Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Adda Kadi Sakitko a Nainaig iti Pannangan?

“Pasaray agnerbiosak no agtugawakon a mangan, isu a mangrugiakon nga agpigerger. Madanaganak di la ket ta lumukmegak. Panunotek a masapul a kumuttongak iti dua pay a kilo.”—Melissa.a

“Kayatko a napintasak isu a maamakak a lumukmeg. Ngem diak kayat a maammuan ti asinoman nga isaruak ti kinnanko kalpasan a nanganak. Ngamin, nakababain unay.”—Amber.

“Adda aldaw nga ikeddengko a saanak a mangmangan iti adu. Ngem kamalmanna, mapalaluak latta ti mangan. Makonsiensiaakton agingga a kayatkon ti matay.”—Jennifer.

NATURAL laeng a kayatmo a napintaska. Kayatmo ti maliwliwa no madanagan wenno malmaldaangka. Awan met ti aniaman a dakes kadagita. Ngem no kapadam ti maysa kadagiti babbai a nadakamat ditoy, mabalin nga adda problemam. No bilang man ta kasta, saanka nga agmaymaysa. Kinapudnona, minilion nga agtutubo—babbai ti kaaduan kadakuada—ti addaan sakit a nainaig iti pannangan.b

Usigentayo ti anorexia, bulimia, ken napalalo a pannangan. Agduduma ti sintomas ti tunggal maysa kadagitoy a sakit, ngem nainaigda amin iti di umiso a panangmatmat maipapan iti taraon. No pagarupem a ti kasasaadmo ket umasping iti aniaman kadagiti sumaganad a panangiladawan, namnamaem nga adda magun-odam a tulong. Mabalinmo ti umimbag!

Panangiladawan

◼ ANOREXIA. Kasano man ti kinakuttong ti maysa a babai nga addaan iti anorexia, no kumita iti sarming, nalukmeg latta ti panagkitana iti bagina. Tapno kumuttong, aglablabes dagiti pamuspusanna. Kastoy ti kinuna ti maysa nga addaan iti kasta a sakit: “Aglablabes ti panangbilangko iti calorie ti taraonko. Siaannad nga implanok ti taraonko iti makalawas, lumanganak a mangan ken nalabes ti panagehersisiok kaanoman a pagarupek a nagadu a calorie ti kinnan wenno ininumko. Iti kada aldaw, mamin-innem a nagtomarak iti tableta a pagpatakki.”

Di agbayag, madlawen dagiti sintoma ti anorexia. Ti panagkuttong ti gagangay a pagilasinan, ngem mabalin met nga agurot ti buok ti agsagsagaba, kumursing ti kudilna, kasla kanayon a nabambannog, ken rumasi dagiti tulangna. Saanen a regular nga agregla, wenno agsardeng pay ketdin nga agregla iti sumagmamano a bulan.

Nalabit kasla di makadangran dagita a sintoma, ngem masapul a bigbigem daytoy—ti anorexia pagpeggadenna ti biagmo. Sigun iti maysa a panagadal, inton agangay, agingga iti 10 a porsiento kadagiti agsagsagaba ti matay gapu iti dayta. Ngamin, masansan a kumapuy ti maysa a paset ti bagida, wenno rumsua ti dadduma pay a parikut gapu ta kurang ti sustansia a nagun-odan ti bagida.

◼ BULIMIA. Imbes a di mangan, ti addaan iti bulimia pasaray palaluanna ti mangan, agingga pay ketdi iti 15,000 a calorie iti dua la nga oras! Kalpasanna, iruarna ti kinnanna, a kadawyanna, ipilitna nga isarua dayta, wenno agtomar iti pagpatakki wenno pagpaisbo.

Masansan nga ilimed ti maysa ti napalalo a pampannanganna. Kinuna ti maysa a balasitang: “No siak ti umuna a makaawid kalpasan ti klasek, masansan a palaluak ti mangan. Diak pulos ipadpadlaw a kasta ti inaramidko.” Ngem kanayon a makonsiensia kalpasan dayta. Kunana: “Maladingitanak unay maipapan iti bagik, ngem ammok a nalakak la nga iremedio ti inaramidko. Umuliak tapno agsarua, isu a saanak laeng a mabang-aran no di ket mariknak pay a kaskasdi a kontroladok ti kasasaadko.”

Adda man ti kasla pagimbaganna, napeggad ti panangiruar a dagus iti kinnan. Ti di maitutop a panagtomar iti pagpatakki paingpisenna ti pannakaap-ap ti bagis isu a lumteg wenno maimpeksion. Ti masansan a panagsarua mabalin a pukawenna ti danum iti bagi, pagsakitenna dagiti ngipen, dangranna ti esopago, ken pataudenna pay ketdi ti sakit iti puso.

◼ NAPALALO A PANNANGAN. Kas iti addaan iti bulimia, masansan a nagadu ti kanen daydiay addaan iti sakit a napalalo a pannangan. Saan a kas iti addaan iti bulimia, ti nakaidumaanna ket dina iruar a dagus ti kinnanna isu a lumukmeg unay. Ngem dadduma agehersisioda iti nalabes wenno bisinenda ti bagida kalpasan a pinalaluanda ti nangan. No dadduma, mataginayon ti maysa ti gagangay a timbangna kadagiti kasta a pamay-an isu a mabalin a saan a madlaw ti pamilia ken gagayyemna nga adda gayam kasta a sakitna.

Kas kadagiti addaan iti anorexia ken bulimia, dagidiay napalalo ti pannanganda addaanda iti di umiso a panangmatmat iti taraon. Kinuna ti maysa nga agtutubo a babai maipapan iti bagina ken iti dadduma nga addaan iti kasta a sakit: “Ti taraon isu ti kaasitgan ken nalimed a gayyemmi—nalabit ti kakaisuna a gayyemmi.” Kastoy ti imbaga ti sabali pay: “Bayat a palpalaluanmi ti mangan, kasla awanen ti sabali pay a napateg. Ti taraon ti kasla kapatgan—makaliwliwa dayta—sa kalpasan a napalaluanmi ti nangan, makonsiensia ken maldaangkami.”

Uray no dida iruar a dagus ti kinnanda, napeggad ti napalalo a pannangan. Agresulta dayta iti diabetes, alta presion, sakit ti puso, ken adu pay a sakit. Mabalin a makadangran met unay dayta iti emosion.

Mabalin Ngata a Mapasamak Kenka?

Siempre, kaaduan a tattao nga agtarigagay a kumuttong wenno agehersisio tapno sumalun-atda ket awanan iti sakit a nainaig iti pannangan. Ngem kalpasan a nausigmo ti kalkalpas a nadakamat, nalabit pampanunotem no agturturongkan iti dayta a kasasaad. Isaludsodmo iti bagim:

◼ Ibainko kadi ti ugalik wenno ti naiduma a kababalinko maipapan iti taraon?

◼ Ilimlimedko kadi iti sabsabali ti pannanganko?

◼ Ti kadi taraon ti nagbalinen a kapatgan a paset ti biagko?

◼ Saan la kadi a mammaminsan iti kada aldaw a kitaek ti timbangko?

◼ Situtulokak kadi a mangsarakusok kadagiti peggad tapno laeng kumuttongak?

◼ Pinadasko kadin nga impilit ti agsarua ken agtomar iti pagpatakki wenno pagpaisbo?

◼ Maap-apektaran kadin ti pannakilangenko iti sabsabali gapu kadagiti ugalik iti pannangan? Kas pagarigan, kaykayatko kadi ti agsolsolo a mangan tapno sililimed a mapalaluak ti mangan wenno tapno mairuarko met la a dagus ti kinnanko?

No agparang nga adda sakitmo kas ipasimudaag dagiti sungbatmo kadagita a saludsod, iyimtuodmo iti bagim:

◼ Talaga kadi a naragsakak iti kastoy nga ar-aramidek?

Ania ngay ti maaramidam iti kasasaadmo?

Agtignayka Itan!

Umuna iti amin, aklonem nga adda problemam. “Kalpasan a pinanunotko dayta,” kinuna ni Danielle, “naamirisko nga adda rikna ken ugalik nga umasping kadagidiay addaan iti anorexia. Makapadanag nga awaten ti kinapudno nga inaramidko metten dagiti umasping kadagiti inaramidda.”

Sumaganad, ikararagmo ken Jehova ti kasasaadmo.c Ipakaasim nga ikkannaka koma iti pannakaawat tapno maawatam ti makagapu iti sakitmo ken tapno madaeram dayta. Mabalinmo nga ikararag ti inkararag idi ni David: “Sukisokennak, O Dios, ket ammuem ti pusok. Sukimatennak, ket ammuem ti mangrirriribuk a pampanunotko, ket kitaem no adda kaniak ti aniaman a nasaem a dana, ket iturongnak iti dalan ti tiempo a di nakedngan.”—Salmo 139:23, 24.

Iti sabali a bangir, nalabit bumdengka a mangsolbar iti parikutmo a nainaig iti pannangan. Mabalin a nairuamkan iti dayta, a kas man la naadiktokan. Dayta pay ti maysa a mabalinmo nga ikararag ken Jehova. Kasta ti masapul idi nga aramiden ni Danielle. Inaklonna: “Idi damo, talaga a diak kayat ti agbalbaliw. Isu a masapul nga ikararagko a magutugotak koma nga agbalbaliw.”

Maikatlo, makisaritaka ken ni tatang wenno nanangmo wenno iti sabali pay a nataengan a makabael a tumulong kenka. Didaka pabainan dagiti manangisakit a natataengan. Imbes ketdi, ikagkagumaanda a tuladen ni Jehova, a maipapan kenkuana, kuna ti Biblia: “Saanna nga inumsi wenno uray kinarumen ti pannakaparigat daydiay naparigatan; ket saanna nga inlinged ti rupana manipud kenkuana, ket idi isu nagpatulong kenkuana dinengngegna.”—Salmo 22:24.

Siempre, saan a nalaka ti agbalbaliw. Iti dadduma a kasasaad, nasken ti panagpadoktor.d Ti napateg ket agtignayka. Kasta ti inkeddeng ti maysa a balasitang nga addaan iti bulimia. Kastoy ti kinunana: “Maysa nga aldaw, naamirisko a talaga a masansanen nga iruruarko ti amin a kinnanko. Ngem diak idi ammo no kasano nga isardeng dayta. Kamaudiananna, inaramidko ti ibilangko a karirigatan pay laeng nga addang—nagpatulongak.”

Kabaelam met nga aramiden ti kasta!

Ad-adu pay nga artikulo manipud iti serye ti “Young People Ask . . .” ti masarakan iti Web site a www.watchtower.org/ype

[Footnotes]

PAGPANUNOTAM

◼ Panagkunam, adda kadi sakitmo a nainaig iti pannangan? No kasta, siasino ti mabalinmo a pagpatulongan?

◼ Kasano a matulongam ti maysa a gayyemmo nga adda sakitna a nainaig iti pannangan?

[Kahon iti panid 19]

“Panagkunak, adda sakitmo . . .”

No kasta ti nasao ti maysa a miembro ti pamiliam wenno gayyemmo, liklikam ti agikalintegan. Ipapantayon a nadlaw ti maysa a gayyemmo a nabriat ti nagsaipan ti makinlikud a paset ti bestidam. Dika kadi agyaman ta imbagana sakbay a nabriat nga interamente dayta? Kuna ti Biblia: “Adda gayyem a dumekket a nasingsinged ngem iti maysa a kabsat.” (Proverbio 18:24) No adda maseknan nga umadani kenka maipapan iti posible a sakitmo, pampaneknekanna laeng nga isuna dayta a kita ti gayyem!

[Kahon/Ladawan iti panid 19]

“Masapul a kumuttongak”

“Rinugiak ti agpakuttong. Kalpasanna, impapag-utko dagiti kaudian a nagtubo a sangik isu a diak makapangan. Dayta ti nangrugian ti sakitko nga anorexia. Maseknanak unay iti langa ken pigurak. Impagarupko a masapul a nakutkuttongak pay koma. Makapadanag ti kababaan a timbangko. Nagadun ti inaramidko a panangdangran iti bagik! Ita, saanen nga umatiddog dagiti kukok. Diak payen madlaw no ania ti orasen. Namimpaten a naalisanak. Nasapa ti panagsardeng ti panagreglak, isu a saan a naannayas ti metabolismo ti bagik. Limteg payen ti bagisko. Maigapu amin dagitoy iti nalabes a tarigagayko a kumuttong.”—Nicole.

[Kahon iti panid 20]

No sumro manen ti ugalim

Nalabit naparmekmon ti di umiso nga ugalim mainaig iti pannangan, ngem kalpasan ti sumagmamano a lawlawas wenno bulbulan, sumro manen dayta. No kasta ti mapasamak, dika sumuko. Kuna ti Biblia a “daydiay nalinteg mabalin a matuang iti uray mamimpito a daras.” (Proverbio 24:16) No sumro manen dayta, saanna a kaipapanan a dimo kabaelan ti agballigi. Ipaganetget laeng dayta a masapul a papigsaem ti pakinakemmo, bigbigem dagiti pagilasinan a mamakdaar kenka a dandani ulitem manen ti nakairuamam idi, ken nalabit umasidegka manen kadagiti tattao a makatulong kenka.

[Kahon/Ladawan iti panid 20]

Basaem ti ad-adu pay maipapan iti dayta

No adda sakitmo a nainaig iti pannangan, nainsiriban no agbasa wenno agsukimatka maipapan iti dayta. No ad-adu ti ammom maipapan iti sakitmo, nalaklakam a madaeran dayta. Mabenepisiaranka met no repasuem dagiti makatulong nga impormasion a mabasa iti Agriingkayo! nga Enero 22, 1999, panid 3-12, ken Abril 22, 1999, panid 13-15.

[Kahon iti panid 21]

PALAGIP KADAGITI NAGANNAK

No ti balasangyo ket addaan iti sakit a nainaig iti pannangan, ania ti maaramidanyo? Umuna, repasuenyo a naimbag dagiti impormasion iti daytoy nga artikulo ken iti dadduma a reperensia a naipaay iti panid 20. Ikagumaanyo nga anagen no apay a timmaud ti kasta nga ugalina.

Sigun kadagiti kapaliiwan, adu kadagiti addaan iti sakit a nainaig iti pannangan ket dagidiay nababa ti panangmatmatda iti bagida ken perpeksionista, a nangato unay ti namnamaenda iti bagida. Siguraduenyo a saankayo a maysa kadagiti pakaigapuan ti kasta a panangmatmat ti anakyo iti bagina. Tulonganyo ti anakyo a maaddaan iti panagtalek iti bagina. (Isaias 50:4) Ket tapno masumra ti kinaperpeksionistana, “ti kinanainkalinteganyo maammuan koma dagiti amin a tattao.”—Filipos 4:5.

Usigenyo met a naimbag ti panangmatmatyo maipapan iti taraon ken timbang. Saan ngata a diyo laeng nadnadlaw a nasobraanyo nga inyunay-unay dagitoy a banag, babaen man dayta iti saoyo wenno tigtignayyo? Laglagipenyo a maseknan unay dagiti agtutubo iti langada. Uray iti panangyangaw laeng a lumuklukmeg isuna wenno kellaat a timmayag, mabalin a mangrugin nga aglagaw nga addan sa met depektona nangruna no isut’ nalaka a mamatpati.

Apaman nga inut-utobyon a sikakararag dayta a banag, naimpusuan a kasaritayo ti anakyo.

◼ Iplanoyo a siaannad no ania ti ibagayo ken no kaano nga ibagayo dayta.

◼ Ilawlawagyo a maseknankayo ken kayatyo a tulongan.

◼ Dikay masdaaw no agikalintegan iti damo.

◼ Imdenganyo a siaanus.

Kangrunaanna, agbalinkayo a paset iti panagregget ti anakyo nga agbalbaliw. Ikagumaanyo a sangapamiliaan a tulongan ti anakyo nga agbalbaliw!

[Ladawan iti panid 21]

Nalabit nasken nga ikararagmo a magutugotka koma nga agbalbaliw