti immanamong a naragsakda iti resulta ti operasion​—2 a porsiento laeng ti di nangikankano iti dayta, ngem naragsak ti 98 a porsiento kadakuada.

Ti panagriing nga addaan nalawag a panagkita iti kada agsapa ken ti saanen a panaganteohos ket talaga a naisangsangayan a kapadasan! Mapasamakto daytoy iti asidegen a masanguanan, saan a babaen iti pannakaopera, no di ket babaen iti nadiosan a pannakabalin. Yegto ti baro a sistema ti Dios ti nalawag a panagkita kadagiti amin nga agar-aramat iti anteohos, ngem ti kabbaro a panagkita isunto ti nangnangruna a makaparagsak kadagidiay pulos a di pay nakapadas iti panagkita! “Iti kasta maluktanton dagiti mata ti bulsek.”​—Isaias 35:5

[Dagiti diagram/Dagiti ladawan iti panid 25]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Dagiti Kadawyan nga Epekto ti Operasion nga RK

Ti normal a mata silalawag nga iturongna dagiti ladawan iti rabaw ti retina

Retina

Nalawag a panagkita

Ti arrap a mata ket adayo unay a makitana dagiti ladawan tapno madanonda ti retina

Retina

Di nalawag a panagkita

Ti pagsurotan ti walo nga iwa a mangrugi iti tengnga medio patadenna ti cornea

Ti mata, kalpasan ti RK, ipalubosna ti pokus a makagteng iti retina, a mangyeg iti nalawag a panagkita

Retina

Nalawag a panagkita

[Picture Credit Line iti panid 22]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck