Dagiti Serbisio ken Gubuayan ti Impormasion iti Internet

TI KADAWYAN a gubuayan ti impormasion nga ipapaay ti Internet isu ti sangalubongan a sistema ti panangipatulod ken panangawat iti elektroniko a koreo, a maaw-awagan E-mail. Kinapudnona, ti E-mail irepresentarna ti dakkel a paset ti amin a mensahe iti Internet ket para kadagiti adu, dayta ti kakaisuna a gubuayan ti impormasion nga us-usarenda iti Internet. Kasano ti panagandarna? Tapno masungbatan dayta a saludsod, umuna a repasuentayo ti kadawyan a sistema ti koreo.

Panunotenyo nga agindegkayo idiay Canada ket kayatyo ti agsurat iti balasangyo nga agindeg idiay Moscow. Kalpasan nga insuratyo ti umiso a direksion iti sobre, ibusonyo dayta, ket mangrugin ti panagbiahe ti surat. Idiay post office, mapan ti surat iti sumaganad a lugar, nalabit ti sentro a mangiwaras kadagiti rehion wenno nasion a pagturonganna, ken kalpasanna mapanen iti lokal a post office nga asideg iti balasangyo.

Kasta met laeng ti pamay-an iti E-mail. Kalpasan a mabukel ti surat iti computer-yo, masapul nga espesipiko nga ibagayo ti direksion ti E-mail a mangilasin iti balasangyo. Apaman nga ipatulodyo daytoy nga elektroniko a surat, agbiahe manipud iti computer-yo, masansan babaen iti alikamen a maawagan modem, a mangikonektar iti computer-yo iti Internet babaen iti network ti telepono. Agbiahen a mapan kadagiti nadumaduma a computer nga agserbi a kas ti lokal ken nasional a post office. Addaanda iti umdas nga impormasion tapno makagteng ti surat iti destinasionna a computer, a sadiay mabalin nga awaten ti anakyo.

Saan a kas iti regular a koreo, ti E-mail masansan a makagteng iti destinasionna, uray iti sabali a kontinente, iti sumagmamano la a minuto wenno mabibiit pay malaksid no ti dadduma a paset ti network ket adu unay ti kargana a mensahe wenno temporario a saan nga agan-andar. No sukimaten ti anakyo ti elektroniko a mailbox-na, makitananto ti E-mail nga impatulodyo. Ti kapartak ti E-mail ken ti kinalaka ti panangipatulod uray pay kadagiti adu nga umawat iti intero a lubong ti mamagbalin iti dayta a kalatakan a porma ti komunikasion.

“Newsgroups”

Ti sabali pay a nalatak a serbisio ket maawagan iti Usenet. Ti Usenet ipalubosna a magun-odan ti newsgroup (grupo a mangusig iti mensahe) dagiti espesipiko a topiko nga usigen ti grupo. Dadduma a newsgroup naipamaysada iti panaggatang wenno panaglako kadagiti nadumaduma nga usaren a bambanag. Adda rinibribu a newsgroup, ket apaman a nagun-odanen ti agus-usar ti Usenet, awanen ti gastona iti panangsuskribir kadakuada.

Panunotentayo nga adda nakitimpuyog iti maysa a newsgroup nga agkolkolekta kadagiti selio. Bayat nga ipatulod dagiti dadduma a nagsuskribir iti daytoy a grupo dagiti baro nga impormasion maipapan itoy nga apision, dagiti mensahe mabalinen a magun-odan daytoy a kabbaro iti grupo. Daytoy a tao saanna laeng a repasuen ti impatulod ti maysa a tao iti newsgroup no di ket dagiti pay sungbat nga insurat ti sabsabali. No, kas pagarigan, adda agkiddaw iti impormasion maipapan iti agsasaruno a partikular a selio, di agbayag addanton adu a sungbat nga aggapu iti intero a lubong, a mangipaay iti impormasion a dagus a magun-odan dagiti amin a nagsuskribir iti daytoy a newsgroup.

Ti Bulletin Board System (BBS) ti sabali pay a kita daytoy nga ideya. Dagiti BBS umaspingda iti Usenet, isuna laeng ta maymaysa a computer, a kadawyan nga ay-aywanan ti maysa a tao wenno grupo, ti pakasarakan iti amin nga impormasion. Ti saklawen dagiti newsgroup iparangarangda dagiti nadumaduma a paginteresan, panangmatmat, ken moral a kababalin dagidiay mangus-usar kadakuada, isu a kasapulan ti panangtingiting.

Panangiranud iti Impormasion ken Panangsapul iti Topiko

Maysa kadagiti orihinal a kalat ti Internet ket sangalubongan a panangiraman iti impormasion. Ti mannursuro a nadakamat iti napalabas nga artikulo nasarakanna ti sabali nga edukador iti Internet a situtulok a mangiranud kadagiti naurnongnan a material maipapan iti kurso. Iti sumagmamano laeng a minuto nayakaren dagiti impormasion, nupay ti distansia ket 2,000 a milia.

Ania a tulong ti magun-odan no saan nga ammo ti maysa no sadino ti pangalaan iti tema a sapsapulenna iti Internet? No kasano nga agusartayo iti directory ti telepono a mangsapul iti numero ti telepono, ti agusar mabalin a masarakanna iti Internet dagiti lugar a paginteresanna babaen ti panangusarna nga umuna iti makuna a search sites. Ti agus-usar mangted iti sao wenno grupo ti sasao; ti site mangipaay iti listaan dagiti lugar a pakasarakan iti impormasion iti Internet. Kaaduanna, nawaya ti pagsapulan ket alaenna laeng ti sumagmamano a segundo!

Ti mannalon a nadakamat itay nadamagna ti baro a pamay-an a naawagan precision farming, a mangus-usar kadagiti computer ken dagiti mapa nga innala ti satellite. Babaen ti pananglukatna iti dayta a grupo ti sasao iti lugar a pagsapulan, masarakanna ti nagnagan dagiti mannalon a mangus-usar iti dayta agraman dagiti detalyado nga impormasion maipapan iti metodo.

Ti “World Wide Web”

Ti paset ti Internet a naawagan World Wide Web (wenno, Web) ipalubosna ti panangusar dagiti autor iti daanen a pamay-an​—panangusar kadagiti footnote​—iti baro a pamay-an. No ti autor ti artikulo ti magasin wenno libro mangisingit iti simbolo a footnote, sukimatentayo ti baba ti panid ket mabalin a maiturongtayo iti sabali a panid wenno libro. Dagiti autor dagiti dokumento ti computer iti Internet maaramidda ti isu met la a banag babaen ti panangusar iti pamay-an a manguged wenno mangitampok iti sao, grupo ti sasao, wenno ladawan iti dokumentoda.

Ti naitampok a sao wenno ladawan ti mangitudo iti agbasbasa iti gubuayan ti impormasion a nainaig iti Internet, masansan adda sabali a dokumento. Mabalin a gun-oden iti computer daytoy a dokumento ti Internet ket maiparang a dagus iti agbasbasa. Ti dokumento mabalin nga adda pay ketdi iti sabali a computer ken masarakan iti sabali a pagilian. Kuna ni David Peal, autor ti Access the Internet!, a daytoy a pamay-an “ikonektarnaka kadagiti aktual a dokumento, saan laeng a kadagiti reperensiada.”

Kabaelan met ti Web ti mangurnong ken mangiparang, wenno mangipabuya kadagiti retrato ken panangiladawan, animation, video, ken uni. Ni Loma, ti asawa a babai a nadakamat iti rugi ti immuna nga artikulo, nagun-odanna ken binuyana ti ababa a de-kolor a sine dagiti agdama a teoria maipapan iti uniberso. Nangngegna ti estoria iti audio system ti computer-na.

Panangsukimat iti Internet

Babaen ti panangusar iti browser ti Web, ti maysa a tao nalaka ken dagus a makitana ti impormasion ken mabuya dagiti de kolor a panangiladawan a naurnong kadagiti computer iti adu a nadumaduma a pagilian. Ti panangusar iti browser ti Web umasping no maminsan iti aktual a panagbiahe, ngem nalaklaka laeng. Mabalin a sarungkaran ti maysa dagiti pabuya ti Dead Sea Scrolls wenno ti Holocaust Memorial Museum. Daytoy napartak a panagsublisubli manipud iti maysa a site ti Internet Web a mapan iti sabali a site ket gagangay a naawagan panangsukimat iti Net.

Dagiti negosio ken dadduma nga organisasion naginteresda iti Web kas pamay-an a mangyanunsio kadagiti produkto wenno serbisioda ken tapno mangipaay pay iti dadduma a kita ti impormasion. Mangpataudda iti Web page, maysa nga elektroniko a pakakitaan kadagiti naurnong nga impormasion. Apaman a naammuanen ti direksion ti Web page ti maysa nga organisasion, dagiti agbalinto a suki mabalinen nga aramatenda ti browser a “mangala,” wenno mangsukimat iti impormasion. Kas iti aniaman a tiendaan, nupay kasta, saan nga amin a produkto, serbisio, wenno impormasion nga ipaay ti Internet ket pagsayaatan.

Padpadasen dagiti managsirarak a pagbalinen a natalged ti Internet para kadagiti kompidensial ken masalsalakniban a transaksion. (Ad-adunto pay ti saritaentayo maipapan iti kinatalged kalpasanna.) Ti sabali pay a sangalubongan nga Internet​—nga inawagan ti dadduma nga Internet II​—ti mapatpataud gapu iti pinarnuay daytoy a komersial nga aramid nga adu unayen nga impormasion a karga ti Internet.

Ania ti “Chat”?

Ti sabali pay a kadawyan a serbisio iti Internet isu ti Internet Relay Chat, wenno Chat. Ti Chat ipalubosna a ti maysa a grupo ti tattao, nga agus-usar kadagiti alias, maipatulodda a madagdagus dagiti mensahe iti maysa ken maysa. Nupay usaren ti nadumaduma a grupo ti edad, dayta ti usaren a nangnangruna dagiti agtutubo. Apaman a naikonektaren, ti agusar makaumanna ti adu a sabali nga agus-usar iti intero a lubong.

Mapataud dagiti makuna a chat room, wenno chat channel, a mangiparang iti partikular a tema, kas iti science fiction, sine, isports, wenno romansa. Amin dagiti mensahe a maimakinilia iti chat room agparang a dandani aggigiddan iti iskrin ti computer dagiti amin a makipaspaset iti dayta a chat room.

Ti chat room ket kaasping ti grupo ti tattao nga aglalangen ken agsasarita iti isu met la a tiempo, isuna laeng ta mangimakinilia ti amin kadagiti ababa a mensahe. Gagangay a dagiti chat room agandarda iti 24 oras iti inaldaw. Siempre, bigbigen dagiti Kristiano a dagiti prinsipio ti Biblia maipapan iti pannakikadua, kas iti masarakan idiay 1 Corinto 15:33, ket agaplikar iti pannakipaset kadagiti grupo iti chat room a kas met iti panagaplikarna iti amin nga aspeto ti panagbiag.a

Asino ti Agbayad iti Internet?

Nalabit pampanunotenyo no ‘Asino ti agbayad kadagiti gastos iti panagbiahe iti adayo iti Internet?’ Ti gastos pagbibingayan dagiti amin nga agus-usar, korporasion man dayta wenno indibidual. Nupay kasta, ti tao nga agusar saan met a maikkan iti listaan ti babayadan a long-distance iti telepono, uray pay no nakabisita iti adu nga internasional a site. Kaaduan nga agus-usar adda kuentada iti maysa a lokal a kompania a mangipapaay iti serbisio ti Internet, a kaaduanna mangsingir iti agusar iti naikeddeng a babayadan iti binulan. Kaaduanna dagiti mangipapaay iti serbisio ti Internet adda itedda a lokal a numero tapno saan nga agsobra ti bayadan ti agusar iti telepono. Ti kadawyan a binulan a bayadan iti panagusar ket agarup $20 (E.U.).

Kas makitayo, adu unay ti kabaelan ti Internet. Ngem sumrekkayo kadi iti daytoy a superhighway ti impormasion?

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 7]

Dagiti Direksion iti Internet​—Ania Dagitoy?

Ti panangilasin kadagiti tattao a naikonektar iti Internet maaramid babaen kadagiti direksion iti E-mail. Panunotenyo a kayatyo ti mangipatulod iti E-mail iti maysa a gayyem a ti direksionna iti E-mail ket drg@tekwriting.com. Iti daytoy a pagarigan, ti pakabigbigan ti tao, wenno ti log-in, ket “drg.” Masansan nga usaren dagiti tattao ti pangrugian ti naganda wenno intero a naganda kas log-in-da. Ti termino a sumaruno iti simbolo nga “@” mabalin a ti amoda, ti lugar ti negosioda, wenno ti mangipapaay iti serbisio ti E-mail kadakuada. Iti daytoy a kaso, ti “tekwriting” ilasinna dayta a negosio. Ti maudi a paset ti direksion ilasinna ti kita ti organisasion a sadiay ti pakasarakan ti log-in ti gayyemyo. Iti daytoy a kaso, ti “com” tuktukoyenna ti maysa a komersial nga organisasion. Dagiti edukasional nga organisasion kasta met laeng ti pamay-an ti pannakanaganda ngem ti ngudona ket “edu,” ket ti ngudo dagiti saan nga agganansia nga organisasion ket “org.” Ti sabali pay a kadawyan a direksion ti E-mail ket agngudo iti pakabigbigan ti pagilian ti tao. Kas pagarigan, ti direksion nga lvg@spicyfoods.ar ipamatmatna a ti tao a mabigbig iti “lvg” a log-in ket kameng ti kompania a napanaganan “spicyfoods” idiay Argentina.

Dagiti direksion iti Internet a naibaga ket saan a pudno. Ti sabali pay a kita ti direksion birokenna dagiti dokumento ti Web iti Internet. Ipapantayon a ti impormasion maipapan iti panagsirarak kadagiti matutudo a kabakiran ket masarakan iti dokumento ti Web nga adda iti http://www.ecosystems.com/research/forests/rf. Dagiti letra nga “http” (Hypertext Transfer Protocol) ilasinna ti pamuspusan ti panangtaming iti kita ti dokumento ti Web, ket ti “www.ecosystems.com” ipamatmatna ti nagan ti Web server, maysa a computer​—iti daytoy a kaso maysa a komersial a kompania a naituding iti “ecosystems.” Ti aktual a dokumento ti Web isu ti maudi a paset ti direksion​—“/research/forests/rf.” Dagiti direksion ti Web masansan a maawaganda iti Uniform Resource Locators, wenno dagiti pangababaan a URL.