Mabalin Kadi nga Ispalen ti Nadumaduma a Parsua Ditoy Daga?
“DAGDAGDAGEN dagiti tattao ti pannakaungaw ti nadumaduma a parsua, manipud kadagiti sunggo agingga kadagiti tumatayab nga albatross agingga kadagiti tuwato, isu nga agpegpeggaden ti mismo a tsansatayo nga agbiag,” kuna ti The Globe and Mail ti Canada. Ti komento ti periodiko ket nainaig iti 2000 IUCN Red List of Threatened Species nga impablaak ti World Conservation Union (IUCN) ti Geneva, Switzerland. Mamakdaar ti Red List a nasuroken a 11,000 a klase dagiti mula ken animal ti agngangabit a maungaw. Karaman dagiti mamalia kadagiti kangrunaan nga agpegpeggad a maungaw. “Mapattapatta a maysa iti kada uppat a klase ti mamalia a sibibiag ita ditoy Daga—wenno 24 a porsiento—ti agpegpeggad a maungaw,” sigun iti Globe.
Ania ti makagapu iti napeggad a kasasaad? Ipatuldo dagiti sientista a ti sangalubongan a panagnegosio kadagiti taraken, panagkalap babaen ti kitang, ken ti pannakapukaw ti maitutop a pagnaedan ti makagapu iti pumarpardas a pannakapukaw dagitoy a klase ti parsua. Kanayonanna, bayat nga umad-adu dagiti maaramid a kalsada para iti panagtroso kadagiti kabakiran a di pay nararit ti tattao, “mabibiiten ti pannakakita ti tattao kadagiti atap nga animal a dida pay nakitkita idi. Kalpasanna, patayen ken sidaenda dagitoy. No kanayon a maaramid dayta, maungaw ti nadumaduma a parsua.”
Mamakdaar dagiti sientista a mamagpeggad met daytoy kadagiti tattao. “No ungawentayo ti nadumaduma a parsua, daddadaelentayo ti sistema a mangsupsuporta iti biagtayo,” kuna ni David Brackett, tserman ti World Conservation Union, ti ahensia a mangtamtaming iti pannakaispal ti nadumaduma a klase ti parsua. “Saan nga agbiag ti daga no adda laeng kadagiti zoo ti amin a nadumaduma a klase ti parsua.”
Iparparegta ti report ti IUCN nga agtignay ti sangalubongan a komunidad, babaen ti panangibagana a “masapul nga agtignay dagiti tattao ken usarenda ti pinansial a kinabaknang iti nasurok a mamin-10 ken mamin-100 a daras ngem iti agdama a kasasaad tapno marisut daytoy napeggad a kasasaad.” Ngem nakalkaldaang ta masansan a ti kinaagum ti manglapped kadagiti napasnek a panagregget a mangitalimeng kadagiti kinabaknang iti planetatayo.
Mabalin kadi nga ispalen ti nadumaduma a parsua ditoy daga? Naiparebbeng iti immuna a tattao ken iti annakda nga aywananda ti nadumaduma a parsua nga agbibiag iti planetatayo. “Ni Jehova a Dios innalana ti tao ket insaadna iti minuyongan ti Eden tapno talonenna dayta,” kuna ti Biblia, “ken tapno aywananna.” (Genesis 2:15) Nupay saan a matungtungpal ti tao ti rebbengenna, saan a nagbalbaliw ti panggep ti Dios para iti daga. Ay-aywananna ti planetatayo, ket dina ipalubos a madadael dayta babaen ti kinaliway ken kinaagum. (Apocalipsis 11:18) Ikari ti Saona: “Dagiti nalinteg tagikuaendanto ti daga, ket agtaengdanto nga agnanayon iti dayta.”—Salmo 37:29.
[Picture Credit Line iti panid 31]
U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./J.D. Pittillo