Nagbalin nga Ayat ti Gurak
Kas insalaysay ni Ludwig Wurm
Daydit’ kalam-ekan pay laeng a rabii a napadasak—minus 52° C. Ti petsa: Pebrero 1942—ngalay ti kalam-ekna ken tiempo ti gubat. Ti lugar: paggugubatan idiay Russia iti asideg ti Leningrad. Maysaak a soldado ti Aleman a Waffen-SS (Waffen Schutzstaffel), maysa a natan-ok nga armado a buyot. Maysa a sarhento ken siak ti natudingan iti nakaam-amak a trabaho a mangitabon kadagiti nasurok a 300 a kakaduami, a kaaduan kadagitoy ti natay kadagiti foxhole-da—simkilda agingga ken patay. Nupay kasta, nakatangtangken ti daga, ta imposible ti panangitabon kadakuada. Imbes ketdi, impempenmi dagiti simmikkilen a bangkay iti likudan dagiti balay a nagpanawan, kas kadagiti troso. Masapul nga agurayda agingga iti tiempo ti primavera tapno maitabonda.
DAYTOY a nakaam-amak a nakaitudingan saannak laeng a pinagbalin a malidliday. Iti kinalidayko nayebkasko, a buyogen ti panaglua: “Unterscharführer (sarhento), maibagam kadi kaniak no ania ti panggep amin daytoy awan mamaayna a panangpapatay? Apay nga adda kasta unay a panaggugura iti lubong? Apay a masapul nga aggugubattayo?” Sinungbatannak iti nakapsut a timek: “Ludwig, talaga a diak ammo. Patiennak, diak met maawatan no apay nga adda kasta unay a panagsagaba ken gura iti lubong.”
Dua nga aldaw kalpasanna, natiruan ti tengngedko iti bimtak a bala a nangparalisado kaniak, naawanan ti puot, ken dandani matay.
Ngem dagiti kankanayon a saludsodko ti nangipaay kaniak iti gundaway a makapadas a mismo kamaudiananna no kasano a ti gura ken pannakaupay agbalin nga ayat ken inanama. Bay-andak a mangilawlawag.
Pannakaam-ammok ken ni Hitler
Naipasngayak idiay Austria idi 1920. Luterano ni tatangko, ket Katoliko ni nanangko. Nageskuelaak iti maysa a pribado nga eskuelaan ti Luterano, a sadiay regular nga insuronak ti maysa a klero iti relihion. Ngem saan a naisuro kaniak ti maipapan ken Jesu-Kristo a kas ti Manangisalakan. Kanayon a ti naipaganetget ket naiturong iti “imbaon-Dios a pangulo,” ni Adolf Hitler, ken ti panggep nga Imperio a Puro-Aleman. Ti librok kasla isut’ libro ni Hitler a Mein Kampf (Ti Pannakidangadangko) imbes a ti Biblia. Inadalko met ti libro ni Rosenberg a Der Mythos des 20 Jahrhunderts (Ti Sarsarita iti Maika-20 a Siglo), a sadiay pinadasna a paneknekan a ni Jesu-Kristo ket saan a Judio no di ket maysa nga olandes ti buokna nga Ario!
Nakumbinsirak a ni Adolf Hitler ket talaga nga imbaon-Dios, ket idi 1933, pagpannakkelko ti pannakikadua iti movimiento a Hitler Youth. Panunotenyo laengen ti ragsakko idi naikkanak ti gundaway a makaam-ammo a personal kenkuana. Agingga ita nga aldaw, silalawag a malaglagipko pay laeng ti pamay-an ti panangmatmatna kaniak babaen iti naisangsangayan a panangperreng ti matana. Kasta unay ti epektona kaniak ta idi nakaawidakon, kinunak ken Nanang: “Manipud itan saanmon a kukua ti biagko. Ti biagko agpaay iti pangulok, ni Adolf Hitler. No adda makitak a mangpadas a mangpapatay kenkuana, isarapak ti bagik iti sanguananna tapno isalakanko ti biagna.” Kalpasan laeng ti sumagmamano a tawen a naawatak no apay a nagsangit lattan ni Nanang ken inarakupnak iti nakair-irut.
Nasapa nga Impluensia ti Partido Nazi
Idi 1934, immalsa ti National Socialists a maibusor iti gobierno ti Austria. Bayat daytoy a dangadang, pinapatay dagiti Nazi ni Chancellor Engelbert Dollfuss, a nangbusor iti panagkaykaysa ti Austria ken ti Alemania. Naaresto dagiti nangidaulo ti yaalsa, naukom, ken nasentensiaan a mapapatay. Kalpasanna rinugian ti gobierno ti Austria ti martial law, ket nagbalinak nga aktibo iti nalimed a movimiento ti National Socialist German Workers’ Party—ti partido a Nazi.
Idin dimteng ti Anschluss, ti pannakaitipon ti Austria iti Alemania idi 1938, ket ti partido a Nazi nagbalin a legal. Di nagbayag nairamanak kadagiti nasungdo a miembro ti partido nga inawis ni Hitler iti dayta met laeng a tawen a tumabuno iti tinawen a rally ti partido ti Reich idiay Nuremberg iti Zeppelin Meadow. Sadiay a nakitak nga imparangarang ni Hitler ti agsaksaknap a pannakabalinna. Dagiti napangas a palawagna, a mangtengngel kadagiti dumdumngeg a buyogen ti siddaaw, ket napnapno iti gura kadagiti amin a bumusor iti Partido a Nazi, agraman dagiti Judio iti intero a nasnasion ken dagiti International Bible Students, a pagaammo itan kas dagiti Saksi ni Jehova. Silalawag a malagipko ti impangasna: “Daytoy a kabusor ti Dakkel nga Alemania, daytoy a grupo dagiti International Bible Students, maikisapdanto ditoy Alemania.” Diak pay pulos nakaam-ammo iti asinoman a Saksi ni Jehova, gapuna pampanunotek idi no asino dagitoy a napeggad a tattao a sarsaritaenna buyogen iti kasta a rimon.
Ti Panagserbik Idiay Kampo a Pagbaludan ti Buchenwald
Idi bimtak ti Gubat Sangalubongan II idi 1939, dagus a nagboluntarioak a makikadua iti natan-ok nga armado a buyot ti Alemania, ti Waffen-SS. Nakumbinsirak a nainkalintegan ti aniaman a panagsakripisio a pakaawagak nga aramiden iti daytoy a gubat, ta ti pangulomi ket imbaon ti Dios, saan kadi? Ngem nariribukanak idi 1940, idi immakar dagiti tropami idiay Luxembourg ken Belgium a simrek idiay Francia, idi siaasideg a nakitak iti damdamo unay ti maysa a natay a soldado—maysa a naguapo nga agtutubo a Pranses. Diak maawatan no apay a dagiti agtutubo a Pranses kayatda nga isakripisio ti biagda iti maysa a gubat a nalawag a pangabakan ti Alemania, ta ti Dios adda iti dasigmi.
Nasugatanak idiay Francia ket nayawidak idiay Alemania tapno mayospital. Kalpasan ti panagimbagko, nayakarak nga agtrabaho idiay makinruar a sakup ti kampo a pagbaludan ti Buchenwald, iti asideg ti Weimar. Immawatkami kadagiti nainget a bilin manipud kadagiti opisialmi a dikam makikadua kadagiti Totenkopfverbände (Death’s Head) nga SS a guardia ti kampo wenno kadagiti balud. Nangnangruna a naparitankami a sumrek kadagiti lugar a pagtaengan dagiti balud, a napalawlawan iti natayag a pader nga addaan iti nalawa a ruangan. Iti ngato ti ruangan adda maysa a karatula: “Arbeit Macht Frei” (Ti Trabaho Mangwayawaya). Dagiti laeng guardia nga SS ti addaan iti naisangsangayan a pases a sumrek iti daytoy a lugar.
Idiay kampo, tunggal aldaw makitami dagiti balud bayat ti panagmartsada a mapan iti nakaitudinganda a trabaho a kuyogen ti maysa a guardia nga SS ken ti sabali pay a balud a mangaywan a naawagan Kapo. Adda dagiti Judio nga addaan iti pakailasinan a bituen ni David iti jaketda iti pagbaludan, dagiti naibalud gapu iti politika nga addaan iti nalabaga a trianggulo, dagiti kriminal nga addaan iti nangisit a marka, ken dagiti Saksi ni Jehova nga addaan iti lila a trianggulo.
Mapilitak a mangdillaw kadagiti naisangsangayan a naragsak a rupa dagiti Saksi. Ammok nga agbibiagda iti nakakaasi a kasasaad; kaskasdi nga iparangarangda ti bagbagida a buyogen ti kinatan-ok a mangilibak iti nakuttongen a langada. Yantangay awan a talaga ti ammok maipapan kadakuada, dinamagko kadagiti nangato nga opisialmi no apay a dagiti Saksi ket naibaonda kadagiti kampo a pagbaludan. Ti sungbat ta dagitoy ket maysa a sekta dagiti Judio-Americano a nasinged a nainaig kadagiti Komunista. Ngem mariribukanak kadagiti awan pakapilawanna a kababalinda, dagiti prinsipioda a di makikompromiso, ken ti kinadalusda iti moral.
Panungpalan ti Binigbigko a “Mesias”
Narbek ti pinatpatik a lubong idi 1945. Ti “dios[ko],” ni Adolf Hitler, nga intan-ok dagiti klero kas imbaon-Dios a pangulo, napaneknekan nga ulbod a mesias. Narbeken a naan-anay ti pinanggepna a Tausendjährige Reich (Sangaribo a Tawen a Turay) kalpasan ti 12 laeng a tawen. Isut’ maysa met a takrut a nanglisi iti sungsungbatanna a pannakapapatay dagiti minilion a lallaki, babbai, ken ubbing babaen ti panagpakamatayna. Dagiti simmaruno a damag iti panagbettak ti umuna a bomba atomika idiay Japan ti dandani nangpataud iti pannakadadael ti isipko.
Dadakkel a Panagbalbaliw iti Biagko
Di nagbayag kalpasan a nagpatinggan dagiti panagrurupak idi Gubat Sangalubongan II, naiwaragawag a mapanak idiay U.S. Army CIC (Counterintelligence Corps), paset dagiti nangsakup a buyot ti Estados Unidos. Naarestoak kas maysa a Nazi ken miembro ti Waffen-SS. Ti naayat a nobiak, ni Trudy, nakasarak kamaudiananna ti maysa a doktor a, gapu kadagiti epekto ti pannakadunor ti durik, nakumbinsirna ti CIC a mangwayawaya kaniak manipud iti pagbaludan gapu iti salun-atko. Ngarud kankanayon a naguardiaanak idiay pagtaengak agingga a nawayawayaanakon kadagiti amin a pammabasol a maysaak a kriminal iti gubat.
Kas maysa a baldado iti gubat, naibaonak iti repatriation hospital idiay Alps ti Austria agpaay iti pannakasukimat ti salun-at. Kalpasanna, iti naisangsangayan ti kinapintasna nga agsapa ti primavera, bayat a tagtagiragsakek ti makakayaw a buya ti aglawlaw ken ti nabara a silnag ti init ken umim-imdeng iti napintas a kankanta dagiti billit, nagkararagak iti ababa manipud iti kaunggan ti pusok: “Dios, no pudno nga addaka, masapul a masungbatam koma dagiti adu a makariribuk a saludsodko.”
Idi nakaawidakon, kalpasan ti sumagmamano a lawas, maysa a Saksi ni Jehova ti simmarungkar iti ruanganko. Inawatko ti literatura ti Biblia manipud kenkuana. Nupay no regular a simmarungkar tunggal agsapa ti Domingo, diak inikkan ti importansia wenno binasa ti literatura nga imbatina idi a tiempo. Maysa nga aldaw, nupay kasta, nagawidak manipud iti trabaho a malidliday unay. Insingasing ti asawak a mangbasaak iti banag a mangpainana iti isipko—maysa a bokleta nga imbati dagiti Saksi a napauluan Peace—Can It Last?
Rinugiak a binasa ti bokleta ket nakitak a diak maidisso dayta agingga a nabasak aminen. Kinunak iti asawak: “Daytoy a bokleta ket naimaldit idi 1942. No adda la maysa iti kalsada a nangibaga idi a ni Hitler ken ni Mussolini ket maabakda iti gubat ket ti Liga de Naciones agparang manen iti porma ti Naciones Unidas, mabalin a pagarupen idi dagiti tao nga isut’ agmauyong. Ngem itan, dagiti napasamaken ti apag-isu nga imbaga daytoy a bokleta a mapasamak. Adda kadi Bibliatayo ditoy tapno masukimatko dagitoy reperensia a Kasuratan?”
Napan ti asawak iti attic (kuarto idiay bubongan) ket nasarakanna ti daan a Biblia a patarus ni Luther. Sinukimatko dagiti bersikulo ti Biblia a nailista iti bokleta. Idi agangay, naammuakon dagiti bambanag a diak pay nangnangngegan idi. Naammuak ti kari ti Biblia a baro a lubong ditoy daga a mismo iti sidong ti Mesianiko a Pagarian ti Dios. Daytoy a pudno nga inanama agpaay iti maysa a naragsak ken natalged a masanguanan ket naiparangarang kadagiti sasao ti modelo a kararag ni Jesus a masansan nga ulit-ulitek idi ubingak: “Umay koma ti pagariam. Maaramid koma ti pagayatam, kas sadi langit, kasta met iti rabaw ti daga.” Ket ti dakkel a pakasdaawak, naammuak a ti Mannakabalin-amin a Dios, ti Namarsua iti langit ken daga, addaan personal a nagan, Jehova.—Mateo 6:9, 10; Salmo 83:18.
Di nagbayag, nangrugin a timmabunoak kadagiti gimong dagiti Saksi ni Jehova. Iti immuna a pannakigimongko, naam-ammok ti maysa a baket a napapatay ti balasangna ken manugangna a lalaki idiay kampo a pagbaludan dagiti Aleman gapu iti pammatida. Kasta unay ti bainko. Inlawlawagko kenkuana a gapu iti napalabas a pannakainaigko, ammok a mismo no aniat’ napadasanna ken ti pamiliana, ket gapu iti pannakainaigko kadagidiay makimbiang, adda kalinteganna a mangtupra iti rupak gapu iti rurodna.
Iti pakasdaawak, imbes a gura, nakalua gapu iti ragsak. Inarakupnak a sibabara ket kinunana: “O, anian a nagsayaatan ta ti Mannakabalin-amin a Dios, ni Jehova, ipalubosna a sumrek dagiti indibidual iti agbibinnusor a grupo iti nasantuan nga organisasionna!”
Imbes a ti gura a nakitak idi iti aglawlawko, dagitoy a tattao ti pudno a mangiparparangarang iti awan agumna nga ayat ti Dios—pudno a Nakristianuan nga ayat. Nalagipko a nabasak ti kinuna ni Jesus: “Babaen iti daytoy maammuanto ti isuamin a dakayo dagiti adalak, no addaankayo iti ayat iti maysa ken maysa.” (Juan 13:35) Daytoy ti apag-isu a birbirokek. Itan siak metten ti agsangit. Nagsangitak metten kas maysa nga ubing, iti panangapresiarko iti kasta a nagsayaatan a Dios, ni Jehova.
Adu Pay Laeng ti Sursuruek
Idi agangay, indedikarkon ti biagko ken Jehova a Dios ket nabautisaranak idi 1948. Ngem idin naammuak nga adu pay laeng ti sursuruek. Kas pagarigan, gapu ta naan-anay a napilitak a namati iti Nazismo, diak maawatan no apay a ti organisasion ni Jehova no dadduma ket mangimaldit kadagiti artikulo a maibusor kadagiti nakababain ti pakasarsaritaanna nga SS. Inkalintegak a dakami nga indibidual ket saan a rumbeng a mapabasol. Soldadokami laeng, ket kaaduan kadakami ti naan-anay nga awan ammona iti mapaspasamak kadagiti kampo a pagbaludan.
Idin maysa nga aldaw, maysa nga ingungoten a kabsat a lalaki a nakaawat iti parikutko a nagsagaba a mismo iti adu a tawen idiay kampo a pagbaludan, sinallabaynak ket kinunana: “Kabsat Ludwig, denggennak a naimbag. No marigatanka a mangapresiar iti daytoy a punto ket makitam a riribukennaka, basta iwaksim laeng iti panunotmo. Ket ipabiangmon ken ni Jehova babaen iti kararag. Mamatika kaniak a no aramidem daytoy, dumtengto ti aldaw nga ipaawatto ni Jehova daytoy ken dagiti dadduma pay a banag a mangrirriribuk kenka.” Pinatik ti nainsiriban a balakadna, ket bayat ti panaglabas dagiti tawen, nakitak nga apag-isu a daytoy ti napasamak. Kamaudiananna, naawatak a ti intero a sistema ti National Socialism, agraman ti SS, ket sabali laeng a dinidiablo a paset ti intero a sangalubongan a sistema ni Satanas a Diablo.—2 Corinto 4:4.
Panagsubli Idiay Zeppelin Meadow, Nuremberg
Mapanunotyo kadi a talaga a tampok ti biagko ti panagsubli idiay Nuremberg idi 1955 ket sadiay a tumabuno iti “Triumphierendes Koenigreich” (Naballigi a Pagarian) nga Asamblea dagiti Saksi ni Jehova! Wen, naangay daytoy nga asamblea iti isu met la a lugar a nakangngegak ken Hitler a nangipangas nga ikisapna dagiti Saksi ni Jehova iti Alemania. Ditoy, iti intero a lawas, nagtitipon ti nasurok a 107,000 a Saksi ni Jehova ken dagiti gagayyemda manipud iti intero a lubong tapno agdayaw. Awan ti nagdidinnuron; awan dagiti nagririaw gapu iti pungtot. Maysa a pudpudno, internasional a pamilia a sangsangkamaysa nga agbibiag a sitatalna.
Narigat nga iladawan dagiti rikna a nariknak idi addaak iti dayta nga asamblea, idi nasabetko dagiti dati a kakaduak manipud iti Waffen-SS a dedikadon nga ad-adipen ni Jehova a Dios. Talaga a naragsak manen a panagkakadua!
Matmatmatan ti Masanguanan Buyogen ti Namnama
Nanipud idi dedikasion ken pannakabautisarko, naaddaanak iti pribilehio a nangikondukta iti sumagmamano a panangyadal iti Biblia iti pagtaengan kadagiti dati a Nazi nga adda idiay Austria. Dadduma kadakuada ti dedikado metten a Saksi ni Jehova. Idi 1956, immakarak manipud Austria, ket itan agnanaedakon ditoy Australia. Ditoy a tagtagiragsakek ti pribilehio nga agserbi iti amin-tiempo a ministerio. Nupay kasta, iti nabiit pay, ti panaglakay ken kumapkapuyen a salun-at linapdanna ti aktibidadko.
Maysa kadagiti pagregreggetak unay nga inanama isu ti panangpasangbayko manipud kadagiti natay dagiti matalek a lallaki ken babbai a nagkedked a makikompromiso iti nadangkes a sistema ti Nazi ken napapatay idiay kampo a pagbaludan gapu iti kinatarnawda.
Kabayatanna, iti literal unay a pamay-an, napadasak a nakita ti makadadael a kualidad ti gura a nagbalin nga ayat ken namnama. Ti napigsa a namnamak itan isu ti panagbiag nga agnanayon iti maysa a paraiso a daga iti natauan a kinaperpekto, nga awan ti sakit ken ipapatay—maysa a namnama saan laeng a para kaniak no di ket kasta met para kadagidiay amin a sipapakumbaba nga agpaituray iti agturturayen nga Ari [a dinutokan] ni Jehova, ni Kristo Jesus. Iti kasasaadko, pudno a maulitko a buyogen ti pananginanama dagiti sasao ni apostol Pablo: “Ti namnama di mangiturong iti pannakaupay; agsipud ta ti ayat ti Dios naiparukpok iti puspusotayo babaen ti nasantuan nga espiritu, a naited kadatayo.”—Roma 5:5.
[Ladawan iti panid 13]
Nakasuotak iti unipormek nga SS
[Dagiti ladawan iti panid 14, 15]
Ti “Naballigi a Pagarian” nga Asamblea dagiti Saksi ni Jehova a naangay idiay Nuremberg idi 1955, iti disso a nangaramidan idi ni Hitler kadagiti tinawen a rally ti Nazi
[Credit Line]
Retrato ti U.S. National Archives
[Ladawan iti panid 15]
Awitko ti portfoliok a sisasaganan a mapan mangasaba idiay Australia
[Picture Credit Line iti panid 11]
UPI/Bettmann