Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Dagiti Uso​—Aniat’ Pangallukoyda?

NI AGTUTUBO nga Avery ket maysa kadagiti rinibo​—nalabit minilion​—nga agtutubo nga inimpluensiaan unay ti nalatak nga uso a panagisuot kadagiti T-shirt nga addaan islogan. Siempre, nabayagen nga adda dagiti T-shirt nga addaan islogan; mabalin a nagisuot pay dagiti nagannakyo idi agtutuboda. Sigun iti magasin a Newsweek, nupay kasta, adda baro a parupa daytoy nga uso. Dadduma ita nga agtutubo ti “agaruat kadagiti T-shirt nga addaan iti islogan a direkta a kinabastos ti nagtaudanda.”

Addaan dagiti kabbaro a T-shirt iti islogan, a kaaduanna ket nalawag a di rumbeng a mayimprenta. Saklawenda ti pananglais iti pulí ken bastos a sasao maipapan iti babbai. Kasla awan pakibiangan dagiti sumursurot iti daytoy nga uso no kasanot’ panagrikna ti dadduma​—agraman nagannakda​—kadagitoy naalas nga islogan. Idi dinamag ni 18-tawenna nga Andrea ti maysa nga agtutubo no apay nga insuotna ti maysa a makarimon a T-shirt, “dina ammot’ isungbatna, basta nagpambar nga ‘Uso dayta’ ken ‘Nagadut’ agisusuot iti kasta.’”

Iti napalabas a pinullo a tawen, ginasut nga uso ti nakaallukoyan dagiti agtutubo. Maysa kadagiti kalatakan​—ken dakkel a panguartaan​—a kanayon nga uso isut’ Hula-hoop a limmatak idiay Estados Unidos idi dekada ’50. Iti napalabas a sumagmamano a tawen, nalatak ti pannangan ti intero a sibibiag a goldfish ken ti pannakakita no kasano kaadu a tattao ti makaanay iti maysa a booth ti telepono. Iti kallabes a tawtawen, adda met tiempo a limmatak ti break dancing, nagkupas a maong a pantalon, skateboards, ken “streaking” (panagtaraytaray a silalamolamo iti publiko). Napaliiw ti maysa a mannurat ti Biblia: “Ti buya daytoy a lubong agbaliwbaliw.” (1 Corinto 7:31) Ita, pinulpullo nga uso​—manipud minamaag no dadduma agingga iti napeggad​—ti madama nga uso kadagiti agtutubo.

Dagiti Agtutubo ken ti Uso a Kawesda

Usigenyo ti kawes, kas pagarigan. Sigun iti magasin a Time, ti musika a rap (masansan a maawagan a hip-hop) “ket posible itan a kababalligian a tagilako ti America iti ballasiw-taaw manipud idi inimpluensiaan ken rinimbawan ti microchip ti sangalubongan a kultura dagiti agtutubo.” Ngem, kas pagaammoyo unay, ti rap ket saan la a basta musika. Kuna pay ti Time: “Ti rap ket sangalubongan met nga uso a tagilako. Makita iti uray sadinoman ti nagadu a nadumaduma nga aruaten ti moderno, naranggas a siudad ti America​—kalawkalaw a pantalon, nangingina a sapatos, adda uklopna sweatshirt, sumilengsileng nga alahas.” Ti napalalo a panangitandudo dagiti nalatak a grupo ti kumakanta​—ken dagiti music video​—ti nangrubrob iti yaadu dagiti agtarigagay kadagiti estilo a hip-hop.

Nangina ti kawes a kalawkalaw​—ti laengen nangatot’ tabasna a sapatos ket masansan a nakanginngina! Ngem para iti adu nga agtutubo maitutop ti gatadna. Sigun iti maysa nga agtutubo nga agnagan Marcus, “no dika agisuot iti kalawkalaw a kawes, saanka a maawat iti kultura ti musika a rap.”

Mayat latta dayta kadagiti agtutubo a ti pagay-ayatdat’ agannayas iti nalatak a langa a “grunge.” Itantandudo ti dadduma a nalimed a banda ti rock idiay America ti pigispigis a pantalon ken nadumadumat’ urit ken kolorna a T-shirt a pakabigbigan ti langa a grunge. Awagan ti maysa a mannurat ti uniporme a “grunge” kas “napammarang a kinakurapay.” Talaga a pammarang laeng dayta. Ti naburara nga aruaten ket nangina. Sa adda “panagsubli dagiti dati nga uso.” Sigun iti magasin ti Canada a Maclean’s, dagitoy ket “moda a mangisubli kadagiti uso idi arinunos ti dekada ’60 ken rugrugi ti ’70.” Masdaaw a mangmingming dagiti nataengan bayat nga agbayad dagiti agtutubo iti nangina a presio agpaay kadagiti aruaten​—kas ti nangatot’-takonda a sapatos ken kasla kampana ti laylayanna a pantalon​—a nabayagen a laus a kas iti musika a disco.

Dagiti ‘High-Tech’ a Kagawaan a Maibilang a ‘High Fashion’

Dagiti electronic pocket pager, wenno beeper, ti sabali pay a pagarigan no kasano a tarigagayan dagiti managdarepdep nga agtutubo ti aniaman a ‘high fashion’ (kabaruan nga uso). Ti beeper a dati nga us-usaren laeng dagiti doktor ken dadduma a propesional a masansan nga adut’ awaganda, ti nagbalinen a nalatak kadagiti taga siudad a managlako iti maiparit nga agas. Dagiti beeper ti nangpalaka kadagiti managlako iti maiparit nga agas a yurnos ti pannakisabetda iti agbalin a kustomerda. Sigun iti The New York Times, “nasaknap ti pannakausarda ta nagbalinen [ti pocket pager] a simbolo ti kultura ti maiparit nga agas.” Di ngarud unay pakasdaawan, nga impariten ti administrasion dagiti eskuelaan iti intero a pagilian [ti pannakausar] ti babassit a beeper kadagiti eskuelaan!

Nupay kasta, ti panangiparit dina pinukaw dagiti beeper. Lallalo a limmatak ti beeper kadagiti agtutubo iti siudad. Daddumat’ mangusar kadakuada iti pampanunotenda a panggep, kas alikamen a makikomunikar, a makatulong kadagiti nagannak a mangammo no yanda, wenno makasaritada ida no adda emerhensia. Ngem iti dadduma nga agtutubo, [ti beeper] ket basta pagarkos laeng. Sigun iti Times, “dagiti tin-edyer isuksokda ti beeper kadagiti yabadayda a bag, bulsa ti jacket ken sinturonda. Adda relo a beeper, kurbata a beeper, ballpen a beeper, asul, rosas ken nalabaga a beeper, ken simple a nangisit ken maris-kape a beeper.” Nupay dadduma a nataenganen ti dagus pay laeng a manginaig iti beeper iti pannakausar ti maiparit nga agas, kuna ti maysa a polis ti Siudad ti Nueva York: “Basta daytat’ banag a nalaka a malako. Sumagmamano kadagiti ubbing nga addaan kadakuada ti agus-usar iti maiparit nga agas, ngem ti kaaduanna ket saan. Uso la ngamin dayta.”

Dagiti Uso​—Karkarna ken Napeggad

Nupay ti kasayaatan a maibaga ket mapanuynoyan dagiti uso a kawes, ti kadaksan ket makadangranda, dadduma nga uso kasla kontraenda amin a nasin-aw a kapanunotan. Tapno magun-odan ti narapis a langa ti dadduma a nalatak a modelo, adu nga agtutubo a babbai ti mangtulad iti uso a panagpakuttong​—a dida pampanunoten ti dakes nga ibungana iti salun-at ken pagimbaganda. “Sangkapanunot dagiti umili ti panagdieta,” insurat ni Alvin Rosenbaum. “Usigenyo ti aniaman a listaan ti 10 a kangrunaan a mailako a libro ket masansan a masarakanyonto a nailista iti libro para iti panagdieta.” Itudo ni Rosenbaum nga itandudo ti adu kadagitoy a nalatak a libro ti panagdieta a mapagduaduaan ti kinaepektiboda. Pabasolen ti adu nga eksperto ti uso a panagpakuttong a pakaigapuan ti napalalo a yaadu dagiti sakit iti pannangan​—kas ti anorexia nervosa​—kadagiti agtutubo.a

Mabalin a napeggad met​—ken karkarna ti dadduma pay nga uso a wagas ti panagarkos iti personal a langa. Sigun iti maysa nga artikulo ti Newsweek, “nagbalinen nga uso ti panagpatató, ti arte dagiti tattao idi ugma ken dagiti walang.” Gapu ta maallukoyda kadagiti inaramid dagiti artista ken musiko ti rock a heavy-metal, tartarigagayan ti dadduma nga agtutubo a maaddaanda iti gundaway a maaddaan iti naarte a tató a permanente a maimarka iti bagida. Kasla dida man la madanagan iti pakdaar dagiti doktor maipapan iti peggad ti hepatitis ken maka-allergic nga epekto ti tinta a pangtató.

Wenno ti met ngay uso a panangsugat iti bagi? Nupay mabalin a kadawyan ti panagpatebbeng dagiti babbai iti dadduma a kultura, daddumat’ aglablabes iti kinanainkalintegan ta patebbenganda ti dila ken pusegda sada ikkan kadagiti aguy-uyaoy [ken] nakadidillaw nga alahas. Iti maysa nga agtutubo a desidido a mangsair iti nagannakna, nagrigat ti agpili iti ad-adda a makapakellaat ngem ti dakkel nga aritos a maikabil iti agong.

Dagiti Uso​—Asinot’ Adda iti Likudanda?

Depinaren ti libro nga Adolescents and Youth ti uso kas “manmano ken nabiit-agpasó nga estilo nga umasping unay iti narelihiusuan a panagdayaw. Kas depinasion, dagiti uso ket temporario ken di mapakpakadaan, ken nangnangruna a tuladen dagiti tin-edyer.” Ngem ania kadi ti makagapu a kellaat nga agusar ti minilion nga agtutubo iti kalawkalaw a pantalon wenno agitugotda iti beeper? Maragsakan unay dagiti managpartuat ken managanunsio a maaddaan iti nasientipikuan a sungbat iti dayta a saludsod. Binigbig ti maysa nga artikulo iti magasin ti Britania a The Economist: “Kasla kariten dagiti uso ken moda ti nasin-aw a panangilawlawag.”

Situtured a nangipaay ti libro nga Adolescents and Youth, nupay kasta, iti panangilawlawag iti panagkunana a: “Nadumaduma a banag ti mabalin a mangilawlawag iti kinalatak dagiti uso: ti tarigagay a mangallukoy iti atension; ti pakatignayan nga aramiden ti ipapilit dagiti kabarkada; ti kasapulan a pannakaiduma kas indibidual ken kas grupo ti agkakatawenan; ken ti pannakaguyugoy iti karkarna.” Kas iti nalawag a kuna ti maysa a tin-edyer: “Ti kina-high school [segundaria nga eskuelaan] ket nasayaat a tiempo nga agtignay ketdi a kas karkarna ken parmeken ti tarigagay nga agtignay a kas karkarna.”

Di kondenaren ti Biblia ti inuubingan a tigtignay. Kinapudnona, kunana: “Agtutubo, tagiragsakenyo ti kinaagtutuboyo. Agragsakkayo bayat nga agtutubokay pay laeng. Aramidenyo ti kayatyo nga aramiden, ken surotenyo ti tarigagay ti pusoyo.” Nupay kasta, pasarunuan ti Biblia dayta a balakad iti daytoy a pakdaar: “Ngem laglagipem a ti Dios ukomennakanto iti aniaman nga aramidem.” (Eclesiastes 11:9, Today’s English Version) Gapu iti daytoy serioso a balakad, kasano ti panagtignay ti maysa a Kristiano nga agtutubo iti kabaruan nga uso? Dakayo kadi ti kaunaan a mangtulad iti dayta? Ti sumaganad nga artikulo iti daytoy a serye ti mangipaayto iti sumagmamano a makatulong a balakad kadagitoy a banag.

[Footnote]

[Blurb iti panid 14]

“Dagitoy a T-shirt . . . Nagadut’ agisusuot iti kastoy.” 17-ti-tawenna a ni Avery

[Ladawan iti panid 15]

Nagbalinen a nakalatlatak ti panangsugat iti bagi ken panagpatató