Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasanok a Maliklikan Dagiti Peggad iti Internet?

ILADAWANMO ti bagim nga addaka iti kadakkelan a libraria iti lubong. Adda iti aglawlawmo ti aniaman a kita dagiti libro, periodiko, katalogo, retrato, ken recording​—iti dandani amin a tema. Mabalinmon a gun-oden ti amin a kabaruan nga impormasion agraman ti nakaad-adu a literatura iti napalpalabas a siglo.

Bueno, mabalinmon a gun-oden dagita nga impormasion iti Internet. Tulonganna ti maysa a tao a makirinnanud iti impormasion iti dadduma pay a computer ken agus-usar iti computer iti sadinoman a paset ti lubong babaen ti computer-na.a Gapu iti dayta, dagiti agus-usar mabalinda ti aglako kadagiti produkto, gumatang, makitransaksion iti banko, makipatang, dumngeg kadagiti kabaruan a recording iti musika​—iti mismo a balayda.

Saan ngarud a pakasdaawan nga ipakpakauna ti sumagmamano nga eksperto a nasurok a 320 a milion a tattao ti agus-usarton iti Internet iti ngudo daytoy a tawen. Agbalbalin ngaruden a gagangay ti panagusar iti Internet iti adu a paset ti lubong. Minilion nga agtutubo ti agus-usar iti dayta tangay iparparegta dagiti eskuelaan ken libraria ti pannakausarna. Idiay Estados Unidos, dandani 65 a porsiento kadagiti agtutubo nga agtawen iti 12 agingga iti 19 ti agus-usaren wenno nagsuskriben iti on-line a serbisio.

No umiso ti pannakausarna, ti Internet ket mabalin a gubuayan ti makatulong nga impormasion maipapan iti paniempo, panagbiahe, ken dadduma pay a tema. Babaen iti dayta, makagatangka kadagiti libro, piesa ti lugan, ken dadduma pay a bambanag. Adu ti mangus-usar iti dayta para kadagiti adalenda iti eskuelaan.

Nupay mabalin a makatulong ti Internet, mabalin a kas man la libraria dayta nga awanan kadagiti librarian wenno dadduma pay nga agpalpaliiw. Ammom a mabalinmo ti agbasa a siksika. Ngem daytoy ti maysa kadagiti kangrunaan a peggad iti panagusar iti Internet. Apay? Agsipud ta nagadu a Web site ti addaan kadagiti material a makadadael iti moral ken iti espiritualidad. No kasta, mabalin a masulisog dagiti agtutubo a Kristiano iti Internet. Ngamin, gagangay a nausioso dagiti tattao​—maysa a pagannayasan a nabayagen a gunggundawayan ni Satanas a Diablo. Sigurado a ginundawayan ni Satanas ti kinausioso ni Eva ket ‘inallilawna babaen ti kinasikapna.’​—2 Corinto 11:3.

Umasping iti dayta, nalaka a maiguyyo ti maysa nga agtutubo a Kristiano iti dakes nga impormasion no saan a determinado a mangsaluad iti espiritualidadna. Inlawlawag ti maysa nga artikulo iti Better Homes and Gardens: “Ti Internet ket maysa a makapainteres a baro a tay-ak a sadiay nga iranud dagiti nalalaing a tattao a nangirugi iti maysa a tay-ak kadagiti kabaruan nga impormasion; ngem adda met Web site dagiti pedofilio, suitik, manangipapilit, ken dadduma pay a nadangkes a tattao.”

Kastoy ti kuna ti maysa nga agtutubo nga agnagan Javier:b “Makapasidduker ti dadduma a Web site. Bigla lattan nga agparangda.” Kunana pay: “Padpadasendaka a siluan. Kayatdaka a guyugoyen​—tapno makuartaandaka.” Inamin ti maysa nga agtutubo a Kristiano nga agnagan John: “Apaman a rinugiam a kitaen ti di maiparbeng a material, nagrigaten ti sumardeng​—makaadikto unay.” Masansan a lukatan ti dadduma a Kristiano nga agtutubo dagiti naalas a Web site, ket daytoy ti nangyeg kadakuada iti nakarkaro a problema. Nadadael pay ketdi dagiti dadduma ti relasionda ken Jehova. Kasano a maliklikan daytoy?

“Panangmatmat iti Kinaubbaw”

No dadduma, uray laengen ti address ti Web-site nalawag nga ipasimudaagna a naalas ti materialc nga adda iti site. Mamakdaar ti Proverbio 22:3: “Ti manakem a tao madlawna ti dakes, ket aglemmeng; ngem ti nanengneng aglayon laeng ket agsagaba.”

Ngem ti mas gagangay a problema ket mabalin a maiparna a malukatan dagiti tattao ti maysa a naalas a site. Ti home page ket mabalin nga addaan kadagiti makapakigtot a ladawan a siaannad a nadisenio a manggutugot kenka nga agsukisok iti site​—tapno subliamto a kanayon!d

Deskribiren ni Kevin ti napasamak iti maysa kadagiti gagayyemna: “Awan idi ti maaramidna ken nausioso. Di nagbayag, naruamen nga agbuya iti pornograpia.” Naimbag laengen ta immasideg daytoy nga agtutubo a Kristiano iti maysa a panglakayen isu a natulongan.

Naikeddengmo kadin no ania ti aramidem no maiparna a malukatam ti kasta a site? Nalawag no ania ti rumbeng nga aramiden ti maysa a Kristiano: Iserram a dagus ti site​—wenno pasardengem a dagus ti Internet browser! Tuladem ti salmista a nangikararag iti kastoy: “Ilisim dagitoy matak iti panangmatmat iti kinaubbaw.” (Salmo 119:37; idiligmo ti Job 31:1.) Laglagipem nga uray awan ti sabali a tao a mangpalpaliiw kadatayo, adda mangsipsiput kadatayo. Palagipannatayo ti Biblia nga amin a banag ket “sipapanayagda a nailatak kadagiti mata daydiay pagidatagantayo.”​—Hebreo 4:13.

Mapabileg ti determinasionmo a saanen a manglukat manen kadagiti naalas a site no makisaritaka kadagiti nagannak kenka wenno iti dadduma pay a natataengan a Kristiano. Total, no maigayonggayongka, urayem pay kadi a pagattengngedmon sakbay nga agpatulongka?

Ti Ngay Pannakitimpuyog Babaen ti On-Line?

Mangipaay ti chat iti gundaway a dagus a makapagsisinnarita dagiti agus-usar iti Internet iti intero a lubong. Us-usaren dagiti negosio para kadagiti on-line a komperensia ken iti panagserbi kadagiti kustomerda. Mangipaay ti dadduma a chat room iti gundaway kadagiti agus-usar a mangiranud iti impormasion maipapan kadagiti teknikal a banag, kas iti panagtarimaan iti lugan wenno computer programming. Dadduma a kita ti chat ket mangipaay iti gundaway a makapagsasarita iti pribado dagiti aggagayyem ken kameng ti pamilia a din kasapulan ti panag-long-distance. Nupay mabalin nga adda dagiti nainkalintegan a pakausaran daytoy a sistema ti komunikasion, adda kadi aniaman a peggad?

Talaga a masapul ti panagannad iti panagusar kadagiti public chat room, agsipud ta mabalin a mangipasango dagitoy iti sumagmamano a peggad. Kinuna ti mannurat a ni Leah Rozen: “Dagiti tin-edyer a nalaing iti teknolohia napaut ti pannakiinnestoriada babaen ti online kadagiti dida am-ammo nga estranghero iti intero a pagilian ken, uray, iti intero a lubong. Nakalkaldaang ta dadduma kadagidiay nga estranghero a kainnestoria dagiti tin-edyer iti online ket naiparna met a nalulok a natataengan nga agbirbirok kadagiti ubbing a makatulagda iti sekso.” Namakdaar ti maysa nga artikulo iti Popular Mechanics a “masapul nga agannadka a naimbag” no agusarka kadagiti public chat room. Mabalin nga ik-ikkam la ti bagim iti nakaro a problema no itedmo ti nagan ken address-mo iti maysa nga estranghero! Apay nga ipalubosmo a maipasidongka iti kasta a peggad?

Ngem ti nasiksikap a peggad isut’ di umiso a pannakipagayam kadagiti estranghero a di mangraraem kadagiti prinsipio ti Biblia.e Kuna dagiti managsirarak a bin-ig a sekso ti kaaduan a pagsasaritaan dagiti agtutubo kadagiti chat room. Maitutop ngarud ti balakad ti Biblia idiay 1 Corinto 15:33: “Dikay paiyaw-awan. Dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ug-ugali.” Peligroso dagiti dakes a pannakitimpuyog babaen ti computer. Rumbeng kadi nga agpairubo ti managbuteng-Dios nga agtutubo iti kakasta a peggad?

Panagannad

Gapu kadagiti peggad iti Internet, masapul a mausar dayta a siaannad. Kas pagarigan, dadduma a pamilia ikabilda ti computer iti nawaya a disso, a kas iti sala. Mabalin met nga ipaalagadda ti pagannurotan a mausar laeng ti Internet no addan dagiti dadduma iti balay. No ipaalagad dagiti nagannak kenka ti kakasta a restriksion, makikooperarka. (Proverbio 1:8) Dagiti nalawag a pagannurotan ket pammaneknek nga ay-ayatendaka.

No ti adalem iti eskuelaan kalikagumanna nga ag-Internet-ka, apay a dimo kitaen no kasano kapaut ti panagusarmo iti on-line? Padasem nga ikeddeng a nasaksakbay no mano nga oras ti busbosem ket agusarka iti alarm clock a mangipalagip kenka no kaanoka nga agsardeng. Isingasing ni Tom: “Agplanoka a nasaksakbay, ammuem no ania a talaga ti sapsapulem, ket surotem dayta​—nupay makaay-ayo ti dadduma pay a banag.”

Kasapulan met ti panagannad no maipapan iti panagusar iti E-mail. Pagannadan dagiti Kristiano nga agtutubo a saanda a makumikom iti panagbasa iti nakaad-adu nga E-mail, nangnangruna no awan serserbina wenno awan ti nakaibasaran ti kaaduan nga impormasion. Ti aglablabes a panagusar iti E-mail mabalin nga ibusenna ti napateg a tiempo a kasapulan para iti adalen iti eskuelaan ken dagiti naespirituan nga aramid.

Kinuna ni Ari Solomon: “Iti panagaramid kadagiti adu a libro awan ti gibusna; ket ti adu nga adal isu ti maysa a bantot ti lasag.” (Eclesiastes 12:12) Mayaplikar unay iti Internet dagidiay a sasao. Saanka a makumikom unay iti panagsirarak iti nadumaduma nga impormasion nga uray la a mabaybay-amon ti personal a panagadalmo iti Biblia ken pannakipaset iti Nakristianuan a ministerio. (Mateo 24:14; Juan 17:3; Efeso 5:15, 16) Laglagipem met a nupay mabalin nga adda maitutop a pakausaran ti pannakikomunikar babaen ti computer, awan ti sandi ti rupanrupa a pannakikomunikar kadagiti padatay a Kristiano. Isu a no talaga a nasken nga agusarka iti Internet, siiinget nga ikeddengmo nga usarem dayta a nainsiriban. Liklikam dagiti peligroso a site, ket saanka unay nga agbaybayag iti on-line. “Igagam ta pusom,” ket saanka pulos nga agpaadipen iti Internet.​—Proverbio 4:23.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 20]

“Makapasidduker ti dadduma a Web site. Bigla lattan nga agparangda”

[Ladawan iti panid 21]

Dadduma a pamilia ikabilda ti computer ti pagtaengan iti nawaya a disso