Ti Danube​—No Makapagsao La Koma!

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY ALEMANIA

Iti nasurok a maysa ket kaguduan a siglo, dagiti kalalatakan pay laeng nga Aleman ti mangmingmingming latta​—nupay dida makita​—ti Danube River. Kasano a kasta? Idi 1842, inringpas ni Ari Ludwig I iti Bavaria ti Valhalla,a maysa a Doric a templo a marmol a nairanta a mangpadayaw kadagiti natayen a prominente nga Aleman.

TANGAY masirpat ti Danube manipud iti sikigan ti turod nga asideg iti Regensburg, Alemania, daytoy a pasdek nga ayan dagiti monumento ti agdindinamag a tattao nga Aleman​—a natulad manipud iti Parthenon iti Acropolis idiay Atenas​—ket aglaon iti pinulpullo nga aginggat’ barukong nga estatua a mangirepresentar kadagiti agdindinamag a lallaki ken babbai.

Maikanatad ti lugar. Dagitoy a prinsipe, dumadaniw, artist, politiko, sientipiko, ken musiko​—agraman dagiti prominente a tattao a kas kada Beethoven, Einstein, Goethe, Gutenberg, Kepler, ken Luther​—ammoda a naimbag ti Danube. Adu kadakuada ti nagnaed kadagiti igidna, nangballasiw iti dayta, wenno nangikanta iti pannakaidaydayawna. Nagadu la ketdin ti mayestoria ti Danube​—no makapagsao la koma!

Saan Laeng nga Agay-ayus a Danum

“Iti panangmatmat ti geograpo, dagiti karayan ti mangyallatiw kadagiti arinsaed ken negosio,” kuna ti historiador a ni Norman Davies. Ngem kunana a “para iti historiador, dagitoy ti mangyallatiw iti kultura, kapanunotan, ken no dadduma, panagdadangadang. Kasda man la ti biag a mismo.” Lumasat wenno mangtaraigid ti Danube iti ketegan ti sangapulo a nadumaduma a pagilian​—Alemania, Austria, Slovakia, Hungary, Croatia, Yugoslavia, Bulgaria, Romania, Moldova, ken Ukraine​—no kasta, nasaksiannan ti nagadu a kultura, kapanunotan, ken panagdadangadang. Di pakasdaawan nga adu a komunidad iti igid ti Danube ti naaddaan iti nagpateg a paset iti historia ti Europa, ken uray ti lubong.

Usigem, kas pagarigan ti Vienna, ti kabesera ti Austria. Daytoy a siudad ket nabayagen a maysa kadagiti mabigbigbig a sentro ti kultura iti lubong, nga addaan iti nagadu nga opera house, teatro, museo, historiko a pasdek, ken libraria. Adun a siglo nga agdindinamag met dayta gapu kadagiti kapeteria ken tabernana. Maibilang ti Vienna Philharmonic Orchestra a maysa kadagiti kalaingan iti lubong. Ti University of Vienna, a naipasdek idi 1365, ti kabayaganen iti lubong dagiti Aleman ti pagsasaona.

No maipapan kadagiti kapanunotan, awagan ti The New Encyclopædia Britannica ti Vienna iti sumaganad a baro a siglo “a maikanatad a lugar a pangparang-ayan kadagiti kapanunotan​—agpaay a pagimbagan wenno pagdaksan​—a mangtubay iti moderno a lubong.” Iti sumagmamano a kasasaad, karaman kadagiti indibidual nga inimpluensiaan dagiti tawen ti panagnaedda sadiay ket da Theodor Herzl, ti pundador ti Zionismo; ni Sigmund Freud, ti ama ti psychoanalysis; ken ni Adolf Hitler, a din kasapulan a madeskribir pay.

Panangisina iti “Sibilisasion Manipud iti Barbaridad”

“Idi un-unana, inrepresentar ti Danube River ti maysa kadagiti dakkel a nagdudumaan ti klase dagiti tattao iti European Peninsula,” kuna ni Norman Davies. Kastoy ti ilawlawagna: “Tangay naipasdek kas ti ketegan ti Imperio ti Roma idi umuna a siglo AD, ti Latin a Danuvius . . . insinana ti sibilisasion manipud iti barbaridad.”

Adda sumagmamano a siudad iti Danube a naaddaan iti napapateg a paset iti historia ti Imperio ti Roma, ket idi agangay, iti maaw-awagan a Nasantuan nga Imperio ti Roma. Ti Bratislava, kas pagarigan, maysa a sentro ti kultura idiay Slovakia ken isu itan ti kabeserana, ti nagserbi kas ti kabesera ti Hungary nanipud idi 1526 agingga iti 1784. Ket adda idi tiempo a ti nadaeg a kastilio a naisaad 100 a metro iti ngatuen ti Danube, ti nagtaengan ti naarian a pamilia ti Austria. Idi nagpeggad ti Vienna gapu kadagiti Pranses ken Bavariano a tropa idi 1741, nagkamang sadiay ni Maria Theresa, a nagbalin nga emperatris idi agangay, tapno masalakniban.

Ni Maria Theresa ket kameng ti House of Habsburg. Daytoy nga agturturay a dinastia​—maysa kadagiti katan-okan iti Europa​—ket silalatak a nairepresentar kadagiti aginggat’ barukong nga estatua idiay Valhalla.b Daytoy a naisangsangayan a pamilia, a mabalin a nanipud pay idi maika-10 a siglo, ket bimmileg idi maika-13 a siglo sa idi agangay, nagturay iti naglawa a paset ti Sentral a Europa​—masansan a gapu kadagiti estratehiko a panagasawa. Ni Francis Ferdinand, ti agtawid iti trono ti Habsburg, ket napapatay idiay Sarajevo idi 1914, a nakaigapuan ti panagbettak ti Gubat Sangalubongan I.

Dandanum a Narugitan iti Dara

Nagturay ken narbek dagiti imperio, a nakaapektaran ti Danube gapu iti nagtultuloy a napolitikaan a panagbalbaliw. Dayta ti ketegan ti Imperio ti Byzantium idi maika-11 ken maika-12 a siglo. Kalpasanna, iti kaaduan a pasetna, nagayus dayta iti uneg ti Imperio ti Turkey, bayat a dagiti siudad iti Danube a kas iti Belgrade ken Budapest ket inokupar dagiti Turko. Uray ti Vienna ket di naballigi a nalakub idi 1529 sa naulit manen dayta idi 1683.

Di pakasdaawan a kastoy ti kuna ti Aleman nga autor a ni Werner Heider: “Awanen ti sabali pay a karayan iti Europa a kaasping ti Danube ti historikal a kinapategna.” Kuna ti sabali pay nga autor nga iti napalabas, nagserbi dayta kas “ti kangrunaan a ruta dagiti naggapu iti daya a Hun, Tartar, Mongol, ken Turko a nangraut iti Europa.”

Nariribuk met ti Danube kadagiti gubat iti kallabes a panawen. Kastoy ti insurat ti autor a ni William L. Shirer: “[Idi 1941] iti rabii ti Pebrero 28, binallasiw dagiti yunit ti Buyot ti Alemania ti Danube manipud Rumania sada nangisaad iti estratehiko a posision idiay Bulgaria.” Idi 1945, uppat a tawen kalpasanna, “dagiti Ruso, tangay nasakupdan ti Vienna idi Abril 13, nagpasurongda iti Danube, ket ti Third Army ti E.U. ti nangsabat kadakuada iti dayta a karayan.”

Ti pakasaritaan ti Danube maipapan iti kultura ken kapanunotan ket masansan unay a pakasaritaan ti panagdadangadang, ket masansan unay a narugitan ti dandanumna iti dara kadagiti gubat ti sangatauan. Ngem daytat’ narugitan iti sabali pay a pamay-an.

Saanen nga Asul

Idi pinutar ni Johann Strauss, Jr., ti balse a “The Blue Danube” idi 1867, sigun kadagiti magun-odan idi a prueba, talaga a nakaas-asul ti danumna gapu iti asul, naariwanas a langit. Ngem ita ngay?

Manipud ti puonna iti Black Forest ti Alemania, agsikkosikko ti Danube iti kawatiwat a 2,850 a kilometro nga agpaabagatan a daya nga agturong iti Black Sea. Kalpasan ti Volga, dayta ti maikadua a kaatiddogan a karayan iti Europa. Saklawen ti sistema ti pagayusan ti danumna ti 817,000 a kilometro kuadrado. Nupay kasta, ti pannakaibangon ti Gabcikovo Dam, a maysa a paset ti proyekto a mangpataud iti koriente babaen ti bileg ti danum a masarakan iti Danube iti nagbaetan ti Vienna ken Budapest, adda epektona iti aglawlaw. Sigun iti maysa a gubuayan, ti dam ti “nakaigapuan ti nakaro nga iyaababaw ti danum iti igid ti Danube, isu a nagbalin a natikag ti rinibu nga ektaria a kabakiran ken nagmaga dagiti baresbes ket nangpabassit iti 80% iti makalapan a lames iti sumagmamano a paset ti makimbaba a Danube.”

No makapagsao la koma dayta, nalabit nga agkitakit ita ti Danube a mangibaga no kasano a ti natauan a kinaignorante ken kinaagum ti nakaigapuan ti panagbalinna a mapabasol ken biktima. Karaman iti tallo pay a kadakkelan a karayan nga agturong iti Black Sea, adda naaramidan ti Danube tapno agbalin ti Black Sea a “karugitan a baybay iti lubong,” sigun iti Ruso a periodiko a Rossiiskaya Gazeta. Dakamaten ti isu met la a periodiko nga “agbugbugsot” ti Black Sea, iti panagkunana a kabayatan ti napalabas a 30 a tawen, daytat’ “nagbalin a pagbasuraan ti kagudua ti Europa​—maysa a lugar a nakaibasuraan ti adu a kantidad ti phosphorus compound, mercury, DDT, petroleo, ken dadduma pay a makasabidong a basura.”

Anian a nakalkaldaang ti nagbalin a pakasaritaan ti delta ti Danube! Iti aglawlaw ti Izmail, Ukraine, nga asideg ti sabangan nga agtungpal iti Black Sea, nagkaro ti ekolohikal a pannakadadael. Rimmasayen dagiti pelikano a gagangay idi iti dayta a lugar. Kuna ti Aleman a magasin a Geo, a ti permanente a pannakaitalimeng ti “nawadwad a kita dagiti mula ken animal [iti dayta a lugar] . . . ket maysa a pangsubokan a kaso para iti internasional a panangkontrol iti aglawlaw.”

Asidegen a Maisalaysay ti Napimpintas a Pakasaritaan

Idi 1902, dimteng ti kabbaro a residente idiay ili ti Tailfingen, nga agarup 60 a kilometro iti amianan a daya ti surong ti Danube, iti maysa kadagiti waigna. Isu ni Margarethe Demut. Ti “Demut” kaipapananna ti “Kinapakumbaba” iti Aleman. Gapu ta inkasabana ti maipapan iti umas-asidegen a “nabalitokan a panawen,” idi agangay isut’ aw-awaganen dagiti lokal a residente iti Golden Gretle. Di nagbayag kalpasanna, naaddaanen ti Tailfingen iti maysa kadagiti damo a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova ditoy Alemania.

Idi 1997, ti 21,687 a Saksi ni Jehova nga agserserbi iti 258 a kongregasion kadagiti komunidad ti Danube, nga adda iti sangapulo a pagilian, ti sangsangkamaysa a mangikaskasaba iti isu met la a mensahe maipapan iti naipasdeken a Pagarian ti Dios.

Tangay inkeddeng ti Dios nga agtalinaed ken mapagtaengan ti daga iti agnanayon, mabalin nga agnanayonto nga agayus ti Danube. (Salmo 104:5; Isaias 45:18) No kasta, anian a makaay-ayo a namnamaen a kalpasan ti adu a siglo ti kapautnan a pakasaritaan dagiti imperpekto a kultura, dakes a natauan a kapanunotan, ken nadara a dangadang, maaddaanto met laengen daytoy a karayan iti napimpintas a pakasaritaan. Dagiti naragsak ken nasalun-at a tattao ti agtaengton kadagiti igidna, a saanen a bingayen ti politika wenno lenguahe. Amin ti mangidir-inton iti timekda a mangidaydayaw iti Naindaklan a Namarsua. Ket dinton kasapulan ti aniaman a Valhalla a mangpadayaw kadagiti natayen a tattao, tangay amin dagiti maikari ket mapagbiagto manen.​—Juan 5:28, 29.

Ti panangpanunot iti kasta a naragsak a Danube ipalagipna unay kadatayo ti Salmo 98:8, 9, [NW] a kunkunana: “Agtipat koma a mismo dagiti karayan . . . ta [ni Jehova] dimtengen a mangukom iti daga. Ukomennanto ti nabunga a daga buyogen ti kinalinteg ken dagiti il-ili buyogen ti kinapalungdo.” Agasem ti makaparagsak a pakasaritaan a mabalinton a maisalaysay ti nagpintasto manen nga asul a Danube!

[Dagiti Footnote]

[Kahon/Dagiti ladawan iti panid 16, 17]

ITI TARAIGID TI DANUBE

ULM, ALEMANIA

Idi 1879, naipasngay ditoy Ulm ni Albert Einstein, a dagiti nasientipikuan a takuatna ti nakatulong a nangtubay iti nabiit pay a historia ti lubong. Naikuna nga isut’ “mabigbigbig idi kaaldawanna kas maysa kadagiti kangrunaan a managparnuay kinasariritna a tao iti natauan a historia”

[Ladawan]

WELTENBURG, ALEMANIA

REGENSBURG, ALEMANIA

Natay ditoy ti astronomo a ni Kepler idi 1630, nabayag kalpasan a narangtayan ti Danube idi maika-12 a siglo babaen ti Steinerne Brücke (Bato a Rangtay), a naibilang idi a tiempo kas pagsidsiddaawan iti panagbangon

MAUTHAUSEN, AUSTRIA

Daytoy a bassit a komunidad iti Danube ti lugar ti maysa a kampo konsentrasion dagiti Nazi. Ti dadduma kadagiti pinullo a ribu a tattao a naibalud ditoy ket Saksi ni Jehova, a nakairamanan ni Martin Poetzinger, a nagbalin idi agangay a miembro ti Bagi a Manarawidwidda

[Ladawan]

VIENNA, AUSTRIA

[Ladawan]

BRATISLAVA, SLOVAKIA

[Credit Line]

Geopress/H. Armstrong Roberts

BELGRADE, YUGOSLAVIA

Kuna ti The World Book Encyclopedia a napasaran ti Belgrade “dagiti napolitikaan ken namilitariaan a dangadang” a nagpaut “iti ginasut a tawen.” Dagiti rimmaut nga armada “nasurok a namin-30 a pinarmek ken dinadaelda ti Belgrade”

NIKOPOL, BULGARIA

Daytoy nga ili ti maysa a napateg a baluarte kalpasan nga imbangon dayta ti emperador ti Byzantium a ni Heraclius idi 629 K.P. Idi 1396, ti sultan dagiti Ottoman a ni Bayezid I pinarmekna ni Ari Sigismund ti Hungary sadiay, a nangrugian ti lima a siglo a panagturay dagiti Turko

GIURGIU, ROMANIA

Idi 1869, ti damo a riles ti tren iti Romania ti nangikonektar iti Giurgiu iti mas mabigbigbig a kaarrubana a Bucharest, 65 a kilometro iti amianan. Idi 1954, ti dua katukadna a haywey ken riles ti tren a rangtay a bumallasiw iti Danube ti nangikonektar iti Romania iti Bulgaria ken siooptimistiko a napanaganan a Friendship Bridge

[Mapa]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

ALEMANIA

Black Forest

Tailfingen

Ulm

Weltenburg

Regensburg

Valhalla

AUSTRIA

Mauthausen

Vienna

SLOVAKIA

Bratislava

Gabcikovo Dam

HUNGARY

Budapest

CROATIA

YUGOSLAVIA

Belgrade

BULGARIA

Nikopol

ROMANIA

Giurgiu

Bucharest

MOLDOVA

UKRAINE

Izmail

delta ti Danube

BLACK SEA

[Kahon/Ladawan iti panid 18]

BUDAPEST, HUNGARY

Tangay pagaammo idi kas ti Reyna ti Danube, ti Budapest ket buklen kangrunaanna ti Buda, iti laud a paset ti Danube, ken ti Pest iti daya a paset. Idi 1900, Judio ti dandani maysa a kakapat iti populasion​—maysa a komunidad a dandani naan-anay a natalipupos idi Gubat Sangalubongan II