Panangmatmat iti Lubong
Dagiti Kita ti Biag nga Agpegpeggad a Maungaw
Idiay Alemania, ti Federal Minister for the Environment a ni Angela Merkel, impeksana iti publiko ti pannakaseknanna iti kaadu ti porsiento dagiti kita ti biag nga agpegpeggad a maungaw iti dayta a pagilian. Idi inyanunsiona ti pannakairuar ti maysa a libro maipapan iti aglawlaw, nga impablaak ti ministry, impalgak ni Merkel ti sumagmamano a makariribuk nga estadistika. Pattapattaen dagiti eksperto a kadagiti addaan duri a masarakan laeng idiay Alemania, “40 a porsiento iti amin a mamalia, 75 a porsiento kadagiti reptilia, 58 a porsiento kadagiti amphibian, 64 a porsiento kadagiti lames, ken 39 a porsiento kadagiti tumatayab ti kita ti biag nga agpegpeggad a maungaw,” kuna ti Süddeutsche Zeitung. Uray kadagiti mula, agpegpeggad a maungaw ti 26 a porsiento kadagiti amin a kita. Saan nga imdas dagiti napalabas a panagregget a mangkissay iti peggad iti natural nga aglawlaw. Nagkiddaw ni Merkel iti “baro nga estratehia a pakasalakniban ti aglawlaw.”
Panangsalaknib iti Ubbing Manipud Kadagiti Agkumaw
Kumarkaro ti pannakaseknan dagiti nagannak idiay Alemania maipapan iti kinatalged ti annakda, nangnangruna ta nabiit pay a nagadu ti nakumaw a babbalasitang iti dayta a pagilian. Sigun iti Nassauische Neue Presse, insingasing ni Julius Niebergall, maysa a therapist iti Asosasion Dagiti Aleman Para iti Pannakasalaknib Dagiti Ubbing, ti sumagmamano a pamay-an ti panagannad. Kas pagarigan, isuro koma dagiti nagannak kadagiti annakda ti sumagmamano a lugar iti dalanda nga agpapan iti eskuelaan ken agawid—tiendaan wenno balay—a mabalinda a pagpatulongan no adda emerhensia. Masapul a maisuro met kadagiti ubbing a dida makisarsarita kadagiti estranghero wenno palubosan a sagiden ida dagiti estranghero. Impaganetget ni Niebergall a “dagiti ubbing rumbeng a maammuanda a maipalubos kadakuada a mangibaga iti saan,” uray pay kadagiti adulto. Nangnangruna no naipasidongda iti pangta ti mabalin a mangkumaw kadakuada, rumbeng nga agpaarayat dagiti ubbing kadagiti dadduma nga adulto. Mabalin a maisuroda a mangibaga iti “Pangngaasiyo ta tulongandak. Kabutengko daytoy a tao.”
Dagiti Naranggas a Pasahero
Ireport dagiti pangpasada nga eroplano nga umad-adu ti naranggas a kababalin dagiti naalipunget a pasahero. Tangay makaungetda kadagiti banag a kas iti naitantan a biahe ken mapukpukaw a bagahe, dagiti pasahero “tupraanda dagiti para serbi iti eroplano, nga ipalladawda dagiti bandeha ken no dadduma dapigenda pay dagiti empleado. Pasaray, duklosenda pay dagiti piloto,” ipadamag ti The New York Times. Dagiti opisial ti nangnangruna a maseknan maipapan kadagita a panangduklos a mapaspasamak kadagiti eroplano iti tangatang, tangay dagitoy ket mabalin nga agresulta iti pannakatinnag. Impadamag ti maysa nga eroplano ti agarup 100 a kaso ti berbal wenno pisikal a panangraut iti kada bulan. Kuna ti Times a “dagiti managriribuk a pasahero ket lallaki ken babbai, nadumaduma ti pulida, nadumaduma nga edad ken agpadpada a nairuamen iti economy, business wenno first class. Mangnginum ti agarup maysa iti kada tallo.”
Makugkugit Pay Laeng Dagiti Babbai
Parikut pay laeng ti female genital mutilation (FGM) iti adu a pagilian, nangnangruna idiay Africa, sigun iti The Progress of Nations 1996, tinawen a report nga ipabpablaak ti United Nations. Nupay nangipaulogen ti sumagmamano a pagilian iti linlinteg maibusor itoy a brutal nga aramid, agarup dua a milion a babbalasitang ti makugkugit iti kada tawen. Kaaduanna ket agedad iti nagbaetan ti 4 ken 12 dagiti biktima. “Malaksid iti dagus a panagamak ken panagpaut-ot, dagiti ibungana mabalin nga iramanna ti napaut a panagpadara, impeksion, kinalupes, ken ipapatay,” kuna ti report. (Para iti kanayonan nga impormasion maipapan iti FGM, kitaenyo ti Abril 8, 1993 a ruar ti Agriingkayo!, panid 20-3.)
Tulong Dagiti Aso Kadagiti Agkissiw
Idiay Inglatera, masansanay dagiti aso a mangpakdaar kadagiti agkissiw iti asidegen a panagkidar ti kissiwda. Daytoy ti mangipalubos iti pasiente a maaddaan iti umdas a tiempo nga agsagana para iti panagkidar, kuna ti The Times ti London. “Kas resulta ti pananggunggona iti aso gapu iti panagtaulna kabayatan ti panagkidar,” ilawlawag ti manedyer ti karidad a paglaingannat’ mangsanay kadagiti aso para kadagiti baldado a tattao, “nairuamen kadagiti pagilasinan ken sintoma nga ipakita ti agsagsagaba sakbay unay ti panagkidarna. Tangay ammona a ti kasta a tignay ti pakagunggonaannanto, ti aso agbalin a nasiput unay kadagita a pagilasinan.”
Kabbaro a Kababalin Idiay Japan
Nabiit pay a nagsurbey ti Japan Youth Institute kadagiti 1,000 nga estudiante iti high school iti Japan, kuna ti The Daily Yomiuri. Impalgak ti surbey nga 65.2 a porsiento kadagiti estudiante ibilangda a saan a dakes ti manglangan kadagiti klaseda. Kasta met la ti patien ti gistay 80 a porsiento maipapan ti isusukir kadagiti mannursuro, ket agarup 85 a porsiento kadagiti estudiante ti umanamong iti isusukir kadagiti nagannak. Sigun iti The Daily Yomiuri, impakita ti isu met la a surbey a 25.3 a porsiento kadagiti babbai ti mamati a saan koma a maiparit ti panagbalangkantis kabayatan ti panageskuela.
Dagiti Napeggad nga Ugali iti Panagmaneho
● “Limapulo porsiento kadagiti amin a matay iti dinnungparan idiay Brazil ket gapu iti iyiinum,” kuna ti periodiko a Gazeta do Povo ti Curitiba, Brazil. Ti panagmaneho nupay nabartek ti pakaigapuan ti “nasurok a 26,000 a matmatay iti kada tawen.” Dagitoy nga aksidente “mapasamak kangrunaanna kadagiti assideg a biahe ken no nasayaat ti panniempo.” Nupay mabalin nga agkompiansa ti nabartek a tsuper, kumapuy ti abilidadna nga agtignay a dagus, a mamagpeggad iti mismo a bagina ken dagiti sabsabali nga adda iti kalsada. Ipakita dagiti pannubok nga iti sidong ti impluensia ti alkohol, narigat, imposible pay ketdi, a tamingen dagiti di ninamnama a kasasaad. Sigun iti periodiko, ti panangikkat iti alkohol manipud iti bagi nalabit maalana ti innem aginggat’ walo nga oras ket saan a makatulong ti naingel a kape wenno panagdigus iti nalamiis tapno sitatalged a makapagmaneho ti nabartek a tsuper.
● Sigun iti surbey idiay Britania, mamin-50 nga agkamali iti grabe ti kadawyan a motorista iti maysa a lawas. Ipadamag ti The Times ti London a no dagupen, inamin ti 300 a tsuper a napagsaludsodan ti kinaawan annadda iti agarup maminsan iti 98 a porsiento kadagiti biaheda. Iti 1 iti kada 2 a biahe, makaungetda. Ti risgo nga aramiden ti kaaduan a tsuper ket paspasan ti panagpatarayda, ket nasurok a kagudua ti nagkuna a napadasandan ti naaksidente. Isingasing ti panagsirarak idiay Toronto, Canada, a dagiti tsuper a mangus-usar iti telepono iti kotse bayat nga agmanmaneho ti mamimpat a daras nga ad-adda a maaksidente. Kangangatuan ti peggad ti umuna a sangapulo a minuto kalpasan a nangrugi ti awag, a nalabit gapu iti pannakasinga ti tsuper ket nabambannayat met a tiempo ti panagtignayna.
Panagluto—Mapukpukawen a Kinasigo?
Sigun iti 12-bulan a panangadal iti ugali iti pannangan idiay estado ti Australia a Queensland, mabalin a matmatayen a kinalaing ti panagluto. Ipadamag ti The Courier Mail a kaaduan a tao a nababbaba ngem 25 ti edadda ket awanan kadagiti kinalaing a kasapulan tapno malutoda dagiti taraonda. Kinuna ti mamalbalakad iti salun-at iti publiko a ni Margaret Wingett, ti autor iti panagadal, nga iti napalabas a pampanawen, dagiti agtutubo—nangnangruna dagiti babbai—ti agsursuro nga agluto idiay man balay kadagiti innada wenno idiay eskuelaan. Ngem ita, kaaduan nga agtutubo, agraman dagiti babbai, kasla dida ammo ti agluto ken agparang a saanda nga interesado nga agsursuro. Kaykayat ti adu ti naisaganan wenno kombiniente a taraon. Patien ti dadduma a dagita nga ugali iti pannangan makaituggod iti iyaadu dagiti addaan iti alta presion, diabetes, ken sakit ti puso.
Dagiti Pasdek nga Addaan iti Radioaktibo
Sigun iti magasin nga Asiaweek, “ti 105 a pasdek nga aglaon iti 1,249 nga apartment namulitan” iti radioaktibo idiay makin-amianan a Taiwan. Natakuatan daytoy ti maysa nga empleado ti maysa a kompania ti koriente a mangidemdemostra idi iti anakna no kasano ti panagkurri ti radiation monitor. Bayat nga agus-usig idiay kosinada, nakigtot a nakakita a limmagto ti indicator iti napeggad a tukad. Naaramid ti kanayonan nga imbestigasion, a mangpatalged a namulitan ti apartment ken dagiti dadduma pay. Impakita dagiti pannubok a ti radiasion aggapgapu kadagiti asero a rehas kadagiti diding ti pasdek. Saan nga agtutunos dagiti autoridad no kasano a nakapan ti radioaktibo iti asero.
Adelantado nga Alikamen Kontra Mannanakaw
Tapno tumulong a manglapped iti panagtakaw, maus-usaren idiay Britania ti microdot, a pagay-ayat idi nga usaren dagiti espia iti panangipatulodda kadagiti sekreto a mensahe. Dagiti dot, a ti tunggal maysa ket kas iti kadakkel ti tulnek, aglaonda iti zip code ti makimbalay 60 wenno 70 a daras nga ad-adu ken maus-usar a mangilasin kadagiti alikamen a paginteresan dagiti mannanakaw. Ipadamag ti The Times ti London a dagiti tulnek “naipigketda a naimbag iti uneg ti botelia nga addaan brutsa, nga umasping iti botelia ti kiuteks. Tunggal maysa aglaon iti 1,000 a bassiusit a tulnek ket ti gumatang mabalinna ti mangikabil iti sangatulnek wenno sangapinas iti aniaman a kursonadana nga alikamen.” Ti agpanggep nga agtakaw ket pakdaaran ti napatak nga etiketa ken pulos a dina masigurado a naikkatnan amin dagiti nalmeng a tulnek. Umasping iti dayta, ti computer chip, a napataud tapno maam-ammo dagiti napapatay a mannakiranget a piloto idi Gubat sadi Vietnam ti mangilasin itan kadagiti painting, nakitikit, wenno muebles. Agarup kas iti kabassit ti bagas, ti chip no maisuksok talaga a di mailasin ken mangirekord kadagiti detalye a kas iti pakasaritaan, deskripsion, ken makinkukua, a mabalin a basaen ti scanner. Daytoy nga impormasion ket makatulong a mangammo kadagiti umiso a makinkukua kadagiti alikamen a nasarakan nga ik-ikutan dagiti kriminal, kuna ti The Times.