Anorexia ken Bulimia​—Dagiti Kinapudno, Dagiti Peggad

“Nakarkaro nga amang ti emosional a dagsen ti taraon ngem iti aniaman a mabalin a sukaten babaen kadagiti calorie wenno gramo.”​—Janet Greeson, autor.

DAGITI dua a gagangay unay a sakit a mainaig iti pannangan ket anorexia ken bulimia. Adda naisangsangayan a kasasaad ti tunggal maysa. Ngem, kas makitatayonto, agpadpadada a napeggad​—makapapatay pay.

Anorexia​—Panangpabisin iti Bagi

Dagiti agsagsagaba iti anorexia, dagiti addaan iti anorexia, mabalin a dida kayat ti mangan wenno manganda iti saggabassit nga agbanag iti panagsagabada iti malnutrision. Usigem ti 17 ti tawenna a ni Antoinette, nga agkuna a naminsan limmag-an agingga iti 37 a kilo​—nakababbaba para iti tin-edyer a 170 a sentimetro ti katayagna. “Diakon mangmangan iti nasursurok ngem 250 a calorie iti kada aldaw ket adda notebook-ko a pakakitaan kadagiti kankanek,” kunana.

Sangkapanunot dagiti agsagsagaba iti anorexia ti taraon, ket sobra ti panangikagumaanda a liklikan ti ilulukmeg. “Rinugiak nga itupra ti kanek iti serbilieta nga agpammarangak a mangpumpunas iti ngiwatko,” kuna ni Heather. Kasta unay ti panagehersisio ni Susan tapno kumuttong. “Dandani inaldaw,” kunana, “nga agtarayak iti 12 a kilometro, wenno aglangoyak iti maysa nga oras, ta no saan, mariknak a madanaganak unay wenno nakabasol. Ket binigat a maragsakanak unay, gagangay a kakaisuna a pakaragsakak, no agbatayak iti timbangan tapno patalgedak a nababbaba ngem 45 a kilo ti dagsenko.”

Ti pagdaksanna ket naglalaing a kosinero dagiti dadduma nga agsagsagaba iti anorexia, ken agidasarda iti nagiimas a putahe a dida kayat a mismo a ramanan. “Idi nakaro unay ti kasasaadko,” kuna ni Antoinette, “siak ti mangisagana iti amin a taraon iti pagtaengan ket isaganak amin dagiti kolor kape a pagbalonan dagiti babassit nga adingko a lalaki ken babai. Diak paasitgen ida iti refrigerator. Panagriknak kasla kukuak ti intero a kosina.”

Sigun iti libro nga A Parent’s Guide to Anorexia and Bulimia, dadduma nga agsagsagaba iti anorexia ket “agbalin a nadalimanek unay ket kayatda a suroten ti intero a pamilia dagiti di nainkalintegan ken nainget nga annurotenda. Awan ti mabati a magasin wenno sapatos wenno tasa a nakawara uray apagkanito. Agbalinda wenno ad-adda pay a maseknanda iti personal a kinadalus ken langa, a mangbusbosda iti adu nga oras iti banio a nakaserra ti ridawna ket dida pastreken ti sabsabali tapno makapagrubuat a mapan ageskuela wenno agtrabaho.”

Kasano a tumaud daytoy naisangsangayan a sakit a naawagan anorexia? Natural nga ikeddeng ti maysa a tin-edyer wenno agtutubo nga adulto​—masansan a babai​—ti agpakuttong tapno lumag-an iti sumagmamano a kilo. Inton magtengnan ti kalatna, nupay kasta, saan a mapnek. No agsarming, makitana pay laeng a nalukmeg ti bagina, ket ikeddengna a nasaysayaat ti mangkissay iti sumagmamano pay a kilo. Agtultuloy daytoy a siklo agingga a lumag-anen ti agdieta iti 15 porsiento wenno nalaglag-an pay ngem ti normal para iti katayagna.

Iti daytoy a kasasaad a madanaganen dagiti gagayyem ken miembro ti pamilia ta nakakutkuttongen, nakaraprapis pay ketdin ti agdietdieta. Ngem naiduma ti panagkita ti agsagsagaba iti anorexia. “Diak impagarup a nakuttongak,” kuna ni Alan, maysa a 175 sentimetro a lalaki a nagsagaba iti anorexia a naminsan ket limmag-an agingga iti 33 a kilo. No nalaglag-anka,” kunana, “kumarkaro ti pannakariribuk ti panunotmo ket saan a nalawag ti panagkitam iti bagim.”a

Bayat ti panaglabas ti tiempo, mabalin a mangpartuat ti anorexia kadagiti nakaro a sakit, agraman ti osteoporosis ken pannakadadael ti bekkel. Mabalin a makapapatay pay. “Imbaga ti doktorko a pinaidamak ti bagik iti nagadu a sustansia no dua a bulan pay a kasta ti pampannanganko, mabalin a natayakon gapu iti malnutrision,” kuna ni Heather. Ipadamag ti The Harvard Mental Health Letter nga iti nasurok a sangapulo a tawen, natay ti agarup 5 a porsiento kadagiti babbai a narekonoser a nagsagaba iti anorexia.

Bulimia​—Nalabes a Pannangan ken Panagpurga

Ti sakit a mainaig iti pannangan a naawagan bulimia nervosa ket mailasin babaen ti nalabes a pannangan (sipapartak a pannangan iti adu a taraon, nalabit agingga iti 5,000 a calorie wenno ad-adu pay) ken kalpasanna agpurga (tapno maikkat ti karga ti tian babaen ti panagsarua wenno panagpurga).b

Saan a kas iti anorexia, ti bulimia ket saan a nalaka a mailasin. Mabalin a gagangay ti kinakuttong ti agsagsagaba, ket mabalin a gagangay laeng ti pampannanganna​—para kadagiti dadduma. Ngem para iti agsagsagaba iti bulimia, saan a normal ti panagbiag. Kinapudnona, ipangpangrunana ti taraon ta saanen a napateg dagiti amin a banag. “No ad-adda a mangan ken agsaruaak, nakarkaro a diak ikankano dagiti bambanag wenno tattao,” kuna ti 16 anyos a ni Melinda. “Talaga a nalipatakon ti makipagragsak a kadua dagiti gagayyemko.”

Deskribiren ni Geneen Roth, mannurat ken mannursuro iti tay-ak dagiti sakit a mainaig iti pannangan, ti pampannangan a kas “tallopulo a minuto a panagragragsak, itatapuak iti impierno.” Kunaenna a bayat ti pampannangan “awan ti napateg a banag​—uray gagayyem, uray pamilia . . . Awan ti napateg no di ti taraon.” Deskribiren ti maysa nga agsagsagaba nga agtawen iti 17 nga agnagan Lydia ti kasasaadna nga addaan nalawag a pakayaspingan. “Mariknak a kaslaak pagrumek iti basura,” kunana. “Manganak iti adu, ngalngalek, isaruak. Maulit-ulit dayta a banag.”

Ti agsagsagaba iti bulimia ikagumaanna a lapdan ti ilulukmeg a gagangay a resulta ti di natimbeng a pampannangan. Kalpasan ngarud a dagus ti pannangan, mabalin a pilitenna ti agsarua wenno agpurga tapno iruarna ti taraon sakbay nga agbalin a taba ti bagi.c Nupay kasla makapasuron daytoy a kapanunotan, saan a kasta ti panangmatmat ti nabayagen nga agsagsagaba iti bulimia. “No ad-adda a mangan ken agpurgaka, nalaklakan dayta para kenka,” kuna ti social worker a ni Nancy Kolodny. “Ti nariknam idi damo a pannakarurod wenno buteng pay ketdi ket dagus a nasukatan iti pannakapilit a mangulit kadagitoy nga aramid ti agsagsagaba iti bulimia.”

Nakapegpeggad ti bulimia. Kas pagarigan, ti maulit-ulit a panagpurga babaen iti panagsarua apektaranna ti ngiwat kadagiti makarunot nga asido ti tian, a mabalin a mangrunot iti enamel ti ngipen ti agsagsagaba iti bulimia. Ti ugali dadaelenna met ti karabukob, dalem, bara, ken puso ti agsagsagaba. No nakaro, ti panagsarua ti mangsugat iti bituka ken makapapatay pay. Makadangran met ti nalabes a panagpurga. Mabalin a dadaelenna ti panagibleng ket agbanag met iti panagsika ken panagdara ti kerret. Kadagiti nakaro a kasasaad, kas iti maulit-ulit a panagsarua, makapapatay ti nalabes a panagpurga.

Sigun iti National Institute of Mental Health, kanayon nga umadu dagiti tumaud a sakit a mainaig iti pannangan. Ania ti pakagutugotan ti agtutubo a babai a manggargari iti ipapatay babaen ti panangpabisinna iti bagina? Apay a ti sabali ket aggartem unay iti taraon ta nalabes ti pampannanganna ket maseknan unay iti kadagsenna ta mapilit a mangpurga iti kinnanna? Mausig dagitoy a saludsod iti sumaganad nga artikulo.

[Dagiti Footnote]