Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay a Pinanawannakami ni Tatang?

“Talaga a diak pulos ammo no apay a pimmanaw ni tatang. Ti laeng imbaga ni nanangko ti ammok.”​—James.a

NO AGEMPAKE ti maysa nga ama ken pumanaw iti pagtaengan, masansan a kasta unay a sakit ti nakem ken nakasasaem ti ibungana. “Talaga a maluksawak idi nagdiborsio da nanang ken tatangko,” kuna ti 14 anyos a ni James a nadakamat iti ngato. Ket no saan man la nga inlawlawag ti ama ken saanen a makikomunikar, mabalin a makonsiensia ti annakna ken mariknada a nabaybay-anda, isu a maluksawda iti sumaganad nga adu a tawen.b

No ni tatangmo a mismo ti pimmanaw, mabalin nga ammom ti makaparurod a makagapu. “Pimmanaw ni Tatangko gapu ta adda kabitna,” kuna ti agtutubo nga agnagan Michael. “Maluksawak idi naminsan a nakitak nga agkaduada. Panagriknak ket liniputannakami ni Tatang.” Nupay kasta, no maminsan, mabalin a makapabang-ar ti ipapanaw ti maysa nga ama. Kuna ni Melissa, a ti tatangna ket maysa nga alkoholiko: “Ad-adda a marigatankami no saan a pimmanaw idiay balaymi.”

Ngem kaaduanna, saan nga ammo dagiti annak no apay a pimmanaw ni tatangda, ket gapu itoy, nasasaem pay ti kinaawanna. Wen, nalabit ammom nga addada parikut ti dadakkelmo, ngem nalabit pulos a saanmo nga impagarup nga agsinada. Malagip ni Robert: “Idi pimmanaw ni Tatang, talaga a diak ammo ti aniaman a mapaspasamak. Ammok nga adda dagiti nakaro a parikut agsipud ta agkaraapa ti dadakkelko.”

Apay a pumanaw ti dadduma nga amma? No pimmanaw a mismo ti amam, rumbeng kadi a pagarupem a nabaybay-anka? Ket apay ngata a saan nga ibaga ti dadakkelmo ti kaaduan maipapan iti dayta? Obligadoda kadi a mangilawlawag kenka?

No Apay a Dida Ibaga

Pulos a di makaay-ayo dagiti makagapu iti ipapanaw ti maysa nga ama. Masansan a pannakikamalala​—ti basol a masansan a nailimed unay iti pamilia​—ti makagapu. No maduktalan ti asawa a babai ti kasta a dakes nga aramid, mabalin nga ikeddengna nga idiborsio ni lakayna. Mabalin a kiddawenna pay ketdi ken lakayna a pumanaw a din agpakpakada sakbay a maipagna dagiti papeles ti panagdiborsioda. Mabalin a saan a pulos nga ammo dagiti annak no apay a mapaspasamak daytoy.

Ngem padasem a tarusan, no apay a saan nga ibaga ni nanangmo ti espesipiko a napasamak. Ngamin, mabalin a para kenkuana, lallalo a nariribuk dagiti bambanag no maipakaammo ti basol ni tatangmo. Amirisem met a nagsaem para iti maysa a babai no maduktalanna nga isut’ liniputan ni lakayna. (Malakias 2:13, 14) No ti pannakikamalala ngarud ti nagsinaan ti dadakkelmo, dika koma masdaaw no rigaten unay ni nanangmo nga ilawlawag dayta kenka.

Ni ngay tatangmo? Natural a no liniputanna ni nanangmo, dina kayat nga ibaga dayta kenka. Makonsiensia unay ti dadduma a lallaki iti dakes nga inaramidda nga uray la a dida maitured a kasarita dagiti annakda! Ngem agpapan pay iti nakababain a kababalinda, ay-ayaten latta ti adu nga amma dagiti annakda ken mabalin a padasenda ti makikomunikar manen kadakuada.

Iti dadduma a kasasaad, pumanaw ti ama gapu ta nagbasol ni baketna, ket ikagumaanna a taginayonen ti kinasingedna kadagiti annakna. Ngem iti dadduma a kasasaad, saan a pannakikamalala ti pagsinaan ti agassawa no di ket didan maanusan ti adu a tawen a naynay a dida panagkinnaawatan.c (Proverbio 18:24) Agsipud ta masansan a mapasamak daytoy iti pribado, mabalin a saanmo nga ammo no ania ti pagap-apaanda.

Kuna ti Biblia iti Proverbio 25:9 (NW): “Ti bukodmo a kalintegan irupirmo iti padam a tao, ket saanmo nga ipalgak ti kompidensial a panagsao ti sabali.” No dadduma, ti di pagkinnaawatan ti agassawa ramanenna dagiti pribado, nalimed a bambanag. Patiem man wenno saan, mabalin a nasaysayaat no saanmo a maammuan dagita a banag. Maysa pay, masansan a dakdakes ti pagbanagan ti kasasaad no maipalgak ti “kompidensial a panagsao.” Mabalin nga adda dasigam​—a lallalo a mangpakaro iti parikut ti pamiliam. Tangay nausigen ti amin a banag, mabalin nga ad-adda a pagimbagam no bukodan laengen ti dadakkelmo dagiti dida pagkinnaawatan.

Pagreggetam a Daeran ti Panagluksaw Babaen ti Panangtarus

Kaskasdi a narigat ti di makaunget ken maluksaw no pimmanaw ni tatangmo iti pagtaenganyo ket dimo masungbatan ti saludsod nga, Apay? Nupay kasta, iti Proverbio 19:11 (NW), kuna ti Biblia: “Ti pannakatarus ti maysa a tao pudno unay a pabannayatenna [dina kaipapanan a pukawenna] ti ungetna.” Ket saan a masapul a maammuam amin a detalye tapno matarusam dagiti kasasaad.

Kas pagarigan, tulongannatayo ti Biblia a mangtarus nga imperpekto dagiti nagannak kadatayo. Kunana: “Amin nagbasol ken agkurang iti dayag ti Dios.” (Roma 3:23) Makatulong kenka ti panangakseptar iti daytoy nasaem a kinapudno tapno maaddaanka iti umiso a panangmatmat kadagiti nagkamalian ti dadakkelmo. No kas pagarigan ta saan a tinungpal ni tatangmo ti sapatana iti panagasawa, nadagsen dayta a basol​—banag a sungsungbatanna iti Dios. (Hebreo 13:4) Ngem dina kayat a sawen a binaybay-annakan wenno dinakan ay-ayaten.

Amin a pagassawaan ‘maaddaanda iti rigat iti lasagda.’ (1 Corinto 7:28) Ket nupay awan pagpambarda a mangaramid iti kasta, tumulok ti dadduma a lallaki ken babbai nga agaramid iti dakes gapu kadagiti pakarigatan iti biag iti daytoy nariribuk a lubong. Malagip ni Robert: “Kayat idi ni Tatang ti kasayaatan para kadakami. Inyakarna ti pamilia iti lugar nga impagarupna a pakateggedanna iti dakdakkel tapno maaddaankami iti napimpintas a balay ken naragragsak ti pamiliami.” Ngem di nagbayag, natungday dagiti nagsayaat a panggep ni tatangna a nanamnam-ay a biag para iti pamiliana. Ilawlawag ni Robert: “Liniwayan ni Tatang ti tumabuno kadagiti Nakristianuan a gimong. Idi kuan, nasesante. Kalpasanna, immuyong ken ni nanang ken iti kabsatko.” Idi agangay, kimmaro dagiti bambanag agingga a nagdiborsio da tatang ken nanangna.

Mabalin a kasta unay koma ti panagsakit ti nakem ni Robert gapu kadagiti nagkurangan ni tatangna. Ngem tangay natarusanna ti kasasaad ni tatangna, namedmedan ti pungtotna. Nupay nakalkaldaang ti panagsina ti dadakkelna, dayta ti nangisuro ken ni Robert iti napateg a banag. Kuna ni Robert: “Inton agpamiliaak, masapul a maipangpangrunanto dagiti naespirituan a banag.”

Nasken met a labanan idi ni Michael, a nadakamat itay, ti kasta unay a panagsakit ti nakemna. “Kayatko idi a saktan ni tatang gapu iti inaramidna kadakami,” inaminna. Ngem tinaginayonna ti relasion ken ni tatangna. Bayat ti panaglabas ti panawen, bimmaaw ti pungtot ni Michael ket intultuloyna lattan a pinasayaat ti biagna.

Nalabit kayatmo met nga ikagumaan a taginayonen ti normal a relasion ken ni tatangmo bayat nga ipalubos ti kasasaad. Wen, mabalin a sinaktannakayo ken ni nanangmo. Ngem nalabit saanmo nga ammo ti intero a kinapudno. Ket uray no ammom a nakabasol, kaskasdi nga isu ti amam. Rebbeng latta a raemem. (Efeso 6:1-3) Liklikam ti “unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao” no makilangenka kenkuana. (Efeso 4:31) No mabalin, agtalinaedka a neutral kadagiti pribado a di pagkinnaawatan ti dadakkelmo. No ipatalgedmo kadagiti dadakkelmo nga ay-ayatem ida a dua, mabalin a matagiragsakmo ti nasayaat a relasion kadakuada a dua.

Saanmo a Basol

Posible a maysa kadagiti kasaeman pay laeng a kapadasam ti ipapanaw ni tatangmo. Ngem uray no saanmo a pulos a maammuan ti amin a makagapu iti ipapanawna, di rumbeng a pagarupem a basolmo dayta. Pudno a nalabit mariknam a nabaybay-anka. Ngem manmano nga agsina ti agassawa gapu kadagiti annak. Nagkinnari ti dadakkelmo iti imatang ti Dios nga agkaduada a kanayon. Responsabilidadda​—saanmo a responsabilidad​—a tungpalen dayta.​—Eclesiastes 5:4-6.

Ngem no mariribukanka, makonsiensia, wenno mariknam nga adda latta sungsungbatam, apay a saanmo a padasen nga ibaga kadagiti dadakkelmo? Nalabit agpudnoda ken ikkandaka iti kasapulam a pammatalged. Bigbigen ti nadakamat itay a ni James: “Sangkapanunotko idi a siak ti makimbasol, agingga a kinasaritadak da nanang ken tatangko.” Nakonsiensia met ti agtutubo a ni Nancy idi nagsina da tatang ken nanangna. Kalpasan ti namin-adu a pannakisaritana ken ni nanangna, nakuna ni Nancy: “Saan koma nga ipabasol ti annak iti bagida ti inaramid dagiti dadakkelda.” Wen, ti panangipalubosmo a ti dadakkelmo ti ‘mangawit iti bukodda nga awit’ ti manglapped iti panagsakit unay ti nakemmo. (Galacia 6:5) Ngem kasano ngay a madaeram ti agbiag ita iti pagtaengan nga awanan iti ama? Addanto sumagmamano a sungbat a mailanad iti masakbayan nga artikulo iti daytoy a serye.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 15]

Saanmo a pabasolen ti bagim kadagiti problema ti dadakkelmo kas agassawa