No Kasano a Nangrugi ti Panagretrato

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY SWEDEN

Sigun iti maysa a sarsarita, nabutngan dagiti sangaili ti Italiano a pisiko a ni Giambattista Della Porta (1535?-1615). ti batogda a diding ket napno iti ladawan dagiti balinsuek a babassit a tattao. gapu ta napabutnganda, nagtatarayda a rimmuar. naidarum ni della porta iti panagkulam!

DAYTOY ti reaksion dagiti sangailina idi pinadasna a linglingayen ida babaen ti damo a panangipakitana kadakuada iti camera obscura—a “nasipnget a kuarto” ti literal a kaipapananna iti Latin. Simple ti nakaibasaran ti panagandar ti kamera, ngem naisangsangayan dagiti resultana. Kasano ti panagandar dayta?

No sumrek ti lawag iti nasipnget a siled babaen iti bassit nga abut, mapadakkel ti balinsuek a retrato iti pangadaywen a diding. Kinapudnona, dagiti aktor nga agpabpabuya iti ruar ti siled ti nakita dagiti sangaili ni Della Porta. Ti camera obscura ti immun-una iti moderno a kamera. Ita, mabalin a maysaka iti minilion nga addaan iti kamera wenno uray kaskasano, napadasamon ti nagusar iti magatang iti adu a lugar ken nalaka a kamera wenno daydiay mabalin nga ibelleng kalpasan a na-develop dagiti retratona.

Saan met ketdi a kabbaro ti camera obscura idi kaaldawan ni Della Porta. Napaliiw ni Aristotle (384-322 K.K.P.) ti panagandar ti camera obscura nga idi agangay, dayta ti nakaibasaran ti panagandar ti kamera. Dayta ti silalawag a dineskribir ti Arabe nga eskolar idi maika-10 a siglo a ni Alhazen. Nagsurat met ti pintor idi maika-15 a siglo a ni Leonardo da Vinci maipapan iti dayta kadagiti kuadernona. Ti damo a pannakaipakita ti lens iti publiko idi maika-16 a siglo ti nangpasayaat iti nalawag a panagretrato ti kamera. Adu nga artist ti nagusar iti dayta tapno nalawlawag ti maidrowing wenno maipintada ken maymayat ti proporsionna. Ngem agpapan pay iti adu a panagregget, narigat latta a mapataud dagiti manayon a retrato agingga idi maika-19 a siglo.

Ti Kaunaan a Retratista iti Lubong

Ti Pranses a pisiko a ni Joseph-Nicéphore Niepce mabalin a rinugianna ti panangikagumaanna nga agaramid kadagiti manayon a retrato idi 1816. Ngem napasamak ti kaunaan nga agpaypayso a balligina idi ageks-eksperimento iti lithography. Natakuatanna a mabalin nga usarenna ti substansia a sensitibo iti lawag a maawagan iti bitumen ti Judea. Idi ngalay ti dekada 1820, inkabilna ti nakalupkopan iti bitumen a naingpis a metal iti camera obscura sana impasango iti tawa ti balayna ken insarang dayta iti lawag iti walo nga oras. Awan uray kadagiti agdadamo a retratista ita ti maragsakan ken mangipannakkel iti nakudrep a ladawan ti pasdek, kayo, ken kamarin a naretratona, ngem naragsakan ken impannakkel dayta ni Niepce. Mabalin a ti rinetratona ti kaunaan pay laeng a manayon a naretrato!

Tapno ad-adda a mapasayaatna ti pamay-anna, nakikadua ni Niepce iti nalaing a negosiante a ni Louis Daguerre idi 1829. Kadagiti tawen kalpasan ti ipapatay ni Niepce idi 1833, adda sumagmamano a napateg a rimmang-ayan nga inaramid ni Daguerre. Nagusar iti silver iodide a pangkalupkop kadagiti gambang a plate. Napaneknekan nga ad-adda a sensitibo daytoy iti lawag ngem iti bitumen. Naiparna a natakuatanna a no agusar iti mercury fume iti plate kalpasan a maisarang iti lawag, addan makita a retrato a saan pay a na-develop. Daytoy ti nangpaababa iti tiempo ti pannakaisarangna iti lawag. Idi natakuatan ni Daguerre a saan a ngumisit ti retrato no maugasan ti plate iti salt solution, ti panagretrato dandani idin a magustuan ti lubong.

Damo a Panangipakita iti Lubong

Nagadu ti naragsakan idi damo a naipakita iti publiko idi 1839 ti natakuatan ni Daguerre a naawagan iti daguerreotype. Kastoy ti insurat ti eskolar a ni Helmut Gernsheim iti librona a The History of Photography: “Nalabit awanen ti sabali nga imbension a kas iti daguerreotype a nangallukoy iti imahinasion ti publiko ken nagustuan ti lubong iti kasta a kapartak.” Kastoy ti insurat ti maysa a nakasaksi idi naipakita dayta iti publiko: “Maysa nga oras kalpasanna, napuseken ti amin a tiendaan ti optiko, ngem dida maurnong ti umdas nga instrumento tapno mapennek ti umariwekwek a mayat a mangpataud kadagiti retrato babaen iti pamay-an ni Daguerre; sumagmamano nga aldaw kalpasanna, makitamon iti amin a plasa ti Paris ti tallo ti sakana a nangisit a kahon a maisaad iti sango dagiti simbaan ken palasio. Amin a pisiko, kemiko, ken nalalaing a tattao iti Paris ket agpaspasileng kadagiti pirak a plate. Uray dagiti nabaknang nga addaan iti groseria situtulokda nga aggasto tapno agragsakda iti daytoy baro a produkto ti irarang-ay uray no maibayad laeng dayta iti agbawbaw nga iodine ken mercury vapour.” Ti warnakan ti Paris nagbiit a pinanagananna dayta nga uso iti daguerréotypomanie.

Gapu iti nagsayaat a kalidad dagiti daguerreotype, natignay ti Briton a sientista a ni John Herschel a mangisurat iti kastoy: “Saan nga aglablabes no maawagan dagitoy iti milagro.” Dadduma ti nangibaga a mahika kano ti makinggapuanan iti dayta nga imbension.

Ngem saan a nagustuan ti amin daytoy baro nga imbension. Idi 1856, ti ari ti Naples imparitna ti panagretrato, nalabit gapu ta naipagarup a nainaig dayta iti “kinamalas.” Idi nakitana ti maysa a daguerreotype, kinuna ti Pranses a pintor a ni Paul Delaroche: “Manipud ita, lauston ti panagpinta!” Dayta a partuat ti nangpadanag met kadagiti pintor. Imbilangda ngamin a mamagpeggad dayta iti pamastrekanda. Inyebkas ti maysa a komentarista dagiti danag ti dadduma idi kinunana: “Gapu ta agpaypayso a ladawan ti ipakita ti panagretrato, awanen ti serserbi ti kapanunotan ti tao maipapan iti kinapintas.” Kanayonanna, naumsi pay ketdi dagiti retrato gapu ta kanayon nga ipakita dagitoy ti agpayso. Dadaelenda dagiti maipatpateg nga ilusion ti kinapintas ken kinaagtutubo.

Ni Daguerre Kontra Talbot

Ni William Henry Fox Talbot, maysa nga Ingles a pisiko, impagarupna nga isu ti nakapartuat iti panagretrato. Gapuna, nasdaaw idi naipakaammo ti partuat ni Daguerre. Mangikabkabil idin ni Talbot iti pedaso ti papel a nakalupkopan iti silver-chloride iti camera obscura. Pinasilengna ti resultana a negative tapno nalawag a makita, imparabawna dayta iti maysa pay a nakalupkopan a papel sana insarang iti lawag, isu a timmaud ti kompleto a ladawan.

Nupay saan unay a nalatak ken nababa ti kalidadna idi damo, napaneknekan a dakdakkel ti gundaway ti proseso ni Talbot nga agbalin a nasaysayaat a kamera. Gapu iti dayta, mabalinen ti agaramid ti ad-adu a kopia babaen iti maymaysa a negative. Nalaklaka met dagiti papel a kopia ken nalaklaka nga iggaman ngem kadagiti nalaka a maperdi a daguerreotype. Ti moderno a panagretrato ket kaskasdi a naibasar iti proseso ni Talbot, idinto ta saan a nagtultuloy a napasayaat ti daguerreotype, nupay nalatak idi damo.

Nupay kasta, saan laeng a da Niepce, Daguerre, ken Talbot dagiti agtarigagay a makagun-od iti dayaw a maawagan iti Ama ti Panagretrato. Kalpasan ti panangyanunsio ni Daguerre idi 1839, di kumurang a 24 a lallaki—manipud Norway iti amianan agingga iti Brazil iti abagatan—ti nagkuna a naimbentoda ti panagretrato.

Dagiti Naisangsangayan a Panagbalbaliw a Pinataud ti Panagretrato

Ni Jacob August Riis ket maysa a repormador iti kagimongan, nga idi rugrugi ti panagretrato patienna a nagsayaat a gundaway dayta tapno maipakaammo iti publiko ti kinapanglaw ken panagsagaba. Idi 1880, rinugianna a retratuen dagiti kaiskuateran iti New York City kalpasan a sumipngeten. Nagusar iti sumsumged a magnesium powder iti pariok kas flash wenno pannakasilawna. Napeggad dayta a pamay-an ta naminduan a napuoranna ti balay a pagtartrabahuanna. Naminsan metten a nauram dagiti mismo a kawesna. Dagiti kano retratona ti maysa kadagiti makagapu nga adu ti binalbaliwan ni Presidente Theodore Roosevelt agpaay iti kagimongan idi rinugianna ti kinapresidentena. Gapu iti makaallukoy ken nabileg nga epekto ti agsasaruno a napintas a rinetrato ni William Henry Jackson, natignay met ti Kongreso ti Estados Unidos idi 1872 a mamagbalin iti Yellowstone kas ti kaunaan a parke nasional iti lubong.

Magun-odanen ti Amin

Idi arinunos ti dekada 1880, adu nga agngayangay a retratista ti nalapdan a mangadal iti panagretrato gapu iti gastos ken kinarikutna. Ngem idi 1888, idi natakuatan ni George Eastman ti Kodak, maysa a maaw-awit ken nalaka nga usaren a kasla kahon a kamera nga addaan iti sangarolio a nalapiot a film, posiblen nga agbalin a retratista ti uray asino.

Kalpasan a nausaren ti sangarolio a film, ti kostumer ipanna ti intero a kamera iti paktoria. Sadiay a maproseso ti film ken makargaan iti baro sa maisubli, agraman dagiti na-develop a retrato. Nalaka laeng ti bayad daytoy. Saan a panaglablabes ti islogan a “Retratuem ket dakamin ti makaammo.”

Mabalin itan nga agretrato ti amin, ket ti binilion iti kada tawen a maretrato ita ti mangipasimudaag nga umad-adu ti mayat iti dayta. Ket ita, lumatlatak payen gapu kadagiti digital camera a mangretrato babaen kadagiti megapixel. Agus-usar dagitoy iti nagbassit a kard a mangurnong iti impormasion. Mabalin a makalaon dagitoy iti ginasut a retrato. Dagiti nangato ti kalidadna a retrato ket mabalin pay ketdin nga aramiden babaen iti computer ken printer iti pagtaengam. Awan duadua a nagdakkelen ti rimmang-ayan ti panagretrato.

[Ladawan iti panid 20]

Pannakaretrato ti nalawa a paset ti Paris, babaen iti daguerreotype idi agarup tawen 1845

[Ladawan iti panid 20]

Mabalin a maysa a kopia ti kaunaan a retrato idi agarup tawen 1826

[Ladawan iti panid 20]

Pannakaidrowing ti kamera nga obscura, nga us-usaren ti adu nga artist

[Ladawan iti panid 21]

Ni Niepce

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

Ti daguerreotype ni Louis Daguerre idi 1844 ken ti kamerana

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

Ti estudio ni William Talbot idi agarup tawen 1845, ken dagiti kamerana

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

Retrato ni George Eastman a nakaiggem iti Kodak No. 2 a kamera idi 1890, ken ti No. 1 a kamerana nga addaan iti silinder a pangikatikatan iti film

[Ladawan iti panid 23]

Dagiti moderno a digital camera irekordda dagiti retrato babaen kadagiti megapixel

[Ladawan iti panid 23]

Napintas a retrato ti nagbalin itan a Yellowstone National Park, a rinetrato ni W. H. Jackson, 1871

[Picture Credit Lines iti panid 20]

Pannakaretrato ti nalawa a paset ti Paris: Rinetrato ni Bernard Hoffman/Time Life Pictures/Getty Images; Retrato ni Niepce: Rinetrato ni Joseph Niepce/Getty Images; camera obscura: Culver Pictures

[Picture Credit Lines iti panid 22]

Panid 23: Estudio ni Talbot: Rinetrato ni William Henry Fox Talbot & Nicholaas Henneman/Getty Images; Kamera ni Talbot: Rinetrato ni Spencer Arnold/Getty Images; Retrato ti Kodak, Kodak a kamera, ken ti kamera ni Daguerre: Impaay ti George Eastman House; Yellowstone: Library of Congress, Prints & Photographs Division, LC-USZ62-52482