Nakonsiderar ken Nainut a Panangusar iti Teknolohia

Ni Katherine nga agtawen iti nasurok a 20 ket agus-usar iti kompiuter idiay pagtrabahuanna. No met nakaawiden idiay balayda, masansan nga agin-Internet, aggatang babaen iti dayta, ken agbasa iti nagadu nga e-mail. Ngem kalkalainganna pay laeng ti panangusarna iti teknolohia no idilig kadagiti ub-ubing a katrabahuanna. “Apay a kanayondak laengen a patulodan kadagiti awan met kaes-eskanna a text?” iyim-imtuodna. “Apay a didak latta koman personal a kasarita?”

ADDA punto ni Katherine. Adu a gadyet a nadisenio a mamagiinnassideg kadagiti tattao ti kinapudnona, mamagiinnaddayo iti riknada iti maysa ken maysa. Tapno agbalinka a balanse iti panangusarmo iti teknolohia, usigem dagitoy a prinsipio ti Biblia.

◼ “Amin a bambanag, ngarud, a kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, masapul a kasta met ti aramidenyo kadakuada.” (Mateo 7:12) No iyaplikartayo dagita a sasao ni Jesu-Kristo iti panangusartayo kadagiti selpon ken kompiuter, ipakitatay ti panagraem ken nasayaat a kababalin iti sabsabali. “Addakami ken lakayko iti maysa a restawran,” kuna ti maysa a babai nga agnagan iti Anne. “Nakitami iti kaabaymi a lamisaan ti dua a lallaki a nagkadua a nangan. Ngem maysa kadakuada ti adda kinasarsaritana iti selponna agingga a nalpas ti pannanganda. Naasiankami pay iti kaduana ta kasla nangan nga is-isuna.” Ania ti mariknam no sika daydiay kaduana? Masair? Masuron? Wen, mabalintayo nga usaren ti selpon iti sadinoman ken kaanoman ngem di kaipapanan dayta a kasta ti aramidentayo. Dagiti koma kinuna ni Jesus ti prinsipio a mangiwanwan kadatayo.

◼ “Itultuloyyo ti agaluad a siiinget a ti pannagnayo saan a kas kadagiti nakuneng no di ket kas kadagiti masirib a tattao, a gatangenyo ti nainggundawayan a tiempo maipaay iti bagbagiyo.” (Efeso 5:15, 16) Ti tiempo ket napateg a sagut ti Dios ken di rumbeng a sayangen. Pudno met ketdi a makatulong ti teknolohia a mangpaalisto iti trabahotayo. Kas pagarigan, ti Internet mapapartakna ti panagsirarak, panagbanko, ken panaggatang. Ngem maibus met ti tiempotayo no adu nga oras ti usarentayo nga agkita iti kumporme lattan iti Internet.

Ti maysa pay a posible a mangsayang iti tiempo ket ti aggigiddan a panangaramid iti nadumaduma a banag a kas iti panagkompiuter bayat nga agbuybuya iti TV ken agteltelepono, wenno panag-e-mail bayat ti panaglukat iti dadduma pay a programa iti kompiuter. Apay a saan nga epektibo ti kasta?

“No paggigiddanem nga aramiden ti nadumaduma a banag, dandani imposible a maawatam a naimbag ti aniaman kadagiti ar-aramidem,” kinuna ti neuroscientist a ni Dr. Jordan Grafman. Ditay mapaggigiddan a maipamaysa ti panunottayo iti adu a banag; adda la ketdi mabaybay-an. Gapuna, no aggigiddan ti panangaramidtayo iti adu a banag, parparawpaw ken bassit ti matandaanantayo. Kasta met la no napaspas ti agsisinnublat nga in-intonaran ti maysa a tao, ad-adu ti kamali a maaramidanna ken “nabaybayag nga amang—masansan a doble wenno napapaut pay ti kabayag—ti panangiringpasna kadagiti trabaho ngem no pinagsasarunona koma dagita,” kuna ti magasin a Time. Isu nga agpanunotka a naimbag sakbay a paggigiddanem dagiti aramidem di la ket ta dimo malpas dagiti implanom nga iringpas iti agmalem!

◼ “Agaluadkayo iti tunggal kita ti kinaagum, agsipud ta uray no addaan kinaruay ti maysa a tao ti biagna saan nga agtaud iti bambanag nga ik-ikutanna.” (Lucas 12:15) Uray no kasano ti kangina wenno kapintas dagiti material a sanikua, dida makaited iti biag wenno pudno a kinaragsak. Ti laeng Dios ti makaipaay iti dayta. “Naragsak dagidiay sipapanunot iti naespirituan a kasapulanda,” kinuna ni Jesus. (Mateo 5:3) Iti kasumbangirna, ti lubong ti komersio pagparangenna a dagiti material a banag ti mangparagsak iti tao. Parparegtaennatayo nga agkaragatang ken maaddaan kadagiti kabaruan a banag. Dika paallilaw no di ket agmasiribka. Usigem dagiti motibom ken kasapulam sakbay nga igatangmo ti nagrigrigatam a kuarta. Laglagipem met nga adu kadagiti kabaruan a produkto ti teknolohia ti alisto a bumaba ti balorna. Isu a no kasapulam ti maysa a gadyet, iyimtuodmo iti bagim: ‘Masapul kadi a ti kabaruan ti gatangek? Ken kasapulak kadi ti gadyet nga agkakangina dagiti kanayonan a maaramidanna ngem mabalin a diakto pulos mausar?’

Makatulong Wenno Makadangran—Agpilika

Ni Katherine a nadakamat itay ket naburiboran idi nadadael ti kompiuterna idiay balayda. Kinunana: “Idi damo, naglagawak, ngem inkeddengko nga itantan ti pananggatangko iti kasukatna. Kalpasan ti makabulan, nasaysayaaten ti riknak, ken ad-adun ti tiempok nga agbasa. Us-usarek ti kompiuter idiay pagtrabahuak isu a mabalinko latta ti makikomunikar kadagiti gagayyemko kalpasan ti oras ti panagtrabaho. Ngem saankon a marikna a masapul a kanayonak a makikomunikar. Saanen a teknolohia ti nakaisentruan ti biagko.”

Pudno nga adu a produkto ti siensia ken teknolohia ti makatulong, mangpaalisto, ken mangpanam-ay iti trabaho. Isu nga usarem no kasapulam ngem iti wagas a maipakitam a responsable ken nakonsiderarka. Kasano? Ipangpangrunam dagiti tattao imbes a ti teknolohia. Dimo sayangen ti napateg a tiempo ken kuartam kadagiti gadyet wenno software a dimo met kasapulan. Dimo usaren ti Internet ken dadduma pay a banag tapno agbuyaka iti imoral ken kinaranggas. Ken dika agbalin nga “adikto” iti teknolohia. Iti ababa a pannao, agmasiribka—iyaplikarmo dagiti impaltiing ti Dios ken nabayagen nga epektibo a prinsipio a masarakan iti Biblia, ti naisurat a Saona. Wen, “ni met laeng Jehova mangted iti sirib; manipud ngiwatna adda pannakaammo ken panangilasin.”—Proverbio 2:6.

[Kahon iti panid 9]

DAGITI SELPON, KOMPIUTER, KEN NAIMBAG A KABABALIN

Kasanoka nga agbalin a nakonsiderar iti panagusarmo iti selpon ken kompiuter? Usigem dagiti sumaganad a singasing.

◼ Liklikam ti sumungbat iti awag wenno umawag iti tiempo wenno lugar nga adda mabalin a maisturbom. Iddepem ti selponmo no kasapulan.

◼ Dimo ipalubos ti selponmo a mangsinga no adda kasarsaritam iti sangonsango malaksid no talaga a kasapulan.

◼ No adda kasarsaritam iti selpon, ipamaysam ti atensionmo kenkuana.

◼ Dimo retratuen ti siasinoman babaen iti selponmo no tagidaksenna wenno pakaibabainanna dayta.

◼ Saanmo nga ipasa ti tunggal maawatmo a “makapainteres” nga e-mail. Mabalin a saan a magustuan dayta dagiti pangipatulodam.