Maysa a Bala ti Nangbalbaliw iti Biagko
TI KASAYAATAN a maaramidan ti nagannak iti annakda isut’ panangitukit kadakuada iti pannakaammo maipapan ti Namarsuada ken ti tarigagay nga agserbi kenkuana. Ti trahedia nga immapay kaniak idi maysaak pay laeng a tin-edyer ti timmulong kaniak a mangapresiar iti daytoy a kinapudno.
Sakbay nga isalaysayko ti napasamak idi—nasurok a 20 a tawenen ti napalabas—palubosandak man pay a mangisalaysay iti ababa ti biagko idiay makin-abagatan nga Estados Unidos. Direkta nga apektaranna no kasano a nabaelak a sinaranget dagiti nakaro unay a pakarigatan.
No Ania ti Nangsukog iti Biagko
Naipasngayak idiay Birmingham, Alabama—paset ti nasinasina maigapu iti pulí a “Deep South”—idi Enero 1955. Idi walo pay lat’ tawenko, bimtak ti maysa a bomba iti saan a pangadayuen manipud pagtaenganmi a nangdadael iti simbaan kabayatan ti klase ti Sunday-school. Dagiti napabutngan a nangisit nga ubbing, adu ti agarup kataebko, ti agririaw a nagtataray; dadduma ket daradara ken agpapaarayat. Uppat ti nagudas—a pinapatay dagiti puraw.
Nagadu ti napasamak a kasta a trahedia idiay Abagatan. Iti simmuno a kalgaw, tallo a trabahador ti gunglo a mangilablaban iti kalintegan ti sibilian ti napapatay idiay Mississippi. Nakaam-amak dagidi a tiempo ti panagdadangadang ti pulí a nangapektar kadakam amin.
Maysa kadagiti Saksi ni Jehova ni nanangko, ket nagbalin met a kasta ni tatangko idi 1966. Di nagbayag, iranranuden ti intero a pamiliami kadagiti kaarrubami ti naikugnal-Biblia a namnama ti baro a lubong ti talna. (Salmo 37:29; Proverbio 2:21, 22; Apocalipsis 21:3, 4) Tunggal Sabado kabayatan dagiti kalgaw iti arinunos ti dekada ’60, mapankami kadagiti di maas-asak a teritoria iti ruar ti Birmingham tapno mangasaba. Saan pay a nadamdamag ti tattao sadiay dagiti Saksi ni Jehova wenno ti mensahe ti Pagarian nga ikaskasabami. Dida pay ketdi ammo ti nagan ti Dios a Jehova. (Salmo 83:18) Kabayatan dagidiay a nariribuk a tiempo, talaga a tinagiragsakko ti nakisarita iti tattao maipapan ti panggep ni Jehova a mangsukat itoy nadangkes a daan a lubong iti naindagaan a paraiso.—Lucas 23:43.
Panangituding iti Kalat ti Biag
Idi Disiembre 1969, insimbolok ti dedikasionko ken ni Jehova babaen ti bautismo iti danum. Nagkararagak ken ni Jehova ket inyebkasko ti napasnek a tarigagayko a mangragpat iti amin-tiempo a ministerio kas maysa a karera. Sumagmamano a lawas kalpasanna, natudingan ni Tatang a tumulong iti bassit a kongregasion a masarakan idiay Adamsville, sumagmamano a kilometro manipud Birmingham. Daytoy a panagbalbaliw ti teritoria ti nangpasged iti tarigagayko nga agbalin a payunir, wenno amin-tiempo a ministro. Tunggal adda gundaway idi tawtawen ti kina-high school-ko, agpalistaak kas temporario a payunir, a kaipapananna a mangbusbosak iti ag-75 nga oras iti ministerio iti kada bulan.
Inkeddengko a sursuruen ti maysa a kinasigo a mangisagana kaniak iti amin-tiempo a ministerio kalpasan nga agturposak. Ngem iti maudi a tawen ti kina-high school-ko, sinarangetko ti maysa a karit. Maysaak iti grupo dagiti nangato ti gradona, isu a maysa nga aldaw, naipanak iti asideg a kolehio agpaay iti sumagmamano a pannubok iti pannakaammo. Kalpasanna, naayabanak iti opisina ti mamalbalakad. Isut’ magagaran ken maragsakan para kaniak. “Nakaruarka!” indir-ina. “Makapageskuelakan iti aniaman a kolehio a kayatmo!” Kayatna idi a pirmaak a dagus ti aplikasion ti kinaeskolar.
Makasuronak idi ta diak pay nakasagana agpaay iti daytoy. Inlawlawagko a dagus dagiti kalatko nga agbalin nga amin-tiempo a ministro ken mangsapul iti paset-tiempo a sekular a panggedan tapno masuportarak ti bagik iti ministerio. Naibagak pay kenkuana idi agangay, a kas ti inaramid ti dadduma a Saksi, a nalabit kabaelakto pay ti agserbi kas misionero iti ganggannaet a pagilian. Ngem kaslattay saannak a nangngeg. Insingasingna a ti alaek a major ket science ket no ageskuelaak iti kolehio iti lugarmi, siguraduennanto a makapagtrabahoakton iti science center.
“Gloria, iti ngudo laengen ti lawas nga aramidem dagiti narelihiosuan a trabahom,” kinunana, “ket kaskasdi nga ipagpannakkeldakanto dagiti nagannakmo.” Iti panagriknak ket nainsultoak ta nalabit nga impapanna a ti kalatko nga amin-tiempo a ministerio ket resulta ti panangidagadag ti nagannakko. Impariknana kaniak ti panangpilit, a kaslattay igaggagarak a di suportaran ti intero a nangisit a pulík babaen ti panagkedkedko iti daytoy a naindaklan a gundaway. Nupay kasta, natibkerak iti pangngeddengko. Kalpasan ti panagturposko, imbes a nageskuelaak iti kolehio, nangrugiak a nangged kas maysa a paset-tiempo a sekretaria.
Nangsapulak iti kaduak nga agpayunir ngem awan ti masarakak. Idi simmarungkar ti agdaldaliasat a manangaywan iti kongregasionmi, nasaok kenkuana ti parikutko. “Saanmo a kasapulan ti kadua,” kinunana. Kalpasanna, insuratna ti iskediulko a mangipalubos a maaramidak dagiti responsabilidadko iti panggedak ken maaddaan iti umdas a tiempo nga agpayunir. Naamirisko nga umiso ti iskediul. Naragsakanak unay a nangpili iti Pebrero 1, 1975, kas ti petsa a panangrugi ti kinapayunirko.
Nupay kasta, sumagmamano nga aldaw kalpasanna, idi Disiembre 20, 1974, bayat a magmagnaak nga agawid manipud iti bassit a groseria, napuntaanak ti maysa a nayaw-awan a bala.
Idiay Ruangan ni Patay
Bayat a nakadasayak, talaga a nakitak a mismo ti panagsayasay ti darak. Impagarupko no matayak idin. Kiniddawko ken ni Jehova a palubosannak pay nga agbiag iti kalalainganna a kapaut tapno matulongak ni Nanang a mangawat a ti kasta a makapapatay nga aksidente ket mapasamak uray iti pamilia a naipamaysada amin iti panagserbi ken ni Jehova. Nupay pamiliarkami iti teksto ti Biblia a “ti panawen ken di mapakpakadaan a pasamak umapay kadakuada amin,” ammok idi a dikam pay nakasagana a mangtaming iti kasdi a terible a trahedia.—Eclesiastes 9:11.
Pinuntaannak ti bala iti kannigid a sikigan ti tengngedko, a nakapugsatan dagiti nerbio iti durik. Naapektaran ti panagsao ken panagangesko. Din manamnama nga agbiagak pay iti nasursurok ngem dua nga aldaw. Kalpasanna imbagada a “dua lawas.” Ngem nagbiagak latta. Idi naaddaanak iti pulmonia, nayakarak iti ad-adda a komplikado a respirator. Idi agangay, simmayaat ti kasasaadko, ken naaramid dagiti plano a maipanak iti rehabilitation.
Pannubok iti Rehabilitation
Saanak a naldaangan iti immuna a sumagmamano a lawas. Basta ti panagriknak ket kaslaak agpipikel. Naasi ti tunggal maysa idiay Spain Rehabilitation Center sadi Birmingham ken nagtrabahoda a naimbag agpaay kaniak. Nangrugin a naammuak manipud kadagiti kameng ti ospital a namnamaen idin dagiti doktor a maparalisadoak a naan-anay, a siiidda lattan, iti amin nga aldaw ti panagbiagko. Naklasipikarak kas level C2 quadriplegic, a kaipapananna a patienda a masapul nga aggianak iti respirator iti amin nga aldaw ti panagbiagko, a di makasao iti napigpigsa ngem arasaas.
Nangiserrek dagiti doktor iti tracheal tube, nga isut’ pagangsak. Kalpasanna, maysa a basbassit a tubo ti inkabil ti espesialista ti pulmonia tapno maammuanna no makapagsaoak babaen iti dayta. Nupay kasta, awan ti naitulong ti kabassitna. Isu a ti konklusionda ket nadangran ngamin ti nerbiok isu a diak makapagsao. Nangrugi idin ti panagleddaangko, ket saan a mangiliwliwag iti rikriknak ti aniaman nga ibagada. Tunggal naasi a sao ket kasla maysa nga insulto kaniak. Isu a napalalo ti panagsangsangitko.
Naamirisko a no adda mangtubéng iti espiritualidadyo, dua a banag ti makatulong—naganetget a panagkararag ken Jehova ken panagbalin nga aktibo iti ministerio, nga isarsarita iti sabsabali dagiti kinapudno ti Biblia. (Proverbio 3:5) Bueno, nalaka ti agkararag. Maaramidko dayta. Ngem iti kasasaadkon, kasano pay a mabaelak ti agbalin nga ad-adda nga aktibo iti ministerio?
Kiniddawko iti pamiliak nga iyegandak kadagiti kopia ti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo! ken dadduma a katulongan iti panagadal iti Biblia nga us-usarenmi idi iti ministerio, kas Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana, Ti Pudpudno a Talna ken Talged—Sadino ti Paggapuanna? ken ti Kastoy La Ngatan ti Biag? Naikabil dagitoy iti nadumaduma a paset ti siledko. Masansan a maasian a kumita kaniak dagiti kameng ti ospital ket damagenda: “Darling, adda kadi aniaman a maitulongko kenka?”
Kumitaak iti maysa a pedaso ti literatura, ket babaen ti panangisenias ti bibigko iti sawek, kiddawek iti dayta a tao nga ibasaannak. Bilangek ti tiempo a mabusbos ti tao a mangbasa kas orasko iti ministerio. Tapno maipakitak ti panagyamanko iti tao a nangibasa kaniak, masansan a regaluak ida iti libro wenno magasin. Imbilangko dagitoy a naipaimak. No adda mangibasa kaniak iti maikadua a daras, ibilangko a panagsarungkar. Ti pannakiramanko iti kastoy a wagas iti ministerio ti nagtultuloy a nangparegta kaniak, a kas kadagiti makapabang-ar puso a card, sabong, ken isasarungkar ti adu a Kristiano a kakabsatko a lallaki ken babbai.
Kalpasan ti sumagmamano a bulan iti rehabilitation, nabaelakon nga ibangon bassit ti ulok. Ngem determinadoak idi a makapagkutikuti iti ad-adda pay. Isu a nagkiddawak iti ad-adu pay a physical ken occupational therapy. Idi kiniddawko a maikabilak iti maysa a wheelchair, kinunada a saan a mabalin, ta diak maibangon a naimbag ti ulok tapno makapagtugawak. Kiniddawko a padasenda latta.
Kalpasan a nangted dagiti doktor iti pammalubos, ti natudingan a therapist ti timmulong kaniak a maipatugaw iti wheelchair. Binendaandak manipud barukong agingga iti siket, manipud luppo agingga iti tumeng, ken manipud tumeng agingga iti dapan. Kasla maysa a mummy ti itsurak. Daytoy a panagannad ti nangipasigurado a ti presion ti darak ket agtalinaed a normal ken malapdan ti pannakaikawa. Nagkurri daydi! Nupay kasta, napalubosanak laeng nga agtugaw iti maysa nga oras iti tunggal gundaway. Ngem nakapagtugawakon—kalpasan ti panagiddak iti 57 nga aldaw!
Nagawidak Met Laengen!
Kamaudiananna, kalpasan ti lima a napaut a bulan, naikkaten ti tracheal tube-ko, ken napalubosanakon nga agawid. Mayo 1975 daydi. Kalpasanna, kanayon a maibiaheak nga agpapan-agawid iti rehabilitation center tapno agpaagas. Agingga idi nasapa a paset ti kalgaw ti 1975, nangrugin a mapanak iti Nakristianuan a ministerio a naka-wheelchair. Bassit lat’ maaramidak idi ngem uray kaskasano addaak sadiay a kadua dagiti gagayyemko.
Idi nasapa a paset ti 1976, nakiddaw nga agpaeksamenak manen iti VRS (Vocational Rehabilitation Services), ti ahensia a manggasgasto iti rehabilitasionko. Impagarupko no sumaysayaat idin ti kasasaadko. Naadalko ti agpinta babaen ti brush a maikagat iti ngipenko. Iti umasping a wagas, babaen ti maysa a ruting nangrugi idin nga agmakiniliaak ken agsurat pay babaen ti lapis. Tangay ti VRS ti manggasgasto iti kaaduan a panagpaagasko, kayatdak a tulongan a makagun-od iti panggedan ken agbalin a nabunga a kameng ti kagimongan.
Kasla nakonsiderasion ti mangiwanwanwan idi damo, ngem nangrugi a kiniddawna a padasek ti agsao iti napigsa. Iti daydi a tiempo, napigpigsa la bassit ngem arasaas ti panagsaok. Kalpasanna, dinamagna, “Makapagtugawka kadi a naimbag?”
Diak kabaelan.
“Igarawmo uray maysa la a ramay,” kinunana.
Idi diak maaramidan uray dayta laeng, imbarsakna ti pluma iti lamisaanna sana kinuna iti timek a napukawan-namnama: “Awan serserbimon!”
Napagawidak ket kinunana nga urayek ti awagna iti telepono. Maawatak ti pakaseknanna. Idi pay laeng a naaddaan ti Spain Rehabilitation Center iti pasiente a nakaro ti limitasionna a kas kaniak. Nagngina ti magastos kadagiti alikamen a mausar sadiay, ket ti tao a natudingan a mangaramid kadagiti pangngeddeng ket awanan kadagiti pagannurotan no aniat’ aramidenna iti maysa a pasiente a limitado ti panagkutikutina a kas kaniak. Uray no kasta, nasair ti riknak a maawagan nga awanen serserbina, tangay nangrugin a mariknak a kastaakon nga agpayso.
Sumagmamano nga aldaw kalpasanna, nakaawatak iti awag ket naipakaammo a saanakon a pulos a paset ti programa. Nariknak a nabaybay-anakon. Ket nagresulta dayta iti sabali manen a panagkidar ti panagleddaang.
Panangparmek iti Panagleddaang
Nalagipko idin ti teksto idiay Salmo 55:22, a kunana: “Iyallatiwmo ta awitmo ken Jehova, ket saranayennakanto.” Maysa a banag a pakaseknak idi isut’ pinansial a pakarigatan dagiti nagannakko, ket nagkararagak maipapan iti daytoy.
Ti malmaldaang a kasasaadko ti nangapektar iti bagik, isu nga iti simmuno a kombension distrito iti dayta a kalgaw diak nabaelan ti agtugaw. Nakaiddaak a dimngeg iti programa. Nayam-ammo ti maaw-awagan nga auxiliary pioneer a trabaho iti dayta a kombension idi 1976, ket daytat’ nangallukoy iti atensionko. Ti panag-auxiliary pioneer kalikagumanna ti panangbusbos iti 60 laeng nga oras iti kada bulan iti ministerio, promedio a 2 nga oras iti kada aldaw. Ammok a kabaelak dayta. Kalpasanna, kiniddawko ken ni adingko nga Elizabeth a tulongannak nga ag-auxiliary pioneer. Impagarupna no agang-angawak, ngem idi insumitek ti aplikasionko nga agpayunir iti Agosto, insumitena metten ti aplikasionna.
Masapul idi nga agriing a masapa ni Elizabeth tapno urnosenna dagiti masapsapulko. Kalpasanna, rugianmin ti mangasaba babaen ti telepono. Iraman daytoy ti panangtelepono iti tattao ken makisarita kadakuada maipapan kadagiti pammendision ti Dios nga agur-uray iti tattao iti sidong ti turay ti Pagarian. Nagaramidkam met iti sursurat, nangnangruna nga agpaay iti tattao nga agkasapulan ti liwliwa. No ngudo ti lawas, itugotnak ti pamiliak wenno gagayyem a naka-wheelchair iti panagministerio iti ruangan. Siempre, tangay diak mausar dagiti saka ken imak, ti la maaramidak ket iranud ti mensahe ti Pagarian, mangdakamat kadagiti teksto, wenno kiddawek iti sabsabali a basaenda dayta manipud Biblia.
No maudin nga aldaw ti bulan, kasapulak pay laeng ti 6 nga oras tapno maragpatko ti makalikaguman nga 60 nga oras. Awan met ni Elizabeth a tumulong kaniak, isu a kiddawek ni nanangko nga ipatugawnak iti wheelchair-ko tapno makapagtugawak a naimbag. Kalpasanna, babaen ti panangusarko iti maysa a stick iti ngiwatko, agmakiniliaak iti surat iti innem nga oras. Awan met dakes nga imbungana! Ti la ammok ket talaga a nabannogakon!
Nasungbatan ti Kararagko
Iti simmuno a lawas, bayat a nakatugawak a naimbag iti wheelchairko, napanak iti Spain Rehabilitation Center tapno agpacheck-up. Ti doktorko, nga idi laeng a makitanak nanipud idi naikkatak iti programa idi kattapog ti tawen, ket nasdaaw. Kasla di mamati iti irarang-ayko. “Aniat inar-aramidmo?” dinamagna. Sakbay pay a naungpotko nga inyestoria ti maipapan ti ministeriok, intukonannak iti panggedan.
Ti assistant-na ti nang-interview kaniak ket nasdaaw iti naar-aramidak iti ministerio. Kiniddawna a makipasetak iti maaw-awagan model patient program. Daytoy tudingannak a tumulong iti sabali a pasiente. Iti panangdakamatna iti ministeriomi, kinunana: “Daytoy ti ar-aramiden ti kakaduayo, di ngamin?” Natudingannak a tumulong iti pasiente a gistay kapadpadak a limitado ti maaramidanna.
Di nagbayag, nadamag ti VRS ti magapgapuanak iti ministerio babaen ti tulong ti pamiliak. Nasdaawda unay isu a nairekomenda a maawatak manen iti programa. Kaipapanan daytoy a makaawaten ti pamiliak iti pondo a pagbayad iti espesial nga alikamen ken panangtaripato a kasapulak tapno maitultuloyko ti aktibidadko. Ammok a sinungbatanen ti Dios dagiti kararagko.
Nagbalin a Normal ti Kasasaadko
Nagsayaatan ti iyuungar ti bagik ta mabalinkon nga ibangon ti ulok, italiaw dayta, ken makapagtugaw. Naimbag ta gistay naan-anayen ti abilidadko nga agsao. Babaen ti panangusarko iti stick iti ngiwatko, makapagsuratak, makapagmakinilia, mapaandarko ti speakerphone, ken makapagpintura. Dadduma kadagiti impintak ket naipabuya kadagiti mouth-painting exhibition. Makapanak iti aglawlaw babaen ti de-motor a wheelchair nga imanehok babaen ti panangkontrol ti timidko. Maysa a de-koriente a mangitag-ay ti mangyuli kaniak iti luganmi, ket babaen iti daytoy maitugotdak iti sadinoman a kayatko a papanan.
Adu idi ti parikutko iti pagangsak—ti pulmonia ti kanayon a mamagpeggad kaniak. No dadduma kasapulak ti oxygen iti rabii. Idi 1984, gistayanak natay kas resulta dagiti komplikasion manipud iti maysa nga impeksion. Agkarasubliak iti ospital. Ngem nanipud idi, simmayaaten ti salun-atko. Nangrugi idi 1976, nabaelak ti ag-auxiliary pioneer maminsan wenno mamindua iti makatawen. Ngem diak napnek. Sangkapanunotko dagiti planok idi tin-edyerak pay laeng a sininga ti maysa a bala.
Naragpatko ti Kalatko
Idi Setiembre 1, 1990, nakiramanak met laengen iti ranggo dagiti amin-tiempo a payunir, a nangitungpal iti tarigagayko sipud pay kinaubingko. Kabayatan dagiti bulan iti kalam-ekna a nakalamlamiis, mangasabaak babaen ti panagsurat ken panangusar iti speakerphone. Ngem no nabarbaran ti panniempona, makiramanak metten iti panagministerio iti ruruangan. Iti intero a tawen, mangidauloak iti panagadal iti Biblia manipud balay babaen ti panangusarko iti speakerphone.
Segseggaak unay ti nakaskasdaaw a masanguanan iti Paraiso a daga inton ruk-atannakon da Kristo Jesus ken ni Jehova a Dios manipud iti daytoy a wheelchair. Inaldaw a pagyamanak ni Jehova iti karkarina a nasayaat a salun-at ken ti abilidadto nga ‘aglagto a kas maysa nga ugsa.’ (Isaias 35:6) Agtarayakto iti nawatwatiwat tapno masupapakak ti isuamin a tawtawen a diak nakapagtaray, ket kalpasanna sursuruekto ti agsakay iti kabalio.
Kabayatan ti panagur-urayko iti dayta a tiempo, diak mailadawan ti rag-ok uray pay itan kas maysa kadagiti naragsak a tattao ni Jehova ken makiraman a naan-anay iti ministerio.—Kas insalaysay ni Gloria Williams.
[Dagiti ladawan iti panid 15]
Ti Nakristianuan a ministeriok—panagbalaybalay, panangasaba babaen ti telepono, panagsurat
[Ladawan iti panid 16]
Dagiti impintak ket naipabuya kadagiti mouth-painting exhibition