Saanen a Maysa a Bato Wenno Maysa a Puro
MAYSA a linia manipud iti maysa a kanta idi dekada ’60 kunana: ‘Maysaak a bato/Maysaak a puro/Ket saan a makarikna iti ut-ot ti bato/Ket saan a pulos nga agsangit ti maysa a puro.’ Paboritok idi daytoy a kanta agsipud ta kastat’ kasasaad ti panagbiagko. Diak pulos a malagip ti pannakariknak kadagiti bambanag a kuna dagiti dadduma a mariknada, kas iti ayat, panangngaasi, ken panangay-ay. Nagpammarangak a mariknak dagita a rikna ket patiek a kasta met ti aramiden dagiti dadduma. Diak malagip a nagsangitak idi kas maysa a nataengan. Ket adtoy, agtawenakon iti—50 ken agserserbi kas maysa a panglakayen iti maysa a kongregasion Kristiano, agsolsolo iti pagtaengak, agsasaibbekak gapu iti maysa a libro a basbasaek. Kasano a napasamak daytoy iti daytoy a “bato,” iti daytoy a “puro”?
Naipasngayak idi 1936 iti ruar ti siudad ti Boston, ti maikapat kadagiti walo nga annak. Alkoholiko da tatang ken nanangko. Dikam pagsasaritaan dagiti rikna, panangarakup, wenno ebkas ti ayat iti aniaman a pamay-an a malagipko. Idi innem a bulanko, adda nangikabil kaniak iti baniera, sinullatanna ti pagubuan ti danum, linuktanna ti gripo, sa pimmanaw. Ti agdaldalus iti balay nasarakannak ket insalakanna ti biagko. Dagiti laeng banag a nariknak kas maysa nga ubing ket buteng, amak, pungtot, ken pisikal nga ut-ot.
Dagitoy ti insuro kaniak ni tatangko isu nga agpungtot unay ket dandani awan lislisianna nga ipapas dayta babaen ti panangdanogna ken panangkugtarna iti bassit a bagik. Pagarigenggenennak pay laeng ti langa ti rupana kadagidi a tiempo kalpasan ti kagudua a siglon. Iti intero a panagbiagko patiek a dagitoy a panangbaot ket gapu ta maysaak a dakes nga ubing, ngem itan, ammokon a ti pungtotna kaniak awan pakainaiganna iti panagbalinko a naimbag wenno dakes.
Idi agtawenakon iti lima ken innem, ti doktor ti pamiliami inabusonak iti seksual. Idi ageskuelaakon, nagindegkami iti maysa a siudad dagiti 250,000 a WASPs (white Anglo-Saxon Protestants), ket tinutuok ken kinamkamatdak dagiti kaeskuelaak, ti bassit nga ubing a Judio. No matiliwdak dagitoy a barkada dagiti 10 wenno 12 nga ubbing, labusandak, maluendak, ket ipurruakda dagiti kawesko iti tuktok dagiti kayo. Masapul nga umuliak iti kayo a labus tapno maalak dagiti kawesko.
Makabulan sakbay ti maika-18 a kasangayko, nakikaduaak iti militaria tapno makapanawak idiay pagtaengan. Agingga idi, pulos a diak pay nakaraman iti arak, ngem dandani dagus a rinugiak ti naginum ket naadiktoak a dagus. Nagtalinaedak iti 20 a tawen iti militaria ket nabartekak no nakapalimos, nakabulod, wenno nakatakawak ti gatad ti maysa a beer. Nangasawaak idi agtawenak iti 24 ket naaddaanak iti anak, ngem ti asawak ken ti barok nagindegda iti maysa a balay nga inturayan ken tinengngel ti maysa nga alkoholiko—siak—a nangmatmat kadakuada nga agpadpada a kas dadagsen ken paggastosan.
Nagretiroak iti militaria idi 1974 ket pinadasko ti nagnegosio iti apagbiit, ngem di nagbayag insardengkon dayta. Saanakon nga agin-inum, yantangay madin ti bagik iti arak. Lumabneg ti kudilko no makainumak iti maysa laeng wenno dua a beer. Itan, naadiktoakon iti droga—kaaduanna marihuana, ngem kadagiti dadduma no makagun-odak. Daytoy ti namagbalin kaniak nga imposible a makapagtrabaho, gapuna siak ti agtagibalay bayat nga agtrabaho ti asawak a ni Donna.
Simmarungkar Dagiti Saksi ni Jehova
Naminsan nga agsapa, mapanen agtrabaho ti asawak. Alas 7:30 idi, ket naulawakon iti droga. Daytoy ti namagpungtot kenkuana. Iti dalanna a rummuar iti makinsango a ruangan imbarsakna ti maysa a karatula kaniak ket inriawna: “Inanamaek a riribukendaka koma agingga ken patay.” Ti karatula isu daydiay kankanayonna nga iparang iti tawa ket mabasa iti dadakkel a letra ti, “DI MAAWAT DAGITI SAKSI NI JEHOVA.” Imbasurak ti karatula. Iti sumaganad nga agsapa, dua a babbai ti immay iti ruanganko. Dagitoy dagiti Saksi ni Jehova.
Iti daytoy a tiempo inawatkon ti Budismo a relihionko. Nabayagen nga inlaksidko ti Biblia gapu iti kinamanaginsisingpet dagiti Judio ken Katoliko a nagannakko. Sinapsapulko ti Dios iti sumagmamano a tiempo ngem naumaakon nga agsapsapul, ta impagarupko nga awan ti Dios. Mamatiak iti ebolusion ket nariknak a napaneknekakon nga awan ti Dios babaen ti panagtakderko iti ruar bayat iti agkimkimat a natutudo a tiempo a tumangtangad ken umaw-awagak ti Dios iti isuamin a dakes a nagan a mapanunotko ken kunkunak: “No addaka, patayennakon.” No siak koma ti Dios, inaramidko koma daytan. Gapu ta dinak pinapatay, impagarupko nga awan ti Dios. Impagarupko a naikeddeng a madadael ti lubong gapu iti di panagsardeng ti tao a mangdaddadael iti dayta, ket inanamaek a mabuyak a mapasamak amin dayta iti TV bayat a naulawak iti droga.
Kas iti napasamak, immay ti dua a babbai iti dayta nga agsapa. Naulawak iti droga ket agbirbirokak iti pakaliwliwaan. Awan ti mamaay ti agarup 20 a minuto a panagsasaritami, a nagtungpal iti panangitukonda iti bassit nga asul a libro iti 25 sentimos. Pinanunotko a ti 20 a minuto a pakaliwliwaan ket aggatad iti 25 sentimos isut’ gapuna nga innalak ti libro ket impuruakko iti lamisaan ta awan interesko.
Iti sumaganad nga agsapa, agsapsapulak iti basaek tapno mailiwliwagko ti panagsigariliok iti marihuana iti apagbiit. Nakitak ti bassit nga asul a libro ket pinidutko, a manginanama a daytat’ manglinglingay kaniak iti maysa wenno ad-adu pay nga oras. Uppat nga oras kalpasanna, nalpaskon ti libro ket naan-anay a nakumbinsirak a pudno ti kinuna ti paulona: Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana. Addaanak ti droga iti balay ket ammok nga apaman nga idissok ti libro maulawak manen iti droga ket baybay-akon ti aniaman a nabasak. Ti maudi a panid intukonna ti maysa a Biblia maipaay laeng iti maysa a doliar, gapuna nangikabilak ti maysa a doliar iti sobre ket imbusonko, a kunkunak iti Dios—Diak pay pulos nagkarkararag iti biagko—“Dios, dayta laeng ti maaramidko, sikan ti mangaramid iti dadduma.” Imbusonko dayta, naulawak iti droga, ket binaybay-akon ti isuamin a kalkalpas pay laeng a nangallukoy kaniak.
Simmangpet ti Biblia babaen iti koreo, ngem indulinko laeng dayta. Di nagbayag kalpasanna, immay ti dua a Saksi ket intukonda ti panagadal iti Biblia kaniak, ket immanamongak. Makaparagsak dagiti panagadal ngem saan a nabunga ta kaaduanna nga ipangpangasko kadakuada ti pannakaammok iti pilosopia. Mainayon pay, agtomarak ti droga apaman a makapanawda, ket daytoy ikkatenna ti aniaman a rinang-ayak iti dayta nga aldaw.
Kamaudiananna, kalpasan ti makatawen, maysa kadagiti Saksi, ni Jim, ti immay ket dinawatna a basaek ti Ezequiel 33:9. Immannugotak, ket binasak: “Nupay kasta, no pakdaaram ti nadangkes iti dalanna tapno agbaw-ing kenkuana, ket saan nga agbaw-ing iti dalanna; isu matayto iti kinadakesna, ngem sika maispalmo ti kararuam.” Kalpasanna, sinaludsodannak no aniat’ pagarupek a kaipapanan dayta. Simmungbatak: “Kayatna a sawen, dikan agsubli ket matayak.” Kinunana, “Umiso dayta,” ket pimmanawen.
Nagsubli ti Saksi
Maragsakanak a mangibaga a natakuatak nga addaanak pay laeng iti konsiensia—yantangay patiek a nabayagen a pinatayko ti konsiensiak. Tangay talaga a nariknak ti tarigagay iti masanguanan a nakitak iti Biblia, inkeddengko a padasek nga isardeng ti panagdroga. Pinadasko iti adu a lawas ngem diak nagballigi a bukodko. Maysa a rabii, insingasing ti asawak nga awagak “dayta a gayyem,” a tuktukoyenna ti Saksi, ni Jim. Imbagak kenkuana a kinunana a saanen nga agsubli, sa diak ammo ti numero ti teleponona. Nariknak nga awanen a pulos ti namnamak.
Iti sumaganad nga aldaw, nakasarakkami iti Pagwanawanan a nakasaluket iti makinsango a ruangan nga addaan iti naisurat a numero ti telepono ni Jim. Imbati dayta ti asawana nga “awan ti naisangsangayan a rason.” Immawagak kenkuana ket impudnok ti parikutko iti arak ken droga ket dinawatko no mabalin a tulongannak. Imbagana kaniak a no isardengko ti panagdroga, umaynak yadalan iti inaldaw.
Rinugian daytoy ti napasnek a panagadal a nangbusbos iti amin nga aldaw ken rabiik. Saannak laeng nga inyadalan nga inaldaw no di ket sinuplayannak pay kadagiti libro a pagadalan ti Biblia ken kadagiti artikulo ti Pagwanawanan. Uppat laeng nga oras ti turogko iti maysa a rabii—maysa a gagangay a parikut dagiti alkoholiko—ket amin a dadduma a tiempok naipamaysada iti panagadal ti Biblia. Idi awanen dagiti droga, amin a nasursurok idi napalabas a tawen, agraman ti masursurok babaen ti panagadalko manipud iti 18 agingga iti 20 nga oras iti inaldaw, naipasagepsepda a dagus.
Mainayon pay, rinugiakon ti tumabuno kadagiti amin a gimong dagiti Saksi. Iti las-ud laeng ti sumagmamano a lawas, rimmang-ayakon agingga iti umuna a pudno a panagkararagko iti biagko, a dayta met ti kararag a panagdedikarko. Rinugiakon ti napan kadagiti ruruangan ken nangasaba iti tunggal maysa nga am-ammok. Pito a panagadal ti narugian, ket lima kadagitoy ti rimmang-ay agingga iti bautismo, agraman ti asawak ken barok. Nabautisaranak iti maysa nga asamblea sirkito idi Mayo 23, 1976, tallo laeng a bulan kalpasan ti panagteleponok iti “dayta a gayyem.” Rinugiak ti nagpayunir (a nangasaba iti amin-tiempo) ket nagtultuloyak iti 13 a tawen.
Daytoy ti mangisubli kaniak sadiay nangrugiak itoy nga estoria—50 a tawenkon, nakatugaw idiay balay nga agsolsolo, ket sangsangitak ti maysa a libro. Nakalatlatak dagiti libro a mangiwanwan iti personal nga irarang-ay bayat ti dekada ’80, ket binasak ti maysa kadakuada. Kinapudnona, ti mangiwanwan a pasetna di nakatulong kaniak. Diak nagutugot a mangtungpal iti nailubongan a kapanunotan nga intukonna. Ngem ti libro pudno nga impakitana kaniak iti damdamo unay no kasano a dagiti nasugatan a tawtawen ti kinaubingko ken ti nabisinan nga emosional a pannakasapul iti ayat ti namagbalin kaniak a di makaipaay iti ayat. Agpadpada a dagiti lua a timrem ket lua ti rag-o gapu ta naawatakon no apay a kanayon idi a diak nakaipaay iti ayat, ken kasta met a lulua ti ladingit gapu iti pukaw a sinagabak iti 50 a tawen kas maysa nga emosional a parsua a di makaipaay iti ayat. Inlawlawagna dagiti adu a pannakidangadang iti panagliday a sinagabak iti intero a panagbiagko.
Nagin-inut, rinimbawannak dagiti emosional a rikna no mabasak iti Biblia ti maipapan ken Jehova ken ti ayatna, uray pay kaniak, a diak pay narikna a personal idi. Ti panagayat iti asawak ken anakko, kadagiti kakabsatko a lallaki ken babbai iti kongregasion ti Dios, ken kasta met kadagiti tattao a kaskasabaak iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios, tapno maaddaanda met iti gundaway nga agbiag nga agnanayon iti naikari a baro a lubong ni Jehova iti kinalinteg ditoy daga.
Naparsua nga Agayat ken Maayat
Naparsuatayo nga agayat ken maayat. No maipasngay ti maysa nga ubing, kasapulan daytoy ti ayat, ket isut’ masapul a maawat. No ti ubing di ayaten ken di awaten dagiti nagannakna, mariknana a saan a maay-ayat ket dina marikna nga isut’ maipatpateg. Idi bassitak pay laeng, tartarigagayak nga ubbaendak, iggamandak, aprosandak. Malagipko pay laeng uray ita a no umay dagiti bisita idiay balay, matmatandak iti pagay-ayamak, ket inanamaek nga ubbaendak. Dida pulos inaramid dayta, ket rugiakon ti agsangit ta awan a pulos ti nangubba kaniak.
Dagita a sugsugat iti kinaubing ti nangpakapuy iti akemko kas asawa a lalaki ken ulo ti pamilia ken nakaigapuan ti diak panamati a ni Jehova, ti nailangitan nga Ama, mabalinnak nga ayaten. Ti kinapudno maipapan ken Jehova ti nagin-inut a nangbalbaliw kaniak, ket binaliwanna ti panangmatmatko kenkuana saan laeng nga iti panunot no di iti puso, ket ita ammokon nga ay-ayatennak ni Jehova a di mangidumduma. Ammok met nga awanen ti sabali a pamay-an a pananggun-odtayo iti dayta nga ayat. Daytat’ di kaikarian a kinamanangngaasi manipud ken Jehova a Dios, ti Dios ti ayat.
Ti kapapatgan a panangusig kadagitoy amin ket gapu iti bendision ni Jehova, itan nga addaankam nga agassawa iti nasayaat a biag. Agdama nga agserserbikami sadiay dakkel ti pakasapulan kadagiti manangaskasaba iti Pagarian, a kadua ti maysa a bassit a naayat a kongregasion iti napintas a bassit nga ili iti kabambantayan ti Arizona. Agserserbiak kas mangidaulo a manangaywan ti kongregasion, agikonduktaak ti panagadal ti libro ti kongregasion, ket pagragsakak met nga idaulo ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. Addaanak ti bassit a negosio a panagugas ti tawa a mangnayon iti pensionko tapno maaddaankami kadagiti amin a kasapulanmi iti material ken umdas a tiempo iti ministerio ken ti dadduma pay a panagserbimi iti naayat a nailangitan nga Amatayo.
No taliawek ti nalikudan sadiay yanko iti dayta nga agsapa a panangipuruak ti asawak iti karatula a “DI MAAWAT DAGITI SAKSI NI JEHOVA” kaniak, kasta unay ti panagyamanko iti nailangitan nga Amak iti naaramidanna kaniak. Manipud maysa nga adikto a di makapagtrabaho ken addaan laeng iti namnama a makakita iti tunggal maysa a kaduak a mapapatay, ita maysaakon a miembro ti makitkita nga organisasion ni Jehova ditoy daga ken nagkari a mangipakaammo kadagiti ad-adu pay no mabalin, iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios, ti kakaisuna a namnama agpaay iti lubong. Pinunno met ni Jehova ti biagko kadagiti tattao a nangipaay kaniak iti kanayon a tartarigagayak: ayat, panagtalek, ken panangawat.
Ket diakon padpadasen ti agbalin a maysa a “bato” a di makarikna iti ut-ot wenno maysa a “puro” a pulos a di agsangit.—Kas insalaysay ni Larry Rubin.
[Ladawan iti panid 23]
Ni Larry Rubin ken ti asawana a ni Donna