Panangmatmat iti Lubong
Kabaruan a Damag Maipapan iti Sangalubongan a Bisin
“Pattapattaen ti World Health Organization (WHO) nga agarup kagudua iti populasion iti amin a nasion—nabaknang ken napanglaw—ti agsagsagaba iti nadumaduma a kita ti malnutrision,” kuna ti State of the World 2000. Mapattapatta a 1.2 a bilion a tattao iti intero a lubong ti agsagsagaba iti malnutrision. Kanayonanna, sumagmamano a bilion pay a tattao ti agsagsagaba kano iti ‘mailimlimed a panagbisin,’ a tuktukoyenna dagidiay agparang a matartaraonan iti umdas ngem kurangda kadagiti umno a bitamina ken mineral. “Agraraira pay laeng ti di umiso a pagarup a ti bisin ket epekto ti nakirang a suplay ti taraon,” kuna ti Worldwatch Institute, a nangaramid iti tinawen a report nga State of the World. “Ti kinaagpaysuanna, ti bisin ket epekto ti panagdesision dagiti tattao . . . Adda man disente a pamastrekan dagiti tattao wenno aniaman a saad ti maipaannong kadagiti babbai, ken no ibakbaklay man dagiti gobierno ti rebbengenda kadagiti umilida—ad-adu nga amang ti epekto dagitoy a kasasaad kadagiti makagun-od iti taraon ken kadagidiay di makagun-od ngem iti aktual a kaadu ti taraon a magun-odan ti pagilian.”
Panagpakamatay Idiay Francia
“Tallopulo a porsiento kadagiti adulto a Pranses ti nagpanggepen nga agpakamatay,” kuna ti periodiko a Le Monde. Kadagidiay napagsaludsodan iti daytoy a kaunaan pay laeng a surbey idiay Francia maipapan iti panagpakamatay, 13 a porsiento ti nangibaga a talaga a pinanggepdan ti agpakamatay ket 17 pay a porsiento ti nangipudno a dida unay pampanunoten dayta. Ngem sigun iti propesor ti forensic medicine, wenno panangtaming iti nakainaigan ken pannakayaplikar dagiti medikal a kinapudno kadagiti legal a parikut, a ni Michel Debout, idiay ospital ti unibersidad sadi Saint-Étienne, ad-adu nga amang ti agpayso a bilang, tangay adu ti di mangipudno iti kasta a panggepda gapu ta makonsiensiada. Ti panagpakamatay ket matmatan ti kaaduan kadagidiay napagsaludsodan kas “desperado nga aramid” gapu iti adu a parikut iti kagimongan imbes a kadagiti kasasaad iti pamilia. Iti kada tawen, 160,000 dagiti agpanggep nga agpakamatay idiay Francia ket agarup 12,000 dagiti natuloyan.
Panagpili iti Relihion Sigun iti Kayat ti Maysa a Tao
Ipakita ti maysa a panagadal ti manangidaulo iti surbey a ni George Gallup, Jr., a kaaduan a tattao idiay Estados Unidos ti mangmatmat iti relihion kas “naglalaok ti ramenna nga ensalada.” Imbes a surotenda dagiti “tradisional a sistema ti pammati, ‘siaannad a pilien’ dagiti taga [Amianan nga] America ti kayatda a patien, masansan a paglaokenda dagiti ideya a nagtaud iti maysa a relihion wenno paglaokenda ti dua wenno ad-adu pay a relihion sada pagbalinen a sistema ti bukodda a pammati,” kuna ti periodiko a National Post idiay Canada. Ipalgak pay ti panagadal a “nabatad nga awan ammo ti maysa a tao maipapan iti Biblia, dagiti kangrunaan a doktrina ken tradision ti relihionna” ket “masansan a parparawpaw ti panangalagad dagiti tattao iti relihion, ket dida ammo wenno maawatan ti patpatienda,” kuna ti periodiko. Kuna ti maysa a propesor ti sosiolohia idiay University of Lethbridge, Alberta, Canada a ni Reginald Bibby: “Al-alagaden latta ti kaaduan a tattao dagiti kangrunaan a tradision dagiti Katoliko ken Protestante, ngem pilienda laeng dagiti kayatda a patien, ar-aramid, ken propesional a serbisio—kas iti panagbuniag, kasar, ken pumpon.”
Kape ken Sabidong
Sigun kadagiti nabiit pay a panagsirarak, maikkat ti kape manipud iti danum ti gripo ti “78 agingga iti 90 a porsiento kadagiti narunaw a nadagsen a metal, a kas iti buli ken gambang, agsipud ta dagiti nagiling a kape a negative ti bileg dagiti molekulana ti mangatrakar iti positive ti bilegna a narunaw a nadagsen a metal,” kuna ti periodiko nga Australian. “No naing-ingel ti kape, nasamsamay ti panangikkatna,” kinuna ti environmental chemist a ni Dr. Mike McLaughlin. Naaramid dagiti umasping nga eksperimento kadagiti naisupot a tsa, ngem nupay maikkat ti tsa ti agarup kakatlo ti buli, kasla bassit laeng ti maikkatna iti gambang.
Sinan Tao a Niebe no Sabbath?
Ti nakaro a panagniebena idiay Israel itay napalabas a kalam-ekna ti gapu a nangpataud dagiti lokal nga Orthodox a Judio iti sumagmamano a saludsod a rumbeng a siaannad a masungbatan: Maipalubos kadi ti panagbibinnato iti sinan bola a niebe no Sabbath? Ti ngay panangaramid iti sinan tao a niebe? Sigun iti agipadpadamag nga ahensia nga IsraelWire, ti dati a kangrunaan a rabbi idiay Israel a ni Mordehai Eliyahu, ti nangaramid iti sumagmamano a pagannurotan para kadagiti manamati a dida masierto no ania ti maipalubos ken ti maiparit. Inlawlawag ti rabbi a ti panagaramid iti sinan tao a niebe ket “trabaho,” uray no pagraragsakan laeng dayta. Gapuna, daytoy ti maysa kadagiti aktibidad a maiparit no Sabbath. Iti kasumbangirna, saan a maibilang a trabaho ti panagbibinnato iti sinan bola a niebe, isu a maipalubos ngarud. Ngem adda maysa a kondision. Masapul nga umanamong amin a makipaset iti panagbibinnato, a di pakairamanan ti panangbato kadagiti aglabas.
Mangpataud ti Utek Dagiti Adulto Kadagiti Baro a Selula ti Nerbio?
“Adun a dekada a gagangay a maipagarup a maipasngay dagiti tattao a kompleton iti amin a selula ti utekda,” kuna ti The New York Times. Uray payen idi 1965, impakita dagiti naaramid nga eksperimento iti sumagmamano nga animal a nangpataud dagiti utekda kadagiti baro a selula ti nerbio ngem patien idi ti adu a neurologist wenno espesialista iti sistema ti nerbio a saan a mapasamak daytoy kadagiti tattao. Ngem iti napalabas a dekada, immadu dagiti ebidensia a talaga a mangpataud ti utek kadagiti baro a selula ti nerbio ken mabalin a kanayon nga agpabaro dayta. Itay napan a tawen, natakuatan dagiti managsirarak a napataud dagiti baro a selula iti maysa a paset ti utek ti tao a nainaig iti apagbiit a panagikabesa. Patien itan ti sumagmamano a sientista a “mabalin a kanayon a tarimaanen ti utek ti bagina.”
Nainaig ti Nakaro a Pannakataranta iti Pannakaabuso Kabayatan ti Kinaubing
“Mabalin nga inggat’ tungpal biag a sagabaen dagiti babbai a naabuso iti pisikal wenno seksual kabayatan ti kinaubingda ti di makaay-ayo a reaksionda iti panagdanag,” kuna ti The Dallas Morning News. Indilig dagiti managsirarak idiay Emory University sadi Atlanta ti kaadu ti hormone a rummuar no mataranta ti maysa a tao ken ti kapartak ti panagpitik ti puso dagiti babbai a naabuso iti napalpalabas kadagidiay saan a naabuso a babbai, bayat nga adda makapataranta nga ar-aramiden dagiti babbai. Nakita kadagidiay naabuso kabayatan ti kinaubingda a saan a normal ti kaadu dagiti hormone a rummuar no matarantada ken pimmartak ti panagpitik ti pusoda kas reaksion iti pannakataranta. Ti konklusion dagiti managsirarak ket “mabalin a permanente a nadangran ti iruruar dagiti kemikal ti bagi iti wagas ti panagtignay ken panangiwanwan ti bagida iti pannakataranta,” kuna ti periodiko.
Nadagsen a Kaday
Impakita ti panagadal ti American Academy of Orthopedic Surgeons a talaga a mainaig ti panagut-ot ti bukot ken abaga dagiti ubbing iti panagawit ti sumagmamano nga ubbing iti nadagsen a kaday, wenno mayabaday a bag. Kalpasan a kinargaanda dagiti kadayda iti libro, taraon ken inumen, instrumento iti musika, ken pagpelles, agawit ti dadduma nga ubbing ti agingga iti 18 a kilo. Mamakdaar dagiti doktor iti ubbing nga agsakitto ti bukot dagiti ages-eskuela iti elementaria, ken agkubboda, no inaldaw nga agawitda iti kasta a kadagsen no mapanda ageskuela. Isingasing ti sumagmamano nga espesialista kadagiti prinsipal ken mannursuro nga agawit la koma dagiti estudiante kadagiti kaday a saan a nadagdagsen ngem iti 20 a porsiento iti timbang ti bagida wenno dagiti kadayda ket “de pilid koma tapno mabalin a guyoden, addaan iti sinturon para iti padingpading, ken de-kutson koma ti pagdissuanna iti bukot ti ubing,” sigun iti periodiko nga Excelsior idiay Mexico City.
Arak—Tallo a Siglon ti Kabayagna
Adda dua a bote ti arak a nasarakan iti rebbek ti nadadael idi 1682 a pasdek idiay London, kuna ti The Times ti London. Marunrunoten ti tapon ti maysa a bote, ket nagbalinen a suka ti kargana nga arak; ngem nairut ti tapon ti maysa pay a bote gapu ta nakasaysayaat ti pannakasullatna babaen iti barut ken wax. Iti espesial nga okasion a panangraman iti arak a ginastuan ti Museum of London, rinamanan bassit dagiti eksperto iti arak ti sinigsiglo ti kabayagnan nga inumen a naala manipud iti bote babaen ti ringgilia. Inkonklusionda a mabalin a dayta ket di nasam-it a Madeira, ken imbagada a “nananam pay laeng, nalamuyot nga inumen, makapasaranta ken makaay-ayo.”
Nakaro ti Kasasaad Dagiti Karayan iti Lubong
“Nasurok a kagudua kadagiti kadadakkelan a karayan iti lubong ti maat-atianan wenno kontaminadon,” kuna ti periodiko nga USA Today. Adu a karayan ti “naatianan ken kontaminadon” gapu iti aglablabes a panangusar wenno di umiso a pannakausar ti daga ken danum, kuna ti World Commission on Water for the 21st Century. Ti pannakakontaminar dagitoy a gameng ti nakaparsuaan ket “makadangran iti salun-at ken pamastrekan dagiti tattao nga agpampannuray kadagitoy kas padanum, inumen, ken mausar iti industria,” kuna ti komision. Makapainteres a kadagiti 500 a kadadakkelan a karayan iti lubong, ti Amazon idiay Abagatan nga America ken Congo idiay Africa ti dua a “kadadalusan” a karayan. Ti rason? “Manmano dagiti sentro ti industria nga asideg kadagiti takdangda,” kuna ti report.