Dagiti Sakit a Mainaig iti Pannangan​—Ania ti Makatulong?

NO TI balasangmo ket addaan iti sakit a mainaig iti pannangan, masapul a matulongan. Dika itantantan a paagasan a pagarupem a mapukawto latta ti parikut. Narikut nga an-annayen ti sakit a mainaig iti pannangan, a kakuykuyog dagiti pisikal ken emosional a rikrikna.

Siempre, nangipaay dagiti eksperto iti nagadu a makatikaw a pamay-an ti panangagas kadagiti sakit a mainaig iti pannangan. Irekomendar ti dadduma ti panagtomar iti agas. Anamongan dagiti dadduma ti psychotherapy. Adu ti agkuna nga epektibo unay ti kombinasion dagiti dua. Kalpasanna adda met ti panangbalakad ti pamilia, a kunaen ti dadduma a nangnangruna a nasken no agin-indeg pay laeng ti agsagsagaba iti pagtaengan dagiti dadakkelna.a

Nupay agduduma ti panangtaming dagiti eksperto, uray kaskasano ket pagnunumuanda ti maysa a punto: Saan laeng a maipapan iti taraon dagiti sakit a mainaig iti pannangan. Usigentayo ti dadduma kadagiti naun-uneg nga isyu a gagangay a masapul a tamingen no matultulongan ti maysa nga agpapaimbag iti anorexia wenno bulimia.

Natimbeng a Panangmatmat iti Pammagi

“Insardengko nga interamente ti gumatang kadagiti magasin ti moda idi ag-24 ti edadko,” kuna ti maysa a babai. “Nagpigsa ken dakes ti epekto ti panangidiligko iti bagik kadagiti modelo.” Kas naisalaysayen, mabalin a tiritiren ti warnakan ti panunot ti balasitang maipapan iti kinapintas. Kinapudnona, saritaen ti ina ti maysa a balasitang nga addaan sakit a mainaig iti pannangan “ti di agsarday a panangipablaak dagiti periodiko ken magasin ken telebisiontayo a mangyan-anunsio iti panagbalin a nakakutkuttong.” Kunana: “Agpadakami nga agina a kayatmi ti agbalin a narapis, ngem nadlawmi a ti kanayon a pannakayanunsiona pagbalinenna dayta a kapatgan a banag iti biagmi, a nangnangruna ngem ti amin a banag.” Nabatad a ti panagimbag iti sakit a mainaig iti pannangan mabalin a sapulenna dagiti baro a pammati maipapan iti saklawen ti pudno a kinapintas.

Makatulong ti Biblia maipapan iti daytoy a banag. Insurat ti Kristiano nga apostol a ni Pedro: “Ti arkosyo saan koma a daydiay makinruar a panangsallapid iti buok ken ti panangikapet kadagiti balitok a pagarkos wenno panangikawes kadagiti makinruar a kawes, no di ket isu koma ti nalimed a kinatao ti puso iti di agrupsa a pagan-anay ti naulimek ken naalumamay nga espiritu, nga addaan dakkel a pateg iti imatang ti Dios.”​—1 Pedro 3:3, 4.

Ibagbaga ni Pedro nga ad-adda koma a maseknantay kadagiti makin-uneg a kalidad ngem iti makinruar a langa. Kinapudnona, ipanamnama kadatayo ti Biblia: “Ta ni Jehova saan a kumita a kas iti ikikita ti tao; ta ti tao kitaenna iti akinruar a panagparang, ngem ni Jehova kitaenna ti puso.” (1 Samuel 16:7) Makaliwliwa daytoy, ta nupay ditay masukatan ti dadduma nga aspeto ti pammagitayo, kanayon a mapasayaattay ti kita ti kinataotayo.​—Efeso 4:22-24.

Tangay mabalin a kumaro dagiti sakit a mainaig iti pannangan no bassit ti panagraem iti bagi, nalabit kasapulan a tingitingem manen ti kinataom. Pudno nga ibaga kadatayo ti Biblia a ditay panunoten nga ad-adda ti bagitayo ngem iti rebbengna a panangpanunot. (Roma 12:3) Ngem ibagana met kadatayo nga uray ti maysa a billit-tuleng adda pategna iti imatang ti Dios, a kunana pay: “Napatpategkayo ngem kadagiti adu a billit-tuleng.” (Lucas 12:6, 7) Isu a matulongannaka ti Biblia a mangpatanor iti nasalun-at a panagraem iti bagi. Apresiarem ti bagim, ken taripatuem dayta.​—Idiligmo iti Efeso 5:29.

Ngem no ngay talaga a kasapulan nga agpakuttongka? Nalabit makatulong ti makapasalun-at a taraon ken programa ti panagehersisio. Pudno nga ibaga ti Biblia a ‘ti panagsanay iti bagi . . . makagunggona,’ uray no limitado laeng. (1 Timoteo 4:8) Ngem dika koma pulos pakadanagan unay ti kalukmegmo. “Nalabit ti kasisiriban a kurso,” kinuna ti maysa a surbey maipapan iti pammagi, “ket maaddaan iti adu a panagehersisio​—ken akseptarem ti langam imbes a padasem nga ipada ti bagim iti limitado ken naikeddengen a pagtuladan.” Natakuatan ti 33 ti tawenna a babai idiay Estados Unidos a makatulong daytoy a pamuspusan. “Adda maysa a simple a pagalagadak,” kunana. “Ikagumaam a pasayaaten ti pudno a mabalbaliwam, ket dika busbosen ti tiempom nga agdandanag maipapan iti dadduma.”

No adda positibo a panangmatmatmo iti biag ken nayonam daytoy iti makapasalun-at a taraon ken nainkalintegan a programa ti panagehersisio, nalabit a maikkatto ti aniaman a kilo a rumbeng a maikkat.

Panangsapul “iti Pudno a Kadua”

Kalpasan ti panangadal ni Propesor James Pennebaker iti adu nga agsagsagaba iti bulimia, kinunana nga iti kaaduanna, ti siklo ti pannangan ken panagpurga pilpilitenna dagitoy a babbai a mangadaptar iti doble a panagbiag. Kunana: “Dandani tunggal maysa nadlawna a gagangayen nga aglablabes ti tiempo ken panangikagumaanna a mangilibak iti ugalina a mangan kadagiti nasinged a gagayyemna ken iti pamiliana. Agul-ulbodda amin ket kagurada dayta.”

Ngarud, ti kangrunaan nga addang iti panagpaimbag ket pannakisarita. Agpada dagiti agsagsagaba iti anorexia ken bulimia a masapul nga isaritada ti parikutda. Ngem iti siasino? Kuna ti maysa a proverbio ti Biblia: “Ti pudno a kadua agayat iti isuamin a tiempo, ken maysa a kabsat a mayanak no adda ti rigat.” (Proverbio 17:17, NW) Dayta a “pudno a kadua” mabalin a maysa nga ama wenno ina wenno nataengan nga adulto. Naammuan met ti dadduma a nasken ti panagpudno iti maysa nga adda kapadasannan a mangtaming kadagiti sakit a mainaig iti pannangan.

Adda pay sabali a pagpatulongan dagiti Saksi ni Jehova​—dagiti panglakayen ti kongregasion. Dagitoy a lallaki mabalin a “kas maysa a paglemmengan no agangin, ken maysa a paglinongan no agbagyo, kas ay-ayus dagiti danum iti disso a namaga, kas la linong ti maysa a dakkel a bato iti daga a napaksuyan.” (Isaias 32:2) Siempre, saan a doktor dagiti panglakayen, isu a mainayon iti makatulong a balakadda, nalabit kasapulam pay laeng ti agpaagas. Nupay kasta, dagitoy kualipikado iti naespirituan a lallaki agbalinda a nagsayaat a saranay iti panagpaimbagmo.b​—Santiago 5:14, 15.

Ti kangrunaan a pagipudnuam, nupay kasta, mabalin a ti Namarsua kenka. Insurat ti salmista: “Iyallatiwmo ta awitmo ken Jehova, ket saranayennakanto: dinanto ipalubos a magaraw ti nalinteg.” (Salmo 55:22) Wen, ni Jehova a Dios ket maseknan kadagiti naindagaan nga annakna. Isu a dika pulos liwayan ti agkararag kenkuana maipapan kadagiti nakaro a pakadanagam. Balakadannatayo ni Pedro: “Iyallatiwyo kenkuana amin a pakaringgoranyo, agsipud ta isu maseknan kadakayo.”​—1 Pedro 5:7.

No Nasken ti Pannakayospital

Ti pannakayospital ket saan met a pakaagasan. Nupay kasta, no nakapuy unay ti balasang gapu iti nakaro nga anorexia, nalabit nasken a kasapulanna ti naisangsangayan a pannakaaywan. Agpayso a saan a nalaka para iti ama wenno ina ti mangaramid iti daytoy. Usigem ni Emily, a masapul a mayospital ti balasangna kalpasan a, kas kunaen ni Emily, “dinan maibturan [ti biag] ken dikamin makaibtur.” Kunana pay: “Ti karirigatan a napasarak ket, ti panagsangsangitko a nangyospital kenkuana, ti kadaksan nga aldaw a napasarak.” Kasta met laeng ti napasaran ni Elaine, a masapul met idin a mangyospital iti balasangna. “Pagarupek a ti kadaksan a kanito a malagipko,” kunana, “ket idi nayospital ti balasangko ket dina kayat ti mangan ken masapul a taraonanda babaen iti tubo. Pagarupko idin a linabsingda ti pagayatanna.”

Mabalin a saan a makaay-ayo a panunoten ti pannakayospital, ngem iti dadduma a kasasaad nalabit nasken dayta. Para kadagiti adu nga addaan kadagiti sakit a mainaig iti pannangan, mangipaay dayta iti gundaway a maimbagan. Kuna ni Emily maipapan iti balasangna: “Talaga a masapul a mayospital. Ti pannakayospitalna ti nakatulong kenkuana a sumalun-at manen.”

Panagbiag nga Awanan Kadagiti Sakit a Mainaig iti Pannangan

Kas paset ti panagimbag, masapul a masursuro ti agsagsagaba iti anorexia wenno bulimia ti agbiag nga awanan iti sakit a mainaig iti pannangan. Mabalin a narigat daytoy. Kas pagarigan, pattapattaen ni Kim nga idi agsagsagaba iti anorexia, limmag-an iti 20 a kilo iti sangapulo a bulan. Ngem innalana ti siam a tawen a nangpasubli iti 15 kadagidiay a kilo! “Narigatanak unay,” kuna ni Kim, “nasursurok manen ti normal a pannangan, a diak bilbilangenen ti tunggal calorie, rukrukoden ti taraonko, kanen laeng dagiti ‘natalged’ a taraon, madanagan no diak ammo ti ramen nga adda iti putahe wenno dulse, wenno mangan laeng kadagiti restawran nga aglaklako iti salad.”

Ngem ad-adu pay ti ramanen ti panagimbag ni Kim. “Nasursurok ti mangilasin ken mangyebkas kadagiti riknak imbes a babaen kadagiti tignay wenno kababalinko iti taraon,” kunana. “Ti pannakaammok kadagiti baro a pamay-an a maipasango ken ti panangrisut kadagiti pannakisupiat iti sabsabali ti nangibunga iti nasingsinged a relasion kadagiti gagayyemko ken iti pamiliak.”

Nabatad a ti pannakapaimbag iti sakit a mainaig iti pannangan ket makapakarit, ngem inton agangay, makagunggona ti panangikagumaan. Dayta ti patien ni Jean, a nadakamat itay iti immuna nga artikulo daytoy a serye. “Ti panagsubli iti tiritir a pannangan,” kunana, “arigna ti panagsubli iti nakutsonan a selda kalpasan ti apagkanito a pannakawayawaya.”

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 11]

Panangisaad iti Pundasion ti Panagimbag

ANIA koma ti aramidem no atapem a ti anakmo ket addaan iti sakit a mainaig iti pannangan? Nabatad nga asikasuem a dagus ti kasasaad. Ngem kasanom a rugian ti saritaan maipapan iti tema? “Ti direkta a panangsaludsod no maminsan ket makatulong, ngem masansan a makapaupay ti dina panangikaskaso,” kuna ti autor a ni Michael Riera.

Gapu iti daytoy, mabalin a mas epektibo ti naas-asi a pamay-an. “No makisaritaka iti balasangmo,” irekomendar ni Riera, “masapul a maawatan ken mariknana nga awan ti ipabpabasolmo kenkuana. No mapataudmo daytoy a kasasaad, adu nga agtutubo ti napudnonto kenka, ken mabang-arandanto pay. Nagballigi dagiti dadduma a nagannak babaen ti panagsuratda iti tin-edyerda sa inyebkasda ti pannakaseknan ken pannaranayda. Kalpasanna, no agsarsaritadan, naisaaden ti pundasion.”

[Kahon iti panid 12]

Karit Kadagiti Nagannak

TI KAADDA ti anak nga addaan iti sakit a mainaig iti pannangan mangipaay iti adu a karit kadagiti nagannak. “Masapul a natibker ti pakinakem ken determinasionmo,” kuna ti maysa nga ama. “Maim-imatangam a madaddadael ti anakmo.”

No adda anakmo nga addaan iti sakit a mainaig iti pannangan, natural laeng a no dadduma maupayka gapu iti kinasukirna. Ngem aganuska. Kanayon nga ipakitam ti panagayatmo. Ni Emily, a ti balasangna nagsagaba iti anorexia, aminenna a saan a kanayon a nalaka daytoy. Nupay kasta, kunana: “Pinadasko a kanayon nga aprosak; pinadasko nga arakupen, pinadasko a bisongen. . . . Pinanunotko a no sumardengak a mangipakita iti panangipateg, pulos nga awanton ti naayat a relasion ti pamiliami.”

Maysa kadagiti kasayaatan a pamay-an a pangtulong iti anakmo ket ti pannakisarita kenkuana. Iti panangaramid ti kasta, nalabit ad-adda a dumngegka ngem ti agsao. Ket liklikam nga isampitaw ti, “Saan a pudno dayta” wenno, “Saan koma a kasta ti riknam,” no isut’ agsasao. Kinapudnona, dika ‘apputen ti lapayagmo iti ikkis ti napanglaw.’ (Proverbio 21:13) No adda kanayon a komunikasion, addanto pagpatulongan ti agtutubo kadagiti tiempo ti rigat ket nalabit manmano nga iyugalina ti di makapasalun-at a pannangan.

[Dagiti ladawan iti panid 10]

Kasapulan ti anus, pannakaawat, ken adu nga ayat tapno matulongan dagidiay addaan kadagiti sakit a mainaig iti pannangan