Rumbeng Kadi nga Iyebkas ti Panagladingit?

ITI librona nga On Children and Death, kuna ni Dr. Elisabeth Kübler-Ross: “Nagadu nga adulto ti pulos a saan a nagballigi a nangtaming kadagiti nagladingitanda idi ubbingda. Isu a masapul a mapalubosan dagiti ubbing nga agladingit a dida koma mabirngasan a mangit, wenno mapangngegan iti nakakatkatawa a sasao a ‘Di agsangit dagiti natured a lallaki.’”

Maisupadi daytoy iti pilosopia ti dadduma a pagilian a dida ipalubos nga abaken ida ti emosionda.

Kapadasan ti Embalsamador

Makita daytoy a nagdumaan iti komento ni Robert Gallagher, maysa nga embalsamador idiay New York a pinagsaludsodan ti Agriingkayo! Naisaludsod kenkuana no adda nadlawna a nagdumaan ti panagladingit dagiti tattao a naipasngay idiay America ken dagiti immakar a naggapu kadagiti pagilian iti Latin America.

“Talaga nga adda. Idi rinugiak daytoy a propesion idi dekada 1950, adu dagiti immuna a kaputotan dagiti pamilia nga Italiano iti lugarmi. Nakaro ti panangyebkasda iti emosionda. Ita makilanglangenkamin kadagiti annak ken appokoda idiay puneraria, ket saan unayen a mayebkas ti emosionda. Saanda unayen nga iparangarang ti emosionda.”

Idi panawen ti Biblia, inyebkas dagiti Hebreo ti ladingit ken emosionda. Paliiwem ti panangdeskribir ti Biblia iti reaksion ni Jacob idi naipapati kenkuana a ti anakna a ni Jose ket rinangrangkay ti narungsot nga atap nga animal. “Ni Jacob rinay-abna dagiti pagan-anayna, ket nangikabil kadagiti luppona iti nakersang a lupot, ket dinung-awanna ti anakna iti adu nga aldaw. Immay amin ti annakna a lallaki ken babbai a nangliwliwa kenkuana; ngem isu dina kinayat ti nagliwliwa. ‘Saan,’ kinunana ‘bumabaakto a sililiday ken Sheol, iti denna ti anakko.’ Ket sinangitan ni amana.” (Genesis 37:34, 35, The Jerusalem Bible; dakami ti nang-italiko.) Wen, saan a nagbain ni Jacob a nangdung-aw iti anakna.

Naiduma a Kultura, Naiduma a Reaksion

Siempre, agduduma dagiti kultura. Kas pagarigan, iti adu a paset ti Nigeria, nupay aduan iti anak ti adu a pamilia ket gagangayen ti ipapatay gapu iti nadumaduma a sakit, “napalalo ti panagladingit no adda ubing a matay, nangnangruna no inauna ken lalaki,” kinuna ti maysa a mannurat nga addaan iti 20 a tawen a kapadasan idiay Africa. “Ti nakaidumaanna ket idiay Nigeria mabiit laeng ngem nakaro ti panagladingit. Saan nga agpaut dayta iti adu a bulan wenno tawen.”

Idiay Mediteraneo wenno kadagiti pagilian iti Latin America, dimmakkel dagiti tattao iti aglawlaw a sadiay gagangay laeng nga iparangarang a dagus ti reaksion. Sadiay, maiparangarang iti publiko ti panagrag-o ken panagliday. Saan laeng nga alamano ti kablaaw; iramanna ti nabara a panangarakup. Kasta met, gagangay a sipapanayag a mayebkas ti panagladingit babaen ti panagsangit ken panagunnoy.

Kinuna ti autor a ni Katherine Fair Donnelly a ti ama a naulila “saanna laeng nga ibturan ti ladingitna iti ipupusay ti anakna no di ket agamak pay a mapukaw ti kinalalakina no iparangarangna ti ladingitna iti publiko.” Nupay kasta, kunana a “ti ipupusay ti anak rimbawanna ti lapped dagiti aramiden ken dika aramiden a panangiparangarang iti emosion. Ti napudno a panangyebkas iti im-impenen nga emosion babaen ti panagsangit ket maipadis iti panangpadara iti sugat tapno maugasan ti impeksion.”

Isu a no maipapan iti panagladingit, mas gagangay nga iyebkas ti dadduma a pagilian ti panagladingitda ngem iti dadduma. Ngem ti panagladingit ken panagsangit ket saan a maibilang a pagilasinan ti kinakapuy. Uray ni Jesu-Kristo ‘nagarubos dagiti luana’ idi natay ti gayyemna a ni Lazaro, nupay ammo ni Jesus nga asideg idin a pagungarenna.​—Juan 11:35.

[Blurb iti panid 14]

Saan a nagbain ni Jacob a nangdung-aw iti anakna