Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasanoakon no Awan Dagiti Nagannak Kaniak?

“Idi tallo ti tawenko ken uppat ti tawen ni manangko, nagdiborsio dagiti nagannak kaniak. Inrupirda iti husgado ti pannakaaywanmi, ket ni nanangko ti nakaipoderanmi. Nupay kasta, idi piton ti tawenko, inkeddengmi ken ni manangko a makipagnaedkami ken ni tatangko.”​—Horacio.

SUMAGMAMANO a tawen kalpasanna, pimmanaw ti ama ni Horacio ken ti kabbalayna​—pinanawanda da Horacio ken ni manangna. Malagip ni Horacio: “Dayta ti gapu nga idi agtawenak iti 18, siak ti nagbalin nga ulo ti sangakabbalayan a buklen ni manangko nga agtawen iti 19, ti kabsatko iti ama a 12 ti tawenna​—nga inkeddengna ti makipagnaed kadakami​—ken siak.”

Kas impakita ti napalabas nga artikulo, masarakan ti minilion nga agtutubo iti intero a lubong nga awanandan iti nagannak.a Kas ken Horacio, nabaybay-an ti dadduma nga agtutubo. Ngem dadduma ti naawanan iti nagannak gapu ken patay wenno naisina kadakuada gapu kadagiti gubat wenno natural a didigra. Aniaman ti kasasaad, narigat ken nakas-ang ti maawanan iti nagannak. Ket mabalin nga ibatiannaka iti nagadu a responsabilidad.

‘Siasino ti Mangaywan Kaniak?’

Ti nasayaat a panangsarangetmo ket agpannuray unay iti edad ken iti kasasaadmo. Nabatad a narigrigat nga amang ti kasasaadmo no ubingka wenno agbarbaro ken agbalbalasangka pay laeng. Nupay kasta, mabalin a pulos a saanka nga agmaymaysa. Nalabit adda uliteg, ikit, wenno manong ken manang a kayatna a makipagnaedka kadakuada.

Kadagiti Saksi ni Jehova, matmatanda ti panangaywan kadagiti ulila ken balo a paset ti panagdaydayawda. (Santiago 1:27; 2:15-​17) Ket masansan a makatulong dagiti indibidual iti uneg ti kongregasion. Kas pagarigan, nakipagadal iti Biblia da Horacio ken dagiti kakabsatna kadagiti Saksi ni Jehova ken nakigimongda. Sadiay a naam-ammoda ti maysa a Kristiano a pamilia a timmulong kadakuada. “Anian a yamanko ken Jehova iti inaldaw a pannarabay ken naayat a panangaywanna!” kuna ni Horacio. “Nabendisionankami babaen ti panangtulong ti naespirituan unay a pamilia iti kongregasion nga addaan annak a kataebmi. Kas man la inampondakami, isu a nariknamin a pasetnakami ti maysa a pamilia a mapangnamnamaanmi.”

Nupay kasta, saan a nasayaat ti pagtungpalan amin nga agtutubo. Kuna ti report ti United Nations Children’s Fund. “No dadduma dagiti agsolsolo nga ubbing ket maipan kadagiti pamilia a mangabuso kadakuada iti pisikal, mangpilit kadakuada nga agtrabaho nga awan man la ti tangdanda wenno gundaway a rumang-ay, mamagbalangkantis wenno mangadipen pay ketdi kadakuada.” Isu nga agyamanka no adda nagsayaat ti panangay-aywanna kenka.

Ipapantayon a nasaem ti maawanan iti nagannak kenka. Ket natural nga agsakit ti nakemmo gapu ta awanda a mangaywan kenka. Ti panangmandar kenka ti kabagian wenno ti manong ken manangmo ti lalo a mamagpungtot kenka. Ngem saan koma nga agsakit ti nakemmo kadagidiay mangikagkagumaan a mangaywan kenka. Kuna ti Biblia: “Ti pungtot dinaka koma tignayen a maibusor kadagiti dusdusa . . . Agaluadka, dika ipapuso ti kinadangkes.” (Job 36:18, 21) Lagipem ti balasang iti Biblia nga agnagan Ester. Kas ulila, isut’ pinadakkel ti in-inauna a kasinsinna a ni Mardokeo. Nupay saan nga isut’ amana, ‘tinungpalna ti imbilin idi ni Mardokeo kenkuana,’ nupay adulto idin! (Ester 2:7, 15, 20) Ikagumaam ti agbalin a natulnog ken mannakitunos. Ad-adunto ti maaramidanna a mangep-ep iti tension ken ad-adda a panam-ayenna ti biag dagiti amin a maseknan.

Responsabilidad iti Pamilia

No adda manong wenno manangmo​—wenno nataengankan​—nalabit mabalin nga agbiagkayo nga agkakabsat a dakdakayon. Mabalin a sika ti agbalin nga ulo ti pamilia​—kas man la nagdakkel a responsabilidad! Nupay kasta, kadagita a kasasaad, adu nga agtutubo ti nakaaramid iti nagsayaat a trabaho a panangpadakkel kadagiti kakabsatda.

Nalawag a mabalin a masapul a tamingem ti pasaray panagsakit ti nakemmo. No panunotem ti kinapudno nga ay-ayatem ken maseknanka kadagiti kakabsatmo, daytoy ti mabalin a tumulong kenka a maaddaan iti mas positibo a panangmatmat. Mabalin a makatulong met no matmatam ti panangaywan kadakuada kas inted-Dios nga akem. Ngamin, naibilin kadagiti Kristiano nga aywananda ti sangakabbalayanda. (1 Timoteo 5:8) Ngem uray no ikagumaam ti agbalin nga ama wenno ina kadagiti kakabsatmo, pulos a saankanto nga agbalin nga agpayso nga ama wenno inada.

Saan a realistiko a namnamaem nga agtignay dagiti kakabsatmo iti wagas a panagtignayda kadagiti nagannak kenka. Kinapudnona, mabalin a kasapulan ti adu a tiempo sakbay a maakseptarda ti kasasaad ken aklonenda ti panangidaulom. Isu a kabayatanna, saanka koma a maupay. Liklikam ti “makadangran a kinapait ken unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao.” Babaen ti ulidanmo, suruam dagiti kakabsatmo nga ‘agbalin a manangaasi iti maysa ken maysa, nadungngo a mannakipagrikna, a sibubulos a mamakawan iti maysa ken maysa.’​—Efeso 4:31, 32.

Aminen ni Horacio a nakaaramid idi kadagiti kamali: “No dadduma, estriktoak unay kadagiti kakabsatko. Ngem iti sumagmamano a pamay-an, daytat’ maysa a proteksion, ket nataginayonmi ti umiso a kababalin iti imatang ni Jehova.”

Panangsuportar iti Bagim

No awan nagannak a mangaywan kenka, sigurado a dakkel a pakaseknam ti panangsustentom iti bagim. Nalabit a makatulong kenka ken kadagiti kakabsatmo, no addada, ti sumagmamano a nataengan a miembro ti kongregasion Kristiano tapno masursuroyo ti agluto, agdalus, ken mangasikaso iti dadduma a trabaho iti balay a masapul a tamingem itan. Ngem ania ti aramidem tapno maaddaanka iti kuarta? Nalabit awan unay ti pagpiliam no di ti agsapul iti panggedan.

Nupay kasta, manmano dagiti panggedan kadagiti agtutubo a bassit ti nagadalan, kapadasan, ken abilidadda iti trabaho. Isu a no mabalin a turposem ti kangrunaan nga edukasionmo​—wenno mangalaka pay ketdi iti suplementario a panagsanay iti trabaho​—nasaysayaat no kastat’ aramidem. Malagip ni Horacio: “Nagtrabahokam ken ni manangko ket sinuportaranmi ti panageskuelak ken ti kabsatmi iti ama.” No napanglaw ti pagilian a pagnanaedam, mabalin nga usarem ti laingmo nga agsapul iti panggedan.​—Kitaem ti “Panangparnuay iti Trabaho Kadagiti Napanglaw a Pagilian,” iti Oktubre 22, 1994 a ruar ti Agriingkayo!

Kadagiti narangrang-ay a pagilian, mabalin a posible ti manggun-od iti pinansial a tulong manipud iti gobierno. Masansan nga adda dagiti ahensia ti gobierno wenno pribado nga ahensia a naipamaysa a tumulong kadagiti awanan iti nagannak wenno nabaybay-an nga ubbing. Kas pagarigan, dadduma nga ahensia ket mabalin a tumulong kenka a manggun-od iti taraon wenno mangsapul iti lugar a pagnaedan. Siempre, rumbeng nga usarem a nainsiriban ti aniaman a pinansial a tulong a maawatmo. “Ti kuarta isu ti maysa a salaknib,” kuna ti Biblia. (Eclesiastes 7:12) Ket no saanka a naannad nga agbadyet ken mangbusbos iti dayta, ti kuarta ket mabalin nga “agkayabkayab a tumayab.”​—Proverbio 23:4, 5.

Ti panangsuportar iti bagim iti material ket mabalin a saan unay a problema no adda nataengan a mangaywan kenka. Iti masakbayan, nupay kasta, dumtengto ti tiempo a kasapulan a sikan ti mangsuportar iti bagim. Tangay awanankan kadagiti nagannak a mangparegta kenka nga ageskuela, mabalin a kasapulan ti pudno a panangikagumaan a mangisentro iti panagadalmo. Ti balakad ni Kristiano nga apostol Pablo ken Timoteo maipapan iti naespirituan nga irarang-ay nalabit mayaplikar met iti panageskuelam: “Utobem dagitoy a bambanag; maipamaysaka kadakuada, tapno ti panagrang-aymo maiparangarang iti isuamin a tattao.” (1 Timoteo 4:15) No aramidem dayta, makaipaayka iti nasayaat a pagulidanan kadagidiay kalanglangenmo ken pakagunggonaam a mismo.

Ti kapatgan iti amin ket kasapulan a pabilgenyo ti espiritualidadmo. Ikagumaanyo ti mangipasdek iti natimbeng a rutina dagiti naespirituan nga aramid. (Filipos 3:16) Kas pagarigan, kadagiti Saksi ni Jehova, ugali dagiti pamilia a pagsasaritaan ti teksto ti Biblia iti kada aldaw. Apay a saanyo nga iraman daytoy iti rutinayo? Ti rutina a panagadal iti Biblia ken regular nga itatabuno kadagiti Nakristianuan a gimong ti tumulong tapno kanayon a napigsa ti espiritualidadmo.​—Hebreo 10:24, 25.

Panangsaranget iti Karit

Narigat ti agbiag nga awanan iti nagannak, ngem dina kaipapanan a naliday ti biag. Natay ti ina ti duapulo ti tawennan a ni Paola idi innem laeng ti tawenna. Natay ni tatangna idi sangapulon ti tawenna. Adda naasi a babai a nangaywan kenkuana ken ti uppat a kakabsatna a babbai. Interamente kadi a nakalkaldaang ti biagna? Saan. Kuna ni Paola: “Nalabit saan nga eksakto a gagangay ti pamiliami, ngem kalalainganna ti normal a biagmi. Kinapudnona, mas agiinnayatkami ngem ti kaaduan a pamilia.”

Kuna pay ti manang ni Paola a ni Irene: “Nupay awanankami iti nagannak, kaskam met laeng kadagiti dadduma nga agtutubo.” Ania ti balakadna kadagiti dadduma pay nga adda iti kastoy a kasasaad? “Dika ipapan a nakapimpimanka.” Umasping iti dayta, kuna ni Horacio: “Daytoy a kasasaad ti dagus a namagbalin kaniak a nataengan.”

Ti pannakapukaw ti nagannak ti maysa a tao ket maysa kadagiti kakas-angan a pasamak a mapanunot. Ngem, namnamaem a babaen ti tulong ni Jehova, makapagbiagka ken maawatmo ti pammendisionna.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 26]

Makagun-odka iti pannarabay manipud kadagiti Kristiano a panglakayen