Dagiti Pamay-an Tapno Makontrolmo ti Panagbuyam
“MIENTRAS linuktanmi dayta, buyaenmi ti aniaman a programa, agraman dagiti sumaganad,” kinuna ni Claudine. “Iddepenminto laengen inton makaturturogkamin.” Adda ti agkuna: “Talaga a pagay-ayatko ti agbuya.” Kuna met ti dadduma, “Nalabes ti panagbuyak iti TV, ngem diak maliklikan dayta.” Nalabes kadi ti panagbuybuyam iti telebision? Maseknanka kadi iti mabalin nga epekto ti TV iti pamiliam? Adtoy ti sumagmamano a singasing a mabalin a makatulong tapno makontrolmo ti panagbuyam.
1. AMMUEM NO KASANO KAPAUT TI PANAGBUYAM. “Daydiay nasaldet utobenna dagiti addangna,” kuna ti Proverbio 14:15. Nainsiriban no amirisem ti ugalim a panagbuya tapno maammuam no ania dagiti nasken a balbaliwam. Iti agarup makalawas, isuratmo no mano nga oras ti mabusbusbosmo nga agbuya iti TV. Nalabit kayatmo met nga isurat dagiti programa a binuyam, no ania dagiti nasursurom, ken no kasano karagsakmo a nangbuya kadagita. Ngem ti kangrunaan isu ti panangkalkula no kasano kaadu nga oras ti busbusbosem nga agbuybuya iti TV. Mabalin a masdaawka iti maammuam. Inton maammuam no kasano kaadu nga oras iti panagbiagmo ti busbusbosem iti panagbuya iti telebision, mabalin nga umdasen dayta tapno matignayka nga agbalbaliw.
2. KISSAYAM TI ORAS A PANAGBUYAM. Padasem ti saan nga agbuya iti TV iti maysa nga aldaw iti uneg ti makalawas, iti intero a makalawas, wenno iti makabulan. Wenno nalabit kayatmo a limitaran ti oras a panagbuyam iti kada aldaw. No kissayam iti kagudua oras ti panagbuyam iti kada aldaw, maaddaanka iti kanayonan a 15 nga oras iti kada bulan. Usarem dayta a tiempo kadagiti napateg nga aramid, kas kadagiti banag a mangparang-ay iti espiritualidadmo, panagbasa iti nasayaat a libro, wenno pannakikadua iti pamiliam wenno gagayyemmo. Sigun kadagiti panagadal, dagidiay makakontrol iti panagbuyada iti TV ad-adda a matagiragsakda dayta ngem kadagiti napaut ti panagbuyada.
Ti maysa a pamay-an tapno maksayan ti oras ti panagbuya iti TV ket ti panangiruar iti dayta manipud iti siled a pagturogan. No idilig kadagiti ubbing nga awan TV iti siledda, dandani maysa ket kagudua nga oras a napapaut ti panagbuya dagiti ubbing nga adda TV iti siledda. Kanayonanna, no adda TV iti siled ti maysa nga ubing, saan nga ammo dagiti nagannak no ania ti buybuyaen ti anakda. Maamiristo dagiti nagannak ken agassawa nga ad-adu ti tiempoda iti maysa ken maysa no awan ti TV iti mismo a siledda. Adda pay dagiti nangikeddeng a saanda a pulos a maaddaan iti telebision iti pagtaenganda.
3. IYESKEDIULMO TI BUYAEM. Siempre, adu ti mabuya a nasayaat a programa. Imbes a sangkaakarmo iti sabali nga estasion tapno makitam no ania ti makapainteres a buyaen wenno imbes a buyaem lattan ti aniaman a sumaruno a programa, kitaem a nasaksakbay ti listaan dagiti pabuya tapno mapilim dagiti kayatmo a buyaen. Luktam ti TV no mangrugin ti programa a pinilim, ket iddepem no nalpasen. Wenno imbes nga insigada a buyaem ti programa, mabalin nga irekordmo pay nga umuna. Iti kasta, mabalinmonto a buyaen iti nasaysayaat a gundaway ken mabalin a maliklikam a buyaen dagiti patalastas babaen ti napartak a panangpalabasmo nga usarem ti fast-forward ti remote control.
4. AGBALINKA A NAPILI. Impadto ti Biblia nga agrairanto iti panawentayo dagiti tattao a ‘managayat iti bagbagida, managayat iti kuarta, napalangguad, natangsit, managtabbaaw, nasukir kadagiti nagannak, saan a managyaman, saan a nasungdo, awanan nainkasigudan a panagayat, saan a sidadaan iti aniaman a tulagan, manangparpardaya, awanan panagteppel, narungsot, awanan panagayat iti kinaimbag, mangliliput, natangken ti uloda, natangsit gapu iti panagpannakkel, [ken] managayat iti ragragsak imbes a managayat iti Dios.’ Nalabit nga umanamongka a kasta ti adu kadagiti tattao a mabuybuyatayo iti telebision. “Umadayoka kadagitoy,” ibalbalakad ti Biblia. (2 Timoteo 3:1-5) Pakdaarannatayo: “Dikay payaw-awan. Dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ugali.”—1 Corinto 15:33.
Ti panagbalin a napili kalikagumanna ti panagteppel. Napadasmo kadin a binuya ti maysa a drama wenno pelikula iti umuna a sumagmamano a minuto ket, nupay naamirismo a di makaay-ayo dayta, kaskasdi a pinalpasmo a binuya tapno laeng maammuam ti pakabuklanna? Adun ti nakapadas iti kasta. Ngem no desididoka a mangiddep iti TV tapno maasikasom ti dadduma a banag, mabalin a maamirismonto a saan gayam a makapainteres unay ti estoriana.
Nabayag sakbay pay a naimbento ti telebision, insurat ti salmista: “Saankonto nga isaad iti sanguanan dagiti matak ti aniaman a banag nga awan kaes-eskanna.” (Salmo 101:3) Anian a nagsayaat dayta a kalat a laglagipentayo no mangpilitayo iti buyaentayo! Kas ken Claudine, inkeddeng ti dadduma nga uray awanen ti telebision iti pagtaenganda. Kinunana: “Ita laeng a maamirisko no kasano kabileg ti TV a nangbibineg idi iti riknak. No adda gundawayko ita nga agbuya iti TV, masimronakon kadagiti banag a gagangay laeng idi kaniak. Impagarupko idi nga ammok no ania ti nasayaat a buyaek, ngem maamirisko ita a saan gayam. No nasayaat dagiti buyaek, ad-adda a matagiragsakko dagita.”
[Ladawan iti panid 8]
Isuratmo no kasano kaadu ti oras a panagbuyam iti TV
[Ladawan iti panid 8]
Imbes nga agbuyaka iti TV, asikasuem ketdi dagiti napatpateg
[Ladawan iti panid 9]
Dika agpangadua a mangiddep iti TV!