Apay a Lumakay ken Mataytayo?
“MALAKSID iti pannakatakuat nga agbalbaliw dagiti indibidual a selula bayat a tumataengan,” aminen ni Dr. Leonard Hayflick, “saan nga ad-adu ti ammotayo itatta maipapan iti kangrunaan a pakaigapuan ti panaglakay ngem ti naammuantayo maysa a siglon ti napalabas.” Kinapudnona, kunana: “Awan ti ammotayo a naimbag a rason no apay a mapasamak ti panaglakay.”
Impalgak dagiti eksperimento a naaramid iti laboratorio agarup 30 a tawenen ti napalabas nga idi a nataripato dagiti normal a selula ti tao a naggapu iti maysa a sikog iti sidong ti kasayaatan a kasasaad, natayda kalpasan ti dandani mamin-50 a daras a panagbingayda. Iti kasumbangirna, dagiti selula a naggapu iti lakayen a tao nagbingayda laeng iti baet ti mamindua ken maminsangapulo a daras sakbay a natayda. Isu a kinuna ti libro ti National Geographic Society a The Incredible Machine: “Patalgedan ti ebidensia ti eksperimento ti kapanunotan a naiprograma ti ipapatay iti tunggal maysa kadatayo iti pannakaipasngay.”
Nupay kasta, di kadi malapdan ti panagsardeng ti panagbingay ti selula? Saan, di maliklikan. “Kinapudnona,” kinuna ti dua nga eksperto maipapan iti panaglakay, da Propesor Robert M. Sapolsky ken Caleb E. Finch, “agparang a ti di ilalakay [saan a ti panaglakay] isu ti sigud a kasasaad dagiti sibibiag a bambanag ditoy daga.” Nakalkaldaang ta uray ti dadduma a saan a normal a selula ti tao itatta ket di lumakay.
Ti libro a The Body Machine, nga inedit ni Dr. Christiaan Barnard, a nangaramid iti immuna a heart transplant manipud iti maysa a tao a naikabil iti sabali, inlawlawagna: “Ti pannakatakuat kadagiti ‘di matay a selula’ nangiparang iti makariribuk a parikut kadagiti biologo nga interesado iti panaglakay, agingga a nagbalinen a nalawag a dagita a selula ket saan a normal.” Wen, dadduma a kita ti selula ti kanser ket mataginayon babaen iti agtultuloy a panangtaripato babaen iti kasla di agpatpatingga a panagbingay! Kinuna ti The World Book Encyclopedia: “No maikeddeng dagiti sientista no kasano nga agbiag dagita a saan a normal a selula, mabalin a maawatanda ti proseso ti panaglakay ti selula.”
Isu nga itatta, dadduma a selula ti kanser ti nalawag nga umadu nga awan inggana iti laboratorio, ngem dagiti mataripato a normal a selula lumakay ken matayda.
Adda Depektona a Mekanismo
Ti kadi panaglakay ken ti ipapatay ti tao ket gapu iti, kas kunaen ti The Body Machine, “din pannakabael ti [normal a] selula a mangpaadu iti populasionna”? No kasta, kinuna ti libro, “nasken a biroken ken tarusan ti mekanismo a mangtengtengngel itoy nga awan inggana a maulit-ulit a kabaelan tapno iturong dayta iti panangikagumaan a mangpaatiddog iti kapaut ti biag ti tao.”
No malagipyo manipud iti immuna nga artikulo, sinarita ni Dr. Hayflick “dagiti milagro a mangiturong kadatayo manipud pannakayinaw agingga iti pannakaipasngay ken kalpasanna ti panagmataengan iti sekso ken ti kinaadulto.” Kalpasanna tinukoyna ti “nasimsimple a mekanismo tapno mataginayon dagidiay a milagro iti agnanayon.”
Nupay adu a tawenen nga inkagumaanda ti nagtitinnulong, napaay dagiti sientista a mangtakuat iti mekanismo a mabalin a mangtaginayon iti biag iti agnanayon. “Dagiti pakaigapuan ti panaglakay agtalinaed a misterio,” aminen ti libro a The Incredible Machine.
Nupay kasta, talaga a saan a sekreto ti pakaigapuan ti panaglakay ken ipapatay. Magun-odan ti sungbat.
Ania ti Sungbat?
Daydiay addaan iti sungbat isu ti makimbiang “kadagiti milagro a mangiturong kadatayo manipud pannakayinaw agingga iti pannakaipasngay,” ti mangikut iti amin a sirib a Namarsuatayo, ni Jehova a Dios. “Ta adda kenka ti ubbog ti biag,” kuna ti Biblia kenkuana. ‘Ammuenyo a ni Jehova isu ti Dios. Isu ti nangaramid kadatayo, ket ditay inaramid ti bagitayo.’—Salmo 36:9; 100:3.
Panunotenyo no kasano a nakaskasdaaw nga imprograma ni Jehova a Dios ti pannakabukelyo iti matris, a piguratibo nga insuratna iti maysa a libro dagiti instruksion ti pannakaaramidyo a naisangsangayan nga indibidual! “Sika ti nangbukel kadagiti bekkelko; inlingednak iti tian ni inak,” insurat ti salmista ti Biblia. “Dagiti tulangko saan a nailinged kenka idi nabukelak iti nalimed . . . Nakita dagita matam uray daydi bagik a di pay nabukel, ket ita librom naisurat ti amin a pasetna.” (Salmo 139:13, 15, 16) Nabatad, ti nakaskasdaaw ti pannakadiseniona a natauan nga organismo saan a naiparna a timmaud!
Ngem, no pinarsuanatayo ni Jehova a Dios a naan-anay tapno makapagbiagtayo nga agnanayon, apay a lumakay ken mataytayo? Ti sungbat ket masarakan iti panangiparit a naipabaklay iti umuna a tao, ni Adan, nga inkabil ti Dios iti napintas a pagtaengan ditoy daga. Imbilin ti Dios kenkuana: “Kadagiti amin a kayo iti minuyongan mangankanto agingga a mapnekka. Ngem ti aggapu iti kayo ti pannakaammo ti naimbag ken ti dakes saanmonto a kanen, ta iti aldaw a pannanganmo iti dayta mataykanto a di bumurong.”—Genesis 2:16, 17.
Ania ti napasamak? Imbes a tungpalenna ti nailangitan nga Amana, simmukir ni Adan, nakikadua iti asawana, ni Eva, iti pannangan iti [bunga] ti kayo. Siaagum a pinagreggetanda ti ulbod a kari ti maysa a managalsa nga anghel. (Genesis 3:1-6; Apocalipsis 12:9) Gapuna, kas impakdaar ti Dios, natayda. Nupay nadisenio da Adan ken Eva a makabael nga agbiag iti agnanayon, daytoy ket agpannuray iti panagtulnogda iti Dios. Babaen ti isusukir, nagbasolda. Kalpasanna, kas managbasol, impatawidda kadagiti amin nga annakda ti makapapatay a depekto dagiti bagida. “Iti kasta ti ipapatay nagsaknap iti isuamin a tattao.”—Roma 5:12; Job 14:4.
Nupay kasta, di kaipapanan daytoy nga awanen ti namnama a maparmek ti panaglakay ken ipapatay. Mamatitay koma a ti mangikut iti amin a sirib a Namarsuatayo maagasannanto ti aniaman a depekto ti pannakabukeltayo ken mangipaay iti bileg tapno agtultuloy ti biagtayo iti agnanayon. Ngem kasanonanto nga aramiden daytoy? Ken ania ti aramidentayo tapno tagiragsakentayo ti karina a biag nga agnanayon?