“Ti Kakaruan a Nasientipikuan a Panangsaur”
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRITANIA
Ti Piltdown man a natakuatan idi 1912, ti “kakaruan a nasientipikuan a panangsaur iti daytoy a siglo,” kuna ti The Times ti London. Naibutaktak a kasta idi 1953 kalpasan a pinaneknekan dagiti nasientipikuan a pannubok nga imbes a daydi ti mapukpukaw a kasilpo ti maipagarup nga ebolusionario a kawing ti natauan a panagbalbaliw, daydi ket bangabanga gayam ti moderno a tao ken ti makimbaba a pangal ket pangal ti orangutan. Asino ti nangaramid iti kasta a nasikap a panangallilaw?
Adu a tawen a ni Charles Dawson ti napabasol, ti abogado ken agdadamo a geologo a nakatakuat kadagiti tulang. Impagarup ti dadduma a naikalam-it da Sir Arthur Keith, napeklan nga ebolusionista ken dati a presidente ti Royal College of Surgeons; ti Britano nga autor a ni Sir Arthur Conan Doyle; ken ti Pranses a padi a ni Pierre Teilhard de Chardin. Nupay kasta, awan ti naan-anay a prueba, ket ni Dawson ti naukom idi agangay kas ti manungsungbat.
Ita, nainagananen ti agpayso a makimbasol. Isu ni Martin A. C. Hinton, dati a mangay-aywan ti zoology idiay Natural History Museum ti London, a pimmusay idi 1961. Siam a tawenen ti napalabas, natakuatan idiay museo ti maysa a maleta ti canvas a kukua ni Hinton. Naglaon iti ngipen ti elepante, rurog ti hippopotamus, ken dadduma a tultulang, ket amin dagitoy ket nausig a naimbag. Amin ket natakuatan a namantsaan iti iron ken manganese a ti kaaduna ket umasping iti adda kadagiti tulang ti Piltdown. Ngem ti kapigsaan a prueba ket ti pannakatakuat iti chromium kadagiti ngipen, a nausar met iti proseso a panangmantsa.
Idi imparangna dagitoy nga ebidensia, kinuna ni Propesor Brian Gardiner ti King’s College, London: “Agdindinamag idi ni Hinton kas naangaw. . . . Ti motibo[na] naipakita iti sumagmamano a surat.” Inkonklusion ni Gardiner: “Siento porsiento a siguradoak nga isuna.” Paneknekan ti ebidensia a nagibales ni Hinton ken ni Arthur Smith Woodward, ti superiorna, a di nangited kenkuana iti panangbigbig wenno kuarta a patienna a rumbeng a maited idi kenkuana. Sibaballigi a naallilaw ni Woodward, ket agingga a natay lima tawen kalpasan a naibutaktak ti peke, nagtalinaed a kombinsido nga agpayso ti Piltdown man. Ti laeng saludsod a di pay nasungbatan ket, Apay a di inamin ni Hinton ti panangallilawna apaman nga inanamongan ni Woodward iti publiko ti gapuanan ti panangsaur? Ngamin, agparang a ti Piltdown man ket inawaten ti kaaduan iti intero a gunglo dagiti sientipiko, patien idi ni Hinton nga awanen pagpilianna no di ilimed lattan ti kinaulbod.
No kakasta a natan-ok a tattao ti nanganamong iti bangabanga ti Piltdown, naallilaw met ti publiko. Sipapanayag nga impabuya dagiti museo iti intero a lubong dagiti retrato ti bangabanga, idinto ta ti damag ti sipapardas nga inrakurak dagiti libro ken periodiko. Nangina dagiti makadangran nga epekto ti angaw ni Hinton. Anian nga umiso ti komento ti Biblia: “Kas iti mauyong nga agipuruak iti aluten, panpana, ken patay, kasta ti tao a mangallilaw iti kaarrubana, ket kunana, ‘Ammom, nagrabrabakak laeng!’”—Proverbio 26:18, 19, Byington.
[Diagram iti panid 31]
Dagiti nangisit a paset ket rurog ti bangabanga ti tao
Ti intero a nalawag a paset ket naparbo manipud plaster
Dagiti nangisit a paset ket dagiti rurog ti pangal ken ngipen ti chimpanzee