Adda Baro a Langa ti Terorismo

Iti naudi a pannakaiparang ti tema a terorismo iti akkub daytoy a magasin iti Ingles, nausar ti maysa a nalatak a ladawan​—ladawan dagiti nakamaskara a mammapatay a nagtagipaltog ken adda nailadawan iti likudanda a napigsa a panagbettak. Itatta, nupay kasta, naiduman ti ladawan.

APAGRIWET, maysa a grupo dagiti simple a trak ti sitatalna a simrek iti kabalbalayan. Simmardeng dagiti trak iti asideg ti eskuelaan. Pagammuan ta adda grupo dagiti lallaki nga espesial ti pannakasanayda a naka-gas mask ken nakakawes iti pangsalaknib ti intero a bagida ti sumrek iti kasamekan. Ti laeng ammoda ket adda bassit nga eksplosibo a bimtak iti istadium ti eskuelaan, iti maysa a paay-ayam. Daytat’ nangiwaras iti asuk a nagsakitan ti pinulpullo nga agbuybuya. Kas pannakitinnulong kadagiti kameng ti emerhensia iti dayta a lugar, siaannad a simrek ti uppat a lallaki iti kontaminado a lugar tapno ammuenda no ania ti napasamak. Ania ti inwaras ti eksplosibo? Anthrax? Nerve gas wenno makasabidong a gas a mangapektar iti panaganges?

Siiinayad dagiti lallaki a nagna nga agturong iti lugar. Nangitugotda iti nadumaduma nga alikamen a pangamirisda iti kemikal. Nakagtengda iti bassit a kuarto a nakasarakanda kadagiti tedda ti bimtak nga eksplosibo. Delikado ti panggepda ket masapul nga agannadda. Kalikagumanna ti panangiggem kadagiti nagbabassit a pagilasin nga alikamen ken panangyakar iti nadadagsen a bambanag.

Di nagbayag agalingasawen ti uneg dagiti maskarada. Narikut ti trabaho, uray pay kadagiti nasanay a lallaki. Nupay kasta, iti kurang pay a sangapulo a minuto, naamirisdan ti tedda. “Awan duadua a ti eksplosibo ket naglaon iti anthrax,” kuna ti kaduada a kemiko.

Ti Agbalbaliwen a Langa ti Terorismo

Saan a napeggad daytoy a pasamak a kas iti pagarupentayo. Dayta ket maysa a panagsanay, a mangsubok iti panagtignay ti grupo iti kasla agpaypayso a panangsabidong babaen ti gas iti makin-amianan a paset ti New York. Daytoy a grupo ket maysa kadagiti nabiit pay a nabuangay a Weapons of Mass Destruction Civil Support Teams wenno grupo a tumulong iti gobierno no mausar dagiti igam a pangdadael iti kaaduan a tao. Natudingan dagita a grupo a mangtingiting iti saklawen ken kapeggad ti baro a kita ti panangraut ti terorista babaen ti panangamirisda kadagiti masuspetsa a mikrobio, kemikal wenno radioaktibo a material.

Daytoy a grupo ti maysa kadagiti adu a grupo a nabuangay iti intero a lubong gapu iti agbalbaliw a pangta ken karit nga ipasango ti terorismo.a Ipakita dagiti insidente kadagiti kallabes a tawen a kumarkaro ti terorismo nga ar-aramiden dagiti agwaywayas a grupo wenno agsolsolo nga ekstremista. Ket nupay puntiriaen pay laeng ti adu a terorista dagiti kampo ti militar ken embahada, pinalawa ti dadduma ti puntiriada tapno iramanda dagiti di masalsalakniban a puntiria, kas ti sistema ti transportasion, pagay-ayaman, dagiti aduan tao a paset ti siudad, hotel, ken luglugar a pagpasiaran.

Tapno patalgedan ti panagbalbaliw ti kababalin dagiti terorista, kinuna ni Porter Goss, tserman iti Intelligence Committee iti Kamara ken Senado iti E.U.: “Masapul a balbaliwantayon ti dati a pagaruptayo a ti gobierno ti pakaigapuan ti terorismo. Kumarkaron ti panangsarangettayo iti terorismo nga itantandudo dagiti tattao a mangilablaban iti maysa a prinsipio.”

Ti tumataud a baro a langa ti terorismo saklawenna dagiti tignay wenno pamay-an a narigrigat a lapdan wenno parmeken. Lumalaing dagiti terorista nga agusar kadagiti baro a teknolohia ken agbirok iti tattao a mangsuportar iti dayta. Ipadamag ti USA Today: “Ti baro a teknolohia ti computer ken komunikasion ken ti pannakainaig iti organisado a krimen pagbalinenda a narigrigat a parmeken ti terorismo.” Ti baro a langa ramanenna met dagiti baro a puntiria. Daytoy ti nangpilit kadagiti reporter ken mangus-usig iti damdamag a mangpataud iti baro a sasao a kas iti “cyberterrorism” wenno terorismo a maaramid babaen ti panagusar iti computer, “bioterrorism” wenno bambanag a makasabidong wenno makaited iti sakit, ken “ecoterrorism” wenno mangdadael iti aglawlaw.

Kasano kapeggad ti baro a langa ti terorismo? Agpeggad aya ti mismo a kinatalgedmo? Adda aya solusion ti panangdidigra ti internasional a terorismo? Lawlawagan dagiti sumaganad nga artikulo dagitoy a saludsod.

[Footnote]

[Kahon/Mapa iti panid 4, 5]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Maysa a Dekada ti TERORISMO

1. Buenos Aires, Argentina

Marso 17, 1992

Maysa a bomba nga adda iti kotse ti nangdadael iti Embahada ti Israel. Natay: 29. Nadangran: 242

2. Algiers, Algeria

Agosto 26, 1992

Bimtak ti maysa a bomba iti internasional nga eropuerto. Natay: 12. Nadangran: di kumurang a 128

3. New York City, Estados Unidos

Pebrero 26, 1993

Pinabettak dagiti relihioso nga ekstremista ti dakkel a bomba iti sirok ti World Trade Center. Natay: 6. Nadangran: agarup 1,000

4. Matsumoto, Japan

Hunio 27, 1994

Nagipugsit dagiti miembro ti Aum Shinrikyo iti sarin gas wenno makasabidong a gas iti sangakaarrubaan. Natay: 7. Nadangran: 270

5. Tokyo, Japan

Marso 20, 1995

Adda innem a pakete nga inlugan dagiti miembro ti Aum Shinrikyo iti subway ti Tokyo. Dagitoy ti nangiwaras iti makapapatay a sarin gas. Natay: 12. Nadangran: nasurok a 5,000

6. Oklahoma City, Estados Unidos

Abril 19, 1995

Bimtak ti maysa a bomba nga adda iti trak iti patakder a kukua ti gobierno. Napabasol dagiti maka-kannawan nga ekstremista. Natay: 168. Nadangran: nasurok a 500

7. Colombo, Sri Lanka

Enero 31, 1996

Dagiti etniko a terorista impilitda nga inserrek ti trak a napno iti eksplosibo iti maysa a banko. Natay: 90. Nadangran: nasurok a 1,400

8. London, Inglatera

Pebrero 9, 1996

Pinabettak dagiti terorista a taga Ireland ti maysa a bomba iti paradaan ti lugan. Natay: 2. Nadangran: nasurok a 100

9. Jerusalem, Israel

Pebrero 25, 1996

Maysa a bus ti pinabettak ti nagpakamatay a manangbomba. Masuspetsa a dagiti relihioso nga ekstremista ti makin-aramid. Natay: 26. Nadangran: agarup 80 a sabsabali pay

10. Dhahran, Saudi Arabia

Hunio 25, 1996

Maysa a trak ti krudo a nagawit iti bomba ti bimtak iti ruar ti pagtaengan dagiti militar iti E.U. Natay: 19. Nadangran: 515

11. Phnom Penh, Cambodia

Marso 30, 1997

Nangipalladaw dagiti mammapatay iti uppat a granada iti maysa a demostrasion. Natay: agingga iti 16. Nadangran: nasurok a 100

12. Coimbatore, India

Pebrero 14, 1998

Agsasaruno a panangbomba dagiti relihioso a militante. Natay: 43. Nadangran: 200

13. Nairobi, Kenya, ken Dar es Salaam, Tanzania

Agosto 7, 1998

Nabomba dagiti Embahada ti E.U. Natay: 250. Nadangran: nasurok a 5,500

14. Colombia

Oktubre 18 ken Nobiembre 3, 1998

Rimmaut ti maysa babaen kadagiti bomba ket ti sabali babaen kadagiti missile. Maysa a pagayusan ti lana ti puntiria ti immuna a panangraut. Natay: 209. Nadangran: nasurok a 130

15. Moscow, Russia

Setiembre 9 ken 13, 1999

Dinadael ti dua a dadakkel a panagbettak ti dua nga apartment. Natay: 212. Nadangran: nasurok a 300

[Dagiti Credit Line]

Gubuayan: The Interdisciplinary Center, Herzliya, Israel

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

Victor Grubicy/Sipa Press

[Kahon/Ladawan iti panid 6]

Panangraut Kadagiti Computer

Marso 1999: Ipakita dagiti report a napasaranen dagiti computer ti Pentagon ti “nagkaykaysa nga organisado” a panangraut. Tunggal aldaw 60 agingga iti 80 a panangraut ti mairekord kadagiti computer ti Defense Department ti E.U.

Ngalay ti 1999: Iti las-ud ti tallo a bulan, dagiti eksperto iti computer ket nakapuslit iti sistema ti Internet a manmanteneren ti Senado ti E.U., ti Federal Bureau of Investigation, ti U.S. Army, ti White House, ken iti sumagmamano a departamento ti gabinete iti Estados Unidos.

Enero 2000: Naipadamag nga iti intero a lubong, nakagasto dagiti negosio iti $12.1 a bilion itay napan a tawen tapno maparmek ti “terorismo iti ekonomia” babaen ti makadangran a virus ti computer.

Agosto 2000: Maysa nga eksperto iti computer ti nakastrek kadagiti Web site ti ahensia ti gobierno ken lokal nga autoridad iti United Kingdom.