Komusta ti Thyroid-mo?
BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRAZIL
NAPALALO ti ladingit ni Sara idi damo a naalisan. Kalpasan ti agarup makatawen, naalisan manen. Saan a natakuatan ti makagapu iti laksid ti sumagmamano a panangeksamin dagiti doktor. Bayat ti panaglabas dagiti tawen, nangrugi a lumekmeg ni Sara, uray naannad iti kankanenna ken regular nga agehersisio. Agbetted pay dagiti butoyna ken nalaka a lamminen. Kamaudiananna, ipakita ti eksaminasion ti darana ken ti ultrasound ti thyroid-na nga adda sakitna a maaw-awagan iti Hashimoto’s thyroiditis, ti posible a makagapu a naalisan.a
Kas iti kaaduan a tattao, saan unay nga inkankano ni Sara ti thyroid-na. Ngem ipakita ti kumapkapuy a salun-atna a nagpateg dayta a glandula.
Ti Glandula a Thyroid
Ti thyroid ket bassit ken sukog kulibangbang a glandula nga adda iti makinsango a paset ti tengnged iti baba ti ammutil. Addaan daytoy a glandula iti dua a seksion a nakakalupkop iti ang-anguyob, ken awan pay maysa nga onsa ti kadagsenna. Paset dayta ti endocrine system ti bagi, maysa a grupo dagiti organo ken selula a mangpataud, mangurnong, ken mangipan kadagiti hormone—dagiti kemikal a mensahero—agturong kadagiti dara.
Ti thyroid ket buklen ti adu a nagbabassit a supot a napno iti napalet a pluido a naglaon kadagiti hormone. Mabalin a naglaon dagita a hormone iti adu nga iodine. Kinapudnona, dandani 80 a porsiento nga iodine iti bagi ket adda iti thyroid. No agkurang ti maysa iti iodine, mabalin nga agakak (goiter). Kadagiti ubbing, mabalin a malapdan ti panagadu ti hormone no kurang ti iodine-da. Iti kasta, maapektaran ti pisikal, mental ken seksual a panagmataenganda—ti kasasaad a maawagan iti cretinism.
Ti Trabaho Dagiti Thyroid Hormone
Maklasipikar dagiti thyroid hormone kas T3, RT3 (Reverse T3), ken T4.b Ti T3 ken RT3 ket agpada a nagtaud iti T4. Ti proseso ket kaaduanna a mapasamak iti ruar ti thyroid. Gapuna, no agkasapulan ti bagi iti ad-adu a thyroid hormone, mangpataud dayta a glandula iti T4 a mapan iti dara. Kalpasanna, ti T4 ken dagiti pinataudna a hormone apektaranda ti amin a selula ti bagi.
No kasano a ti siliniador kontrolenna ti kapartak ti lugan, ti thyroid hormone kontrolenna met ti kapartak ti metabolismo ti bagi—ti kemikal nga aktibidad kadagiti selula a mangpataud iti enerhia ken baro a tisyu. No kasta, dagiti thyroid hormone apektaranna ti normal nga iyaadu ken pannakatarimaan dagiti tisyu, kapartak ti panagpitik ti puso, ken mantenerenna ti panangpataud iti enerhia para iti piskel ken bára ti bagi.
Adda pay napateg nga akem dagiti thyroid hormone. Kas pagarigan, tulonganda ti dalem a mangiruar manipud iti dara kadagiti sobra a triglyceride ken bad cholesterol. Ti kolesterol ket maipan iti apro sa maitakki. Iti sabali a bangir, ti kurang a thyroid hormone paaduenna ti bad cholesterol ken pabassitenna ti good cholesterol.
Iti bagis, dagiti thyroid hormone papartakenda ti pannakapataud dagiti pangrunaw a pluido ken ti panaggaraw dagiti piskel iti tian (peristalsis). Gapuna, ti adu unay a thyroid hormone agresulta iti masansan a panagibleng; ti bassit unay a thyroid hormone agresulta iti panagtabbel.
Ania ti Mangkonkontrol iti Thyroid?
Ti mangkonkontrol iti thyroid ket ti paset ti utek a maawagan iti hypothalamus. No madlaw ti hypothalamus a kasapulan ti thyroid hormone, pakaammuanna ti adda iti asidegna a glandula a pituitary, a masarakan iti makimbaba a paset ti utek iti ngatuen ti ngadas. Kalpasanna, ti pituitary ket mangparuar kadagiti thyroid-stimulating hormone (TSH) iti dara tapno tignayenna ti thyroid a mangpataud iti hormone.
Babaen ti panangrukod iti kaadu ti TSH ken dagiti thyroid hormone iti dara, maammuan dagiti doktor ti panagandar ken kasasaad ti thyroid. Napateg daytoy tapno maammuan no adda sakit ti maysa iti thyroid.
No Adda Depekto ti Thyroid
Ti depekto iti thyroid ket mabalin a resulta ti taraon a kurang iti iodine, nabannog a bagi wenno isip, depekto iti gene, impeksion, sakit (kaaduanna nga autoimmune disease), wenno saan a nasayaat nga epekto dagiti reseta nga agas para iti nagduduma a sakit.c Ti goiter ket mabalin a pagilasinan iti sakit. Mabalin a dumakkel ti glandula wenno agtubo dagiti bukol. Nupay kaaduanna a saan met a makapatay ti goiter, masapul nga ipakita dayta iti doktor yantangay mabalin nga indikasion dayta ti nakarkaro a sakit kas iti kanser.d
Kadawyan a no agdepekto ti thyroid, mangpataud dayta iti sobra wenno kurang a hormone. No sobra, maawagan dayta iti hyperthyroidism. No kurang met, maawagan dayta iti hypothyroidism. In-inut ken di madmadlaw ti panagdepekto ti thyroid, isu a mabalin a dimo ammo nga addaanka iti dayta a sakit uray adun a tawen ti napalabas. Kas iti kaaduan a sakit, nasaysayaat no nasapsapa a maammuam no depekto ti thyroid-mo.
Ti gagangay a sakit iti thyroid ket ti Hashimoto’s thyroiditis ken Graves’ disease. Agpada dagitoy nga autoimmune disorder—kasta ti awagda gapu ta ti sistema mainaig iti immunidad dadaelenna dagiti nasalun-at a selula ti bagi, ta ibilangna dagita a saan a paset ti bagi. Innem a daras a gagangay ti Hashimoto’s thyroiditis kadagiti babbai ngem kadagiti lallaki, ken masansan nga agresulta iti hypothyroidism. Walo a daras a gagangay ti Graves’ disease kadagiti babai ken kaaduanna nga agresulta iti hyperthyroidism.
Nagduduma ti kapanunotan no kasano kasansan nga agpaeksamen dagiti tattao mainaig iti sakit iti thyroid, nupay agparang a napateg a maeksamen koman ti kappasngay. (Kitaenyo ti kahon a “Napateg a Panangeksamen Kadagiti Kappasngay.”) No ipakita ti eksaminasion a kurang ti hormone a patpatauden ti thyroid, masansan a makalikaguman ti panangeksamen kadagiti antibodies a mangdadael iti glandula. Iti kasumbangirna, no sobra met, makalikaguman ti panangeksamen iti thyroid, no la ketdi ta saan a masikog wenno agpaspasuso ti pasiente. No adda bukol iti thyroid, masapul nga ipa-biopsy tapno masigurado a saan a makapapatay dayta.
No Kasapulan ti Panangagas
Dagiti agas mabalinda a kontrolen dagiti sintoma ti hyperthyroidism, kas iti napartak a panagpitik ti puso, panagpigerger dagiti piskel, ken panagdandanag. Ti dadduma a panangagas ket babaen ti panangdadael kadagiti selula ti thyroid tapno basbassit ti hormone a patauden dayta a glandula. No dadduma, mabalin a maikkat ti thyroid babaen ti operasion.
Kadagiti pasiente nga addan iti hypothyroidism wenno naikkatan iti thyroid, masansan nga ireseta dagiti doktor ti inaldaw a panagtomar iti hormone a T4. Tapno masigurado nga umiso ti kaadu ken kasansan ti panagtomar, masapul a dagiti doktor paliiwenda dagiti pasiente bayat nga agag-agasda. Nagduduma ti pamay-an a panangagas iti kanser ti thyroid, kas iti panagtomar, operasion, chemotherapy, ken radioactive iodine.
Naballigi ti madama a hormone replacement therapy ni Sara babaen ti panagtomarna iti T4, ken tultulongan ti maysa a nutritionist tapno balanse ti taraonna. Nasayaat dagiti resultana. Kas ken Sara, mabigbig dagiti tattao a nupay bassit laeng ti thyroid, dakkel ti pategna. Isu nga aywanam koma ti thyroid-mo—manganka kadagiti nasustansia a taraon a nabaknang iti iodine, liklikam ti kanayon a panagdandanag, ken ikagumaam a taginayonen a nasalun-at ti bagim.
[Footnotes]
a Nupay ti saan unay nga aktibo a thyroid mabalin a parigatenna ti panagsikog, kaaduan a babbai nga adda sakitna iti thyroid ket agipasngay iti nasalun-at a maladaga. Ngem nakapatpateg a lumasat ti ina iti hormone replacement therapy, yantangay isu ti damo a pagtaudan ti thyroid hormone ti sikogna.
b Triiodothyronine ti kayat a sawen ti T3 ken thyroxine ti kaipapanan ti T4. Ti numero a 3 ken 4 tuktukoyenda ti bilang dagiti atomo ti iodine a nakakapet iti hormone. Ti thyroid ket mangpataud met iti calcitonin, maysa a hormone a tumulong iti panangbalanse iti calcium iti dara.
c Awan ti aniaman a partikular a kita ti panangagas nga irekrekomenda ti Agriingkayo! No mariknayo nga adda depekto ti thyroid-yo, agkonsultakayo iti doktor nga eksperto iti panangliklik ken panangagas iti sakit ti thyroid.
d Dakdakkel ti posibilidadna nga agkanser dagidiay na-radiotherapy ti ulo ken tengngedda wenno dagidiay adda dati a kanserna wenno kakabagianna nga addaan iti kanser ti thyroid.
[Blurb iti panid 27]
No kasano a ti siliniador kontrolenna ti kapartak ti lugan, ti thyroid hormone kontrolenna met ti kapartak ti metabolismo ti bagi
[Blurb iti panid 29]
In-inut ken di madmadlaw ti panagdepekto ti thyroid, isu a mabalin a dimo ammo nga addaanka iti dayta a sakit uray adun a tawen ti napalabas
[Kahon/Ladawan iti panid 28]
GAGANGAY A SINTOMA
Hyperthyroidism: Di mailawlawag a panagkuttong, napartak a panagpitik ti puso, masansan a panagibleng, saan a regular a panagregla, panagsiksikor, panagdandanag, panagbaliwbaliw ti rikna, naruar a mata, panagkapuy dagiti piskel, insomnia, ken napino ken narasi a buok.e
Hypothyroidism: Panagkapuy ti bagi ken saan a kinaalerto, di mailawlawag a panaglukmeg, panagparut ti buok, panagtabbel, panaglamlammin, saan a regular a panagregla, depresion, panagbaliw ti boses (panagpaparaw wenno panagbangag), managliplipat, ken pannakabannog.
[Footnote]
e Ti dadduma a sintoma ket mabalin a maigapu iti sabali pay a kondision, isu a siguraduenyo ti agpakonsulta iti doktor no madi ti rikriknayo.
[Kahon iti panid 28]
NAPATEG A PANANGEKSAMEN KADAGITI KAPPASNGAY
Mabalin nga ammuen no adda depekto ti thyroid ti kappasngay babaen ti panangeksamen uray ti sangkatedted laeng a darana. No adda man depektona, nasapsapa a maagasan dayta ti doktor. No kurang ti hormone a patpatauden ti thyroid ti maladaga, mabalin a maapektaran ti pisikal ken mental a panagrang-ayna, maysa a kasasaad a maawagan iti cretinism. Gapuna, masansan a maeksamen dagiti maladaga sumagmamano pay laeng nga aldaw kalpasan ti pannakaipasngayda.
[Kahon/Ladawan iti panid 29]
UMDAS KADI TI MAIPAPAUNEGMO A SUSTANSIA?
Makatulong ti umiso a nutrision tapno maliklikan dagiti sakit iti thyroid. Kas pagarigan, naglaon kadi ti taraonmo iti umdas nga iodine, a napateg iti panangpataud kadagiti thyroid hormone? Maalam daytoy nga elemento nangnangruna kadagiti ikan ken dadduma pay a taraon iti baybay. Ti kaadu ti maala nga iodine kadagiti nateng ken karne ket agpannuray iti kemikal a pakabuklan ti daga a dimmakkelanda. No agkurang iti iodine dagiti taraon, dadduma a gobierno ti mangikalikagum a manayonan iti iodine dagiti ordinario nga asin.
Napateg met ti selenium iti thyroid. Daytoy nga elemento ket paset ti enzyme a mamagbalin iti hormone a T4 kas hormone a T3. Agpannuray met iti daga ti kaadu ti selenium a maala kadagiti nateng, karne, ken gatas. Nabaknang iti selenium dagiti taraon iti baybay ken dagiti nateng a kas iti repolio, kamatis, ken sibuyas. No iti panagkunam ket adda depekto ti thyroid-mo, agkonsultaka iti doktor imbes a sika ti makakaammo a mangagas iti bagim.
[Diagram iti panid 28]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Ang-anguyob
Ammutil (Adam’s apple)
Thyroid
Ang-anguyob