Dagiti Nagkauna a Kostumbre iti Agdama a Mexico
BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY MEXICO
SAAN a paudi ti Mexico iti kabaruan a teknolohia, a kas iti panagusarna kadagiti cell phone ken Internet, ngem kaskasdi nga an-annurotenna dagiti nagkauna a narelihiosuan a kostumbre ken panamati. Kadagiti napalabas a siglo, ti dadduma a kostumbre dagiti Indian ket nailaok kadagiti Romano Katoliko. Kinapudnona, dagita a kostumbre ket karaman pay laeng iti panagdayaw dagiti Katoliko a Mexicano.
Kas pagarigan, iti kada tawen, adu a Mexicano ti mapan kadagiti sementerio no Nobiembre 2 tapno rambakanda ti Piesta Dagiti Natay, wenno Aldaw Dagiti Kararua. Mangyatangda sadiay kadagiti sabong, taraon, ken naingel nga inumen agpaay kadagiti natayen nga ay-ayatenda iti biag. Iyurnos pay ketdi ti dadduma nga ipakanta iti grupo dagiti musikero dagiti paborito a kanta dagiti pimmusayen nga ay-ayatenda. Adu a Katoliko ti agaramid met iti altar iti pagtaenganda sada agikabil sadiay iti retrato ti pimmusayen nga ay-ayatenda.
Kuna ti Enciclopedia de México a ti dadduma a kaugalian a nainaig iti panangselebrar iti piesta dagiti natay ket kasla nairanta a “mangtaginayon kadagiti aspeto ti adu a seremonia dagiti Indian iti bulbulan ti ochpaniztli ken teotleco. Bayat dagita a tiempo, dagiti sabong a cempasúchil ken tamales a naaramid iti mais ket mayatang kadagiti manes [kararua dagiti natay] no tiempo ti panagaapit iti kada tawen—iti agtapus ti Oktubre ken umuna nga aldaw ti Nobiembre.” Kas kinuna ti ensiklopedia, dadduma kadagita a kostumbre ti nangyanninaw kadagiti piesta a maang-angay bayat ti panawen dagiti Hispanico a pakairamanan ti kasla karnabal nga espiritu.
Narelihiosuan a Panagdayaw
Ti Disiembre 12 ket maysa a piesta dagiti Mexicano a Katoliko. Iti dayta a petsa, rinibu a peregrino manipud iti dadduma nga estado ti Mexico ti agaaripuno iti simbaan ti Birhen ti Guadalupe nga adda iti deppaar ti Tepeyac Hill idiay Mexico City. Adu kadakuada ti magna iti adu nga aldaw bayat nga aglulualoda agingga a makadanonda iti ayan ti Birhen. Apaman a sumangpetda sadiay, nakaparintumengda a sumrek iti simbaan (ngato) sada agidaton kadagiti rosas, kas kaugalianda.
Dagiti ladawan ti Birhen ti Guadalupe ket masarakan met ita kadagiti pagtaengan ken pasdek nga apartment agraman kadagiti estasion ti bus ken dadduma pay a pangpubliko a lugar. Ti Birhen ti Guadalupe ket inikkanda kadagiti titulo nga “Ina ti Dios” ken “Daydiay Bassit a Kayumanggi iti Tepeyac.” Sipud idi maika-16 a siglo, ibagbaga dagiti manamati nga isu ti mangpapaimbag kadagiti sakit ken mangar-aramid iti dadduma pay a milagro.
Namunganayan ti Panagdayaw
Ti panagdayaw iti diosa, agraman ti dadduma pay nga aspeto dayta a piesta ket namunganay iti panagdayaw ken Cihuacóatl, ti ibilang dagiti Aztec nga ina dagiti didiosen. Maawagan met isuna iti Tonantzin, a ti kayuloganna ket “Ti Bassit nga Inami.” Sigun iti libro a México a través de los siglos (Ti Mexico iti Unos Dagiti Siglo), dayta a diosa agraman ti anakna a lalaki a ni Huitzilopochtli, ket insangpet dagiti nagkauna nga Aztec idiay Tenochtitlán—ti dati a kabesera ti Imperio dagiti Aztec, nga isu itan ti Mexico City.
Ti templo ni Cihuacóatl, nga adda iti Tepeyac Hill, ket dinadael dagiti Espaniol. Sigun iti tradision ditoy, kurang nga 40 a tawen kalpasan a simmanglad ni Columbus iti kontinente, ti Birhen iti Guadalupe ket nagparang iti maysa a katutubo nga Indian a ni Juan Diego. Kiniddawna kano nga ibangonanda isuna iti santuariona iti dayta a disso.
Napeklan dagiti Aztec iti panagdayawda ken Cihuacóatl nga addaan kano iti atiddog ken nakawakray a buok ken nakakawes iti puraw. Nakababbaba ti pagserrekan iti templona isu a masapul a nakaparintumeng ti sumrek. Apaman a nakastrek ti agdaydayaw, makitana ni Cihuacóatl a nalikmut kadagiti idolo tapno agparang kas ti “ina . . . dagiti didiosen.”
No maangay ti piesta para ken Cihuacóatl, adda tattao a maidaton, panagsasala, ken parada dagiti mannakigubat a “nakaiggem, nakuentasan, ken nakoronaan kadagiti rosas.” Dagita a sagut ket maibati iti ngato ti templo kas daton para ken Huitzilopochtli. Nasurok a sangaribu a kilometro ti pagpagnaen ti dadduma nga Indian, agraman ti adu a taga-Guatemala, iti panagturongda iti piesta ni Cihuacóatl.
Napateg Kadi a Maammuan ti Namunganayan Dayta?
Ti panagdayaw iti Birhen ti Guadalupe nga imahen dagiti Katoliko ket nalawag a namunganay kadagiti ritual dagiti tattao a saan nga agdaydayaw iti pudno a Dios nga isursuro ti Biblia. (Salmo 83:18) Makaapektar kadi dayta iti panagdayawtayo? Nasken kadi a maammuantayo ti namunganayan dagiti tradision ti maysa a porma ti panagdayaw?
Kastoy ti nainsiriban nga imbalakad ni apostol Pablo maipapan iti daytoy a banag: “Dikay agbalin a di agkaasmang a naisangol kadagiti di manamati. . . . Ania ti pagtunosan da Kristo ken Belial? Wenno ania ti pakiramanan ti matalek a tao iti di manamati?” Kinuna pay ni Pablo: “Siguraduenyo dagiti amin a banag; kumpetkayo a siiirut iti nasayaat.”—2 Corinto 6:14, 15; 1 Tesalonica 5:21.
Ti kasta a pammaregta ket maitutop met iti kaaldawantayo. Rumbeng nga usigentayo ti panagdayawtayo iti Dios ken isaludsodtayo iti bagitayo: ‘Ti kadi porma ti panagdayawko ket talaga a maitunos kadagiti pannursuro ti Biblia a Sao ti Dios? Wenno adda kadi aspeto dayta a namunganay iti porma ti panagdayaw nga an-annuroten dagidiay agserserbi kadagiti didiosen?’ No kayat ti maysa a tao a paragsaken ti pudno a Dios a ni Jehova, masapul a nainsiriban a sapulenna dagiti sungbat dagita a saludsod.
[Ladawan iti panid 23]
Dagiti tumutokar nga adda kadagiti tanem no Nobiembre 2
[Ladawan iti panid 23]
Dagiti peregrino nga agsangpet iti simbaan ti Birhen ti Guadalupe